Chuyển đổi “bắt buộc”

Bối cảnh hiện tại cho thấy, việc chuyển đổi từ khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái không còn là lựa chọn mang tính hình thức, mà sẽ sớm trở thành chuẩn mực bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn tiếp cận các chuỗi cung ứng toàn cầu và những thị trường cao cấp như EU, Bắc Mỹ hay Nhật Bản.

Các FTA thế hệ mới cùng các cơ chế thương mại như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU và các chuẩn mực ESG đang đặt ra yêu cầu ngày càng rõ ràng về minh bạch hóa và giảm phát thải khí nhà kính; truy xuất nguồn gốc nguyên vật liệu và chuỗi cung ứng; tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo và áp dụng hạ tầng sản xuất tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên.

Trao đổi cùng phóng viên, ông Trương Khắc Nguyên Minh, Phó tổng giám đốc CTCP Prodezi Long An cho biết, trong quá trình làm việc với nhà đầu tư, KCN Prodezi nhận thấy nhu cầu thực tế ngày càng cụ thể hơn: không chỉ là hạ tầng chất lượng cao, mà còn cần điện ổn định, nước sạch, viễn thông tốc độ cao; không chỉ gần cảng hay đô thị lớn, mà phải bảo đảm nguồn nhân lực phù hợp; không chỉ ưu đãi thuế, mà còn cần các gói hỗ trợ phù hợp với từng ngành nghề. Nhiều doanh nghiệp tìm kiếm nhà xưởng xây sẵn, kết nối với tư vấn và nhà thầu uy tín, hỗ trợ thủ tục pháp lý nhanh chóng, hệ sinh thái xã hội đi kèm, tiếp cận vốn xanh, năng lượng tái tạo và đặc biệt quan tâm đến việc tham gia cộng sinh công nghiệp để tối ưu hóa dòng nguyên vật liệu, chất thải và năng lượng trong nội khu.

Ông Minh cho rằng, đến thời điểm hiện tại, giá trị của khu công nghiệp không nằm ở diện tích đất cho thuê, mà ở khả năng kiến tạo hệ sinh thái giúp nhà đầu tư phát triển bền vững. Nắm bắt được đòi hỏi đó, Prodezi đã xác lập mô hình KCN sinh thái tích hợp với ba trụ cột: hạ tầng thông minh - xanh - tuần hoàn; hệ sinh thái hỗ trợ đầu tư và vận hành toàn diện; và không gian sản xuất bền vững - kết nối chuỗi giá trị, giúp doanh nghiệp “đến để ở lại” và cùng nhau phát triển lâu dài.

“Bước chuyển tất yếu của một khu công nghiệp muốn đón đầu FDI thế hệ mới - trong đó có Prodezi - chính là từ vai trò “Cho thuê đất” sang mô hình “Nền tảng tích hợp dịch vụ””, ông Minh nhấn mạnh.

Nói cùng phóng viên, ông Minh cho hay, tại Prodezi, nền tảng tích hợp dịch vụ được xây dựng trên ba giá trị cốt lõi, giúp KCN hoàn thành vai trò mới và thu hút dòng vốn FDI thế hệ mới bao gồm: đầu tư bền vững, cộng sinh công nghiệp, và nền tảng kết nối dịch vụ.

Ba giá trị này kết hợp chặt chẽ, tạo thành một hệ sinh thái kiến tạo giá trị tổng thể - nơi nhà đầu tư không chỉ phát triển riêng lẻ, mà cùng nhau vận hành, chia sẻ và tăng trưởng bền vững.

Sau khi xác lập vai trò mới là nền tảng tích hợp dịch vụ, thách thức tiếp theo là làm thế nào để hiện thực hóa cam kết bền vững thành hiệu quả kinh tế rõ rệt cho các nhà đầu tư. Cơ chế chiến lược và nền tảng hoạt động cốt lõi nhất để giải quyết bài toán này chính là cộng sinh công nghiệp - phương thức hữu hiệu để tái cấu trúc toàn bộ dòng năng lượng, vật chất và nước.

Chìa khoá cho chuyển đổi

Là doanh nghiệp trẻ nhưng kiên định theo đuổi mô hình khu công nghiệp sinh thái, Prodezi đang góp phần tạo lực hút mới đối với dòng vốn FDI chất lượng cao bằng cơ chế cộng sinh và chuẩn hoá quản trị dịch vụ. Tuy nhiên, thực tế triển khai cũng cho thấy vẫn còn những thách thức tồn tại cần được tháo gỡ, từ sự thiếu đồng bộ trong khung chính sách và nhận thức ở các cấp quản lý, cho đến những khoảng trống trong pháp lý liên quan đến việc trao đổi phế phẩm - chất thải tái chế, hay thách thức về công nghệ và dữ liệu phục vụ vận hành mô hình sinh thái.

Để tạo điều kiện cho các khu công nghiệp thực hiện chuyển đổi cũng như phát triển  nhân rộng mô hình sinh thái, ông Minh cho rằng cần sớm nghiên cứu và xây dựng Bộ tiêu chí quốc gia thống nhất về KCN sinh thái và cộng sinh công nghiệp, có lồng ghép và chuyển hóa các hướng dẫn quốc tế (như từ UNIDO) nhằm đảm bảo tính đồng bộ trong áp dụng giữa các cấp quản lý của cơ quan nhà nước và chủ đầu tư hạ tầng.

Cùng với đó, chuyên gia cho rằng cần đơn giản hóa thủ tục cộng sinh, rà soát và loại bỏ các rào cản pháp lý không cần thiết đối với hoạt động trao đổi phụ phẩm, tái chế chất thải hoặc thu hồi năng lượng giữa các doanh nghiệp. Song song, Nhà nước cân nhắc cơ chế quản trị dữ liệu, hỗ trợ đầu tư nền tảng số hóa cho vận hành sinh thái; đồng thời triển khai các gói ưu đãi tài chính - thuế - đất đai và chương trình khuyến khích doanh nghiệp tham gia mô hình khu công nghiệp sinh thái.

“Muốn thu hút FDI chất lượng cao, Việt Nam cần những chính sách và công cụ tài chính đủ mạnh để bù đắp chi phí chuyển đổi. Chỉ khi chính sách, công nghệ và thị trường dịch vụ cùng chuyển động, mô hình KCN sinh thái mới có thể bước ra khỏi phạm vi thí điểm để trở thành hiện thực”, ông Minh nhấn mạnh.