Anh N.G.N. (29 tuổi, Bình Dương) khi ngủ có cảm giác kiến bò ở vùng kín, dùng tay chà xát để giết chết côn trùng. Sáng hôm sau anh nổi mẩn đỏ, bọng nước, đau rát và ngứa ngay tại vị trí đó.

Anh N. bôi một thuốc mỡ có chứa kháng sinh vào chỗ đau, thấy dịu hơn nên anh tiếp tục ra chợ bán hàng. Hai ngày sau, đau dữ dội không chịu nổi, bẹn sưng, nổi hạch, mỗi bước đi như xát muối. Thấp thỏm lo mắc bệnh đường tình dục, anh cùng vợ đi khám.

Thăm khám cho người bệnh, thấy diện tích da lớn ở vùng sinh dục, bẹn, đùi hai bên của người bệnh nổi nhiều mụn mủ nông màu vàng, vài vị trí trợt loét, rỉ nhiều dịch.

Anh N. được chẩn đoán viêm da tiếp xúc kích ứng do kiến ba khoang kèm theo tình trạng nhiễm trùng tại chỗ. Sang thương có dấu hiệu tiếp tục lan rộng do chất độc pederin của kiến ba khoang dính vào quần, thường xuyên cọ xát lên da.

Ngoài thuốc uống kháng sinh và thuốc thoa kháng viêm, anh N. được kê kháng histamin để giảm ngứa và kích ứng da. Tuy nhiên, người bệnh có nguy cơ bị sẹo xấu vì vết thương lan rộng, điều trị muộn kèm theo tình trạng nhiễm trùng thứ phát.

Chị V.T.H. (34 tuổi, TP.HCM) cũng rơi vào tình trạng “ngồi không xong, nằm không yên” vì bỏng độc kiến ba khoang ở mông, mặt dưới đùi, hai bên khoeo chân. Mấy tháng nay, hầu như ngày nào chị cũng bắt được kiến ba khoang trong nhà, dù căn hộ ở tầng 5 có gắn lưới chống côn trùng ở tất cả các cửa sổ.

Triệu chứng đầu tiên là xuất hiện 1-2 nốt rộp da nhỏ ở đầu gối bên phải, sau đó nốt rộp lan độc ra cả hai bên chân. Từng bị dính độc kiến ba khoang, chị tự mua thuốc bôi theo đơn cũ trong ba ngày, nhưng bệnh không đỡ, chị tới bệnh viện khám.

Hiện, sau 5 ngày điều trị theo đơn thuốc của bác sỹ, mặc quần áo rộng rãi, tránh nằm đè, ngồi lên vết thương, các vùng da của chị H. đã khô, bắt đầu đóng mài. Người bệnh cần tránh cào gãi, cậy bóc lớp mài vết thương để tránh sẹo. Da có khả năng tăng sắc tố sau viêm (vết thâm), cần vài tháng để vết thâm mờ hẳn.

Miền Nam đang trong mùa mưa, số ca viêm da do kiến ba khoang chưa có dấu hiệu giảm. Một người có thể mắc bệnh nhiều lần. Mỗi ngày Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 và Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM tiếp nhận 15-20 ca viêm da do kiến ba khoang.

BSNT.CKI Phan Sơn Long, chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho hay, một số trường hợp bị ở các vị trí nhạy cảm như mắt, nách, bộ phận sinh dục, bẹn… gây ra các triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt của người bệnh.

Một số trường hợp bị chất độc pederin dính vào mí mắt gây sưng nề, viêm kết mạc, tăng nguy cơ tổn thương giác mạc, thậm chí mất thị lực tạm thời nếu dụi mắt khiến pederin rơi vào trong mắt. Da ở nách, bẹn, đùi mỏng, mềm, nhạy cảm hơn cũng dễ tổn thương nặng hơn.

Các khu vực này có khuynh hướng cọ xát khi hoạt động nên sang thương có xu hướng lan tỏa rộng hơn các vùng khác, gây hạn chế vận động. Vị trí đặc thù nên các khu vực này ẩm ướt, lâu lành hơn các vùng da hở.

Theo bác sỹ, dù lượng pederin trong kiến ba khoang rất ít, không đủ để gây nguy hiểm tính mạng, nhưng chất độc này mạnh gấp 10-15 lần nọc độc của rắn hổ mang.

Do đó, người có cơ địa mẫn cảm, người bị suy giảm miễn dịch có thể gặp các phản ứng nghiêm trọng hơn như dị ứng toàn thân hoặc bội nhiễm thêm vi khuẩn khác.

Để tránh bệnh diễn tiến nặng hơn, các bác sỹ khuyến cáo khi nghi ngờ tiếp xúc với kiến ba khoang, cần rửa vùng da này dưới vòi nước chảy và xà phòng nhiều lần để làm sạch độc tố.

Nếu có các triệu chứng như nổi dát đỏ thành vệt, hơi cộm lên bề mặt da, nổi mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ li ti ở giữa, da phồng rộp như bỏng nhiệt thì cần sớm tới cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.

Một số bệnh như zona, herpes da (nhiễm virus herpes simplex - HSV) có các triệu chứng trên da dễ bị nhầm lẫn với viêm da do kiến ba khoang.

Người bệnh không nên tự đoán, tự chữa bệnh bằng đơn thuốc của người khác, dùng mẹo hay bài thuốc dân gian như đắp lá cây, vẽ khoán… vì không điều trị đúng nguyên nhân làm tăng nguy cơ bệnh diễn tiến nặng hơn.

Thông tin thêm về các dấu hiệu đặc trưng của viêm da do kiến ba khoang, bác sỹ Long cho biết, tổn thương có thể gặp ở bất kỳ vùng da nào, phổ biến hơn là cổ, ngực, tay, chân, bụng. Tùy theo vị trí tiếp xúc mà hình dạng sang thương trên da sẽ khác nhau, có thể dạng đường dài, hoặc thành cụm đối xứng nếu ở các nếp gấp khoeo tay, khoeo chân…

Ban đầu, dấu hiệu bệnh nhẹ nhất là xuất hiện vết sưng đỏ, rát từ vài mm đến vài cm. Sau vài giờ hoặc một ngày, sang thương phát triển thành những nốt mụn nước, mụn mủ giữa dát đỏ.

Nếu bệnh nhẹ, người bệnh chỉ cảm thấy rát, ngứa, nổi một vài vết đỏ lấm tấm kèm mụn nước, mụn mủ nhỏ. Sau 3-5 ngày, tổn thương khô mà không thành phỏng nước, bọng mủ.

Trường hợp nặng hơn, thương tổn rộng, bọng nước, bọng mủ nông lan rộng, gây trợt loét, nặng hơn là hoại tử. Lúc này cảm giác đau, rát càng tăng và có thể kèm theo sốt, khó chịu, nổi hạch, đau vùng cổ, nách, bẹn tương ứng với tổn thương.

Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh đỡ nhanh, tổn thương đóng vảy tiết sau khoảng 4-6 ngày, khô dần, bong vảy để lại vết da sẫm màu, mất đi dần sau vài tuần đến vài tháng.