Chiều nay, ngày 28/5/2020, Tổng Kiểm toán nhà nước, ông Hồ Đức Phớc sẽ báo cáo Quốc hội kết quả kiểm toán chuyên đề 11 dự án BOT và 28 dự án BOT năm 2019.

Giảm thời gian thu phí hoàn vốn 56,4 năm

Kết quả kiểm toán 11 dự án BOT trong năm 2019 của Kiểm toán nhà nước cho thấy, Bộ Giao thông - vận tải cho phép lập dự án BOT trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương dự án; không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án BOT; phê duyệt dự án trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường; không công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư. Hầu hết dự án BOT của Bộ Giao thông - vận tải đểu thực hiện chỉ định nhà thầu thi công.

Dự án tuyến đường bộ ven biển qua Hải Phòng và Thái Bình, Cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận, Cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc; Cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn được Kiểm toán nhà nước “chỉ tên” là xác định sai làm tăng tổng mức đầu tư; thi công một số gói thầu trước khi lựa chọn nhà thầu; công tác thu xếp vốn tín dụng của nhà đầu tư chưa đảm bảo quy định hợp đồng BOT hoặc chưa đảm bảo tiến độ thực hiện dự án; góp vốn chủ sở hữu chậm; xác định chi phí sửa chữa, duy tu trong phương án tài chính chưa đủ cơ sở và căn cứ pháp lý; chưa cập nhật chi phí sử dụng trạm thu phí không dừng theo hướng dẫn của Bộ Giao thông - vận tải và Chính phủ.

Dự án BOT An Sương - An Lạc được chỉ ra là đã sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục không thuộc dự án và tiến độ thực hiện chậm so với kế hoạch, chậm phê duyệt quyết toán tới 42 tháng. Trong khi đó, Dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội, Cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc, Cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận được chỉ ra là đã lập thiết kế - dự toán còn sai sót; nghiệm thu, thanh toán còn sai sót  khối lượng gần 54 tỷ đồng, sai đơn giá khoảng 105 tỷ đồng, sai khác 291 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán dự án BOT năm 2019, Kiểm toán nhà nước kiến nghị xử lý gần 514 tỷ đồng; giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7 dự án 56,4 năm gồm như Dự án cầu Hoà Trung giảm thu phí hoàn vốn 15,8 năm, Cầu Chà Là giảm 13,9 năm, Quốc lộ 60 nối cầu Rạch Miễu đến cầu Cổ Chiên 7 năm…

72/83 dự án BT ở Bắc Ninh do nhà đầu tư đề xuất

Kết quả kiểm toán chuyên đề việc thực hiện  các dự án đầu tư theo hình thức BT giai đoạn 2014-2018 cho thấy, hầu hết dự án đều vi phạm.

Cụ thể, hầu hết dự án BT đều chỉ định nhà đầu tư; có dự án chỉ định nhà đầu tư sau khi thi công; các dự án BT chủ yếu do nhà đầu tư đề xuất và đưa vào danh mục đầu tư (Bắc Ninh 72/83 dự án do nhà đầu tư đề xuất).

Dự án do nhà đầu tư đề xuất không lấy ý kiến các bộ, ngành theo quy định (Công viên hồ điều hòa Văn Miếu và Nhà máy nước mặt thành phố Bắc Ninh); không thực hiện xây dựng và công bố danh mục dự án (Đường kết nối vào cảng Sài Gòn - Hiệp Phước); lựa chọn nhà đầu tư hạn chế năng lực tài chính nên phải thay đổi từ hình thức thanh toán bằng đất sang bằng tiền (Xây dựng đường kết nối với cầu Phú Mỹ).

Xác định tổng mức đầu tư ban đầu không chính xác (hầu hết dự án BT ở Hà Nội xác định tổng mức đầu tư ban đầu lớn hơn nhiều so với giá trị thực tế); phê duyệt dự án sau khi triển khai thi công và chưa có báo cáo đánh giá tác động môi trường; phê duyệt điều chỉnh một số nội dung không đúng quy định và còn sai sót; phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT (Thanh Hóa phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT 875,5 tỷ đồng); phê duyệt điều chỉnh dự án chưa xác định rõ nguồn vốn hợp pháp khác (Dự án nâng cấp đường nối Phú Yên với Gia Lai chưa xác định rõ nguồn vốn hợp pháp khác khoảng 544 tỷ đồng).

Cũng theo Kiểm toán nhà nước, hầu hết dự án BT ký hợp đồng sau khi nhà đầu tư đã thực hiện thi công và ký kết phụ lục hợp đồng bổ sung chi phí lãi vay không phù hợp; ký hợp đồng chưa đúng quy định, không đảm bảo nguyên tắc ngang giá; không quy định cơ cấu tỷ lệ vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư để thực hiện dự án đền bù giải phóng mặt bằng làm tăng chi phí đầu tư dự án BT; ký hợp đồng BT trong đó vượt diện tích thanh toán dự án khác so với báo cáo nghiên cứu khả thi (Đường Nam sông Đốc).

Dự án Nâng cấp đường nối Phú Yên với Gia Lai; Đường Nam sông Đốc lập và phê duyệt thiết kế còn nhiều sai sót, qua kiểm toán giảm hơn 340 tỷ đồng. Nhiều dự án BT triển khai trước khi cấp giấy chứng nhận đầu tư; công tác quản lý chất lượng công trình còn nhiều tồn tại; hầu hết dự án BT và các dự án đối ứng đều chậm tiến độ.

Thanh Hóa, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hà Nội, Khánh Hòa phê duyệt, giao đất thanh toán dự án BT khi đã có văn bản tạm dừng của Bộ Tài chính; chưa phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; giao đất trước khi dự án BT hoàn thành không đúng quy định và giao đất cho nhà đầu tư thực hiện dự án đối ứng không qua đấu giá; xác định đơn giá đất chưa phù hợp; xác định giá đất để giao cho nhà đầu tư tại một số dự án còn tồn tại, bất cập.

Kết quả kiểm toán 28 dự án BT, Kiểm toán nhà nước kiến nghị xử lý hơn 5.058 tỷ đồng, trong đó, trong đó, giảm chi ngân sách nhà nước trên 1.260 tỷ đồng; giảm giá trị hợp đồng BT hơn 2.014 tỷ đồng.