Những yếu tố của lạm phát

Lạm phát năm 2022 được dự báo cao hơn những năm trước và có thể cao hơn mục tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội. Trong các yếu tố gây lạm phát năm nay, tác động của một số yếu tố có mức độ khác nhau, thậm chí có thể có chiều hướng ngược nhau.

Cung - cầu là yếu tố tổng quát, phản ánh quan hệ cung - cầu giữa sản xuất và sử dụng GDP. Yếu tố này năm nay có diễn biến khác với 2 năm trước. Mục tiêu tăng trưởng GDP năm nay, theo giá so sánh, cao hơn gấp đôi năm trước và nếu tính theo giá thực tế sẽ tăng ở mức 2 chữ số (trên 10%), với quy mô trên 9,2 triệu tỷ đồng.

Quý I/2022, GDP tăng trưởng 5,03%, cao hơn cùng kỳ 2 năm trước. Điều đó có nghĩa là, cung trong nước tăng, làm tăng lượng hàng hóa, dịch vụ trên thị trường và góp phần giảm áp lực đối với lạm phát. Trong khi đó, sử dụng GDP (cầu ở trong nước), bao gồm tích lũy tài sản (tiền đề của đầu tư) tăng 3,22% và tiêu dùng cuối cùng tăng 4,28% - đều thấp hơn tốc độ tăng GDP.

Vốn đầu tư phát triển toàn xã hội quý I/2022 tính theo giá thực tế tuy tăng khá (8,9%), nhưng so với GDP chỉ đạt 26,4% - thấp nhất trong nhiều năm. Tiêu dùng cuối cùng, bao gồm tiêu dùng sản phẩm thông qua mua bán trên thị trường, tức là tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng, tính theo giá thực tế quý I/2022 tuy tăng 4,4%, nhưng nếu loại trừ yếu tố giá thì chỉ tăng 1,6%, thấp hơn tốc độ tăng 2% của cùng kỳ. Như vậy, cung tăng cao, cầu vẫn còn yếu, thì áp lực đối với lạm phát chưa thể tăng cao được.

Tiền tệ - yếu tố trực tiếp tác động đến lạm phát và yếu tố cuối cùng để lạm phát biểu hiện ra - trong quý I/2022 đã có dấu hiệu gây áp lực lên lạm phát. Tính từ đầu năm đến ngày 21/3, tổng phương tiện thanh toán và tín dụng tăng cao hơn so với cùng kỳ năm trước và tăng cao hơn huy động vốn, nên đã gây áp lực đối với lạm phát. Mặc dù huy động tăng cao hơn cùng kỳ và có thể còn cao hơn khi lãi suất huy động tăng, nhưng tình trạng thấp so với tổng phương tiện thanh toán và tăng trưởng tín dụng, nên vẫn có áp lực với lạm phát, nhất là khi gói cấp bù lãi suất kéo theo.

Yếu tố tâm lý tác động tới lạm phát năm nay cũng chưa cao, bởi giá USD bình quân quý I/2022 so với cùng kỳ vẫn giảm 0,67%. Dù giá vàng, giá bất động sản… tăng cao, có tác động đến tâm lý lạm phát, nhưng đó là các kênh đầu tư mà tiền được “lái” và “chôn” vào đây, nên chưa gây áp lực cho thị trường hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng, gây áp lực lên chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

Như vậy, chi phí đẩy có lẽ là yếu tố lớn nhất gây áp lực lên lạm phát.

Chi phí đẩy và lạm phát

Chi phí đẩy gây áp lực lên lạm phát đến từ 2 phía.

Từ phía nước ngoài, có 2 điểm đáng lưu ý.

Một là, lạm phát rất cao trên toàn cầu. Năm 2021, lạm phát toàn cầu ở mức 3,8%, cao nhất trong 10 năm. Năm 2022, lạm phát toàn cầu được dự báo ở mức 6,5%.

Hai là, giá hàng hóa nhập khẩu tăng cao. Giá hàng hóa nhập khẩu năm 2021 tăng 5,49%; quý I/2022 tăng 10,98%, trong đó giá nhiều mặt hàng nhập khẩu còn tăng cao hơn, như lúa mì, xăng dầu, khí hóa lỏng, than đá, phân bón các loại, thức ăn chăn nuôi, sợi dệt, sắt thép…

Ngân hàng Nhà nước đã nỗ lực giữ ổn định tỷ giá VND/USD trong mấy năm nay, góp phần kiểm soát lạm phát. Nếu tỷ giá VND/USD tăng sẽ một mặt làm cho giá nhập khẩu tính bằng VND bị tăng kép, mặt khác sẽ tác động bất lợi đến xuất khẩu, có lợi cho nhập khẩu, đồng thời ảnh hưởng đến việc cải thiện cán cân thanh toán tổng hợp, nâng cao dự trữ ngoại hối…

Từ phía trong nước, chỉ số giá nguyên, nhiên, vật liệu tiêu dùng cho sản xuất năm 2021 tăng 5,51% và tiếp tục tăng trong quý I/2022 (5,7%).

Giá nguyên, nhiên, vật liệu dùng cho sản xuất thời gian qua tăng cao làm cho giá sản xuất tăng lên (năm 2021 tăng 2,12%, quý I/2022 tăng 0,58%), nhưng vẫn thấp xa so với mức tăng giá nhập khẩu. Tuy nhiên, trong chu kỳ sản xuất tới, tốc độ tăng cao này sẽ chuyển sang gây sức ép đối với thị trường hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng, gây áp lực lên lạm phát.

Đó là chưa kể về sự chuyển động của dòng tiền khi các kênh vàng, bất động sản, tiền ảo, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp gặp trục trặc sẽ chuyển sang gây áp lực đối với thị trường hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng, gây lạm phát.