TS. Phạm Văn Khánh, nguyên Cục trưởng Cục Kinh tế xây dựng, Bộ Xây dựng, Trưởng Ban Kinh tế Tổng hội Xây dựng cho biết, EC là viết tắt của hợp đồng thiết kế và xây dựng. Mô hình này đã được áp dụng rất phố biến trên thế giới.

Ở Việt Nam cũng có nhiều dự án xây dựng đã áp dụng. Theo quy định của Luật Xây dựng, khâu thiết kế của một công trình xây dựng ở Việt Nam gồm thiết kế cơ sở (nằm trong FS), thiết kế kỹ thuật và thiết kế bản vẽ thi công.

Ở hợp đồng EC, khâu thiết kế là thiết kế được triển khai sau bước thiết kế cơ sở, tức là sau khi dự án được phê duyệt đầu tư. Nhà thầu EC sẽ thực hiện các công việc thiết kế và thi công xây dựng công trình. Áp dụng mô hình này giảm thiểu được khối lượng công việc lựa chọn nhà thầu và thực hiện hợp đồng khảo sát phục vụ thiết kế, thiết kế và thẩm tra, thẩm định thiết kế và dự toán nên rút ngắn thời gian thực hiện dự án so với phương thức truyền thống.

Ngoài ra, việc áp dụng hợp đồng EC sẽ khai thác được trí tuệ và kinh nghiệm của nhà thầu trong việc thiết kế thi công phù hợp với thực tiễn, rút ngắn thời gian, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội. Có nhiều dự án xây dựng áp dụng EC ví dụ như các dự án ngành dầu khí, ngành công thương, các dự án nhà máy nhiệt điện…

Ông Khánh khẳng định, hợp đồng EC mang lại nhiều hiệu quả hơn khi áp dụng công nghệ mới trong dự án. Trong hoạt động xây dựng hiện nay đang triển khai áp dụng BIM - mô hình thông tin công trình trong ngành xây dựng, kết hợp số hoá, mô phỏng thiết kế và thi công công trình hoàn toàn trên máy tính trước khi triển khai ngoài thực tế, trong đó tích hợp các thuật toán tự động.

Nhờ đó, người làm có thể nhìn thấy tất cả những bất cập của thiết kế, giúp tăng chất lượng công trình, chủ động trong thi công nên đẩy nhanh tiến độ, tiết kiệm chi phí thực hiện. Các nước áp dụng mô hình này đã đưa ra tổng kết trung bình một dự án rút ngắn thời gian tới 30%, chi phí tiết kiệm được nhiều. Do đó, trong tương lai, chúng ta nên áp dụng rộng mô hình EC đồng thời với việc áp dụng BIM.

Vị chuyên gia này cũng bác bỏ ý kiến cho rằng việc áp dụng mô hình EC trong các dự án xây dựng khi vừa thiết kế vừa thi công là một hình thức “vừa đá bóng, vừa thổi còi.

Cụ thể, theo quy định của Việt Nam, quá trình đầu tư xây dựng theo truyền thống được chia làm ba giai đoạn, đầu tiên là chuẩn bị dự án, tiến hành lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đối với những dự án lớn, báo cáo khả thi với hầu hết các dự án. Giai đoạn thiết kế sau khi phê duyệt dự án (FS) bao gồm thiết kế kỹ thuật đối với thiết kế 3 bước hoặc thiết kế bản vẽ thi công đối với thiết kế 2 bước và theo quy định phải phù hợp với thiết kế trước đó là thiết kế cơ sở trong dự án được phê duyệt.

Việc thiết kế và thi công trong EC được thực hiện bởi nhà thầu, là 1 của chủ thể của hợp đồng, còn một bên hợp đồng là chủ đầu tư, họ giám sát việc thực hiện nên không thể nào có chuyện “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.

Hơn nữa hợp đồng EC triển khai sau khi dự án được phê duyệt, mà trong dự án có thiết kế cơ sở, đã được cố định về kiến trúc, kết cấu, phương án thi công, loại vật liệu chủ yếu, công nghệ. Giai đoạn sau nhà thầu EC bắt buộc thiết kế và thi công phù hợp với giai đoạn trước (thiết kế cơ sở và thuyết minh dự án). Nếu nhà thầu có trí tuệ, biết vận dụng những sáng kiến, kinh nghiệm để làm tốt thì rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí thì được hưởng lợi, làm không tốt chính họ sẽ bị thua lỗ. Khi thực hiện tốt thì cả nhà thầu lẫn Nhà nước, chủ đầu tư, xã hội đều sẽ được hưởng lợi từ việc triển khai thực hiện loại hợp đồng này.

“Việc hiểu mô hình này theo dạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi” là chưa đúng. Bởi không chỉ có nhà thầu làm mà còn có bên chủ đầu tư, kèm theo tư vấn giám sát nếu có, tất cả đều có thước đo tiêu chuẩn trong dự án và theo quy định”, TS. Phạm Văn Khánh cho biết.

Để nhân rộng việc áp dụng hợp đồng EC tại các dự án xây dựng, trong đó có các dự án hạ tầng giao thông cần điều chỉnh quyền nghĩa vụ của các chủ thể để có cách quản lý dự án  phù hợp với phương thức hợp đồng, cụ thể là dự án thực hiện theo phương thức EC thì quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm các chủ thể và phạm vi can thiệp của Nhà nước đến đâu. Có vậy thì việc thực hiện sẽ dễ dàng hơn, thuận lợi hơn.

Bên cạnh đó, về công tác thanh tra kiểm toán, cần xác định rõ ràng nếu hợp đồng theo phương thức điều chỉnh giá thì thực hiện thanh tra, kiểm toán tuân thủ phương thức này, nếu hợp đồng theo đơn giá cố định thì cũng phải thẩm tra, thẩm định hợp đồng, thanh tra kiểm toán cũng phải theo quy định của hợp đồng đơn giá cố định, nếu theo phương thức trọn gói cũng sẽ tuân theo các bước quy định về phương thức trọn gói.

“Cần phổ biến rộng rãi các quy định để các chủ thể tham gia (chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn, cơ quan thanh tra, kiểm toán) phải có sự thống nhất nhằm thúc đẩy và tăng hiệu quả thực hiện dự án xây dựng theo mô hình hợp đồng EC”, TS. Phạm Văn Khánh kiến nghị.