Tòa án Nhân dân tỉnh Bắc Giang chuẩn bị đưa ra xét xử vụ án “vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”, xảy ra tại mỏ than Bố Hạ của Công ty cổ phần Khoáng sản Bắc Giang (Công ty Khoáng sản Bắc Giang).

Ngoài một số cá nhân là lãnh đạo Công ty Khoáng sản Bắc Giang, Công ty TNHH MTV Xuân An có hành vi tổ chức khai thác trái phép hơn 5,4 triệu tấn than, một số cựu cán bộ tại Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng được xác định đã tiếp tay cho sai phạm.

Trong đó, Lại Hồng Thanh, cựu Phó tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và khoáng sản Việt Nam; Phạm Ngọc Chi, cựu Phó cục trưởng điều hành Cục Kiểm soát hoạt động khoáng sản miền Bắc; Phạm Phú Ninh, cựu Phó chánh văn phòng Cục Khoáng sản Việt Nam; Lưu Ngọc Thành, cựu chuyên viên Cục Khoáng sản Việt Nam, bị đưa ra xét xử về tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, theo quy định tại điểm c khoản 3 Điều 360 Bộ luật Hình sự.

Theo hồ sơ vụ án, cuối năm 2016, Công ty Khoáng sản Bắc Giang được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép khai thác tại mỏ than Bố Hạ, với tổng trữ lượng cấp phép khai thác bằng hình thức lộ thiên trong 10 năm là 426.384 tấn, khai thác hầm lò trong 26 năm là 1.232.822 tấn; công suất khai thác từ 13.445 tấn đến 100.000 tấn than/năm.

Ngay khi được cấp phép, Hà Văn Hòe, Tổng giám đốc; Nguyễn Văn Dũng, Chủ tịch Hội đồng quản trị và Phạm Thanh Thạch, Phó tổng giám đốc, đã thống nhất, cấu kết với Nguyễn Thị Hồng Thắm và Nguyễn Văn Thảo, Giám đốc và Phó giám đốc Công ty Xuân An để công ty này được vào khai thác, tiêu thụ than tại mỏ than Bố Hạ.

Từ năm 2017 đến 2023, theo định kỳ hằng năm, Công ty Khoáng sản Bắc Giang đã có báo cáo gửi Tổng cục Địa chất và khoáng sản Việt Nam về hoạt động khai thác khoáng sản.

Căn cứ vào các báo cáo này, đến thời điểm 31/12/2019, Công ty Khoáng sản Bắc Giang đã khai thác bằng phương pháp lộ thiên hơn 498 ngàn tấn than, đã vượt trữ lượng được phép khai thác hơn 71 ngàn tấn; còn đến hết tháng 12/2022 đã vượt trên 1,6 triệu tấn.

Ngày 9/12/2021, Lại Hồng Thanh, thời điểm này là Phó tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và khoáng sản Việt Nam đã ký quyết định kiểm tra việc thực hiện các quy định tại mỏ than Bố Hạ, giao cho Phạm Phú Ninh làm trưởng đoàn.

Đoàn kiểm tra đã phát hiện, liên tục trong các năm từ 2019 đến 2021, Công ty Khoáng sản Bắc Giang đã khai thác không đúng phương pháp; vượt công suất so với giấy phép được cấp 1,471 triệu tấn, lớn hơn nhiều công suất cho phép.

Theo quy định, các sai phạm này có dấu hiệu phạm tội hình sự, thuộc trường hợp phải chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra để xử lý theo quy định; mỏ than Bố Hạ cũng thuộc trường hợp phải lập đề án đóng cửa mỏ do khai thác hết trữ lượng.

Tuy nhiên, Lại Hồng Thanh chỉ căn cứ vào biên bản của đoàn kiểm tra theo hướng xử lý hành chính, từ đó ra quyết định xử phạt Công ty Khoáng sản Bắc Giang 2,12 tỷ đồng.

Cơ quan tố tụng cáo buộc, việc cơ quan này không chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra; không có biện pháp ngăn chặn việc thực hiện khai thác khoáng sản khi đã hết trữ lượng được cấp phép, khiến Công ty Khoáng sản Bắc Giang tiếp tục khai thác lộ thiên trái phép hơn 1,4 triệu tấn than, gây thiệt hại hơn 102 tỷ đồng.