Với thành phố trực thuộc Trung ương, nghị quyết mới quy định theo hướng điều chỉnh tiêu chuẩn quy mô dân số từ 1 triệu lên 2,5 triệu người trở lên, và diện tích tự nhiên từ 1.500 km2 lên 2.500 km2.

Chiều 24/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua hai Nghị quyết về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đô thị.

"Việc ban hành hai nghị quyết này là để đáp ứng yêu cầu quản lý phát triển kinh tế - xã hội chứ không phải để tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính. Hiện nay cả nước có 34 tỉnh, thành phố và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã; trong những năm tới chưa có chủ trương tiếp tục chia tách hay sáp nhập", Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh khi điều hành phiên thảo luận. 

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình cho biết, sau sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) năm 2025, số lượng và quy mô của ĐVHC đã có biến động lớn dẫn đến các tiêu chuẩn của ĐVHC quy định tại Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 không còn phù hợp với thực tiễn và cần được điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh mới.

Việc xây dựng Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về tiêu chuẩn của ĐVHC là cần thiết nhằm giữ ổn định số lượng ĐVHC, phù hợp với tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở địa phương, ông Bình nêu rõ.

Về tiêu chuẩn, ông Bình cho biết đối với các ĐVHC nông thôn: kế thừa tiêu chuẩn quy mô dân số, diện tích tự nhiên (như quy định hiện hành), bổ sung tiêu chuẩn mới về định hướng phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới nông thôn hiện đại, văn minh và bền vững.

Đối với thành phố trực thuộc trung ương, ông Bình cho hay dự thảo điều chỉnh tiêu chuẩn quy mô dân số từ 1 triệu lên 2,5 triệu người trở lên, và diện tích tự nhiên từ 1.500 km² lên 2.500 km²; bổ sung tiêu chuẩn về vị trí, chức năng của đô thị và trình độ phát triển hạ tầng và tổ chức không gian đô thị đạt tiêu chuẩn của đô thị loại I.

Tiếp thu ý kiến thẩm tra, Chính phủ đã bổ sung tiêu chuẩn về tỷ lệ đô thị hoá từ 45% trở lên; điều chỉnh tỷ lệ số phường trên tổng số ĐVHC cấp xã từ 30% trở lên (thay vì 50% như dự thảo Nghị quyết kèm theo Tờ trình số 1154/TTr-CP trước đó).

Đối với phường, Dự thảo điều chỉnh quy mô dân số của phường tăng gấp 2–3 lần so với trước sắp xếp; giữ nguyên tiêu chuẩn diện tích tự nhiên tối thiểu 5,5 km²; bổ sung tiêu chuẩn về vị trí, chức năng của đô thị.

Tiếp thu ý kiến thẩm tra, Chính phủ đã bổ sung tiêu chuẩn về tỷ lệ dân số đô thị từ 50% trở lên; quy định thống nhất tiêu chuẩn của phường thuộc tỉnh không quy định tiêu chuẩn về loại đô thị của phường để phù hợp với quan điểm chỉ đạo tại Kết luận số 212-KL/TW “không giới hạn đô thị là một ĐVHC”.

Yếu tố đặc thù đối với ĐVHC đô thị, Dự thảo kế thừa quy định về yếu tố đặc thù đối với ĐVHC đô thị tại Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 (ĐVHC đô thị ở miền núi, biên giới; đô thị di sản; là trung tâm du lịch quốc gia).

Đối với đặc khu, ông Bình cho hay, việc thành lập đặc khu thực hiện theo chủ trương, định hướng của cấp có thẩm quyền trong từng giai đoạn. Tiếp thu ý kiến thẩm tra, Chính phủ đã bổ sung quy định đặc khu được công nhận loại đô thị phải đạt 50% mức tối thiểu của tiêu chuẩn tỷ lệ dân số đô thị, cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường.

Thẩm tra, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết ban hành nghị quyết.

Về tiêu chuẩn của đặc khu, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng đề nghị thống nhất không quy định cụ thể tiêu chuẩn của đặc khu mà thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Đối với đặc khu đã được công nhận loại đô thị thì áp dụng theo tiêu chuẩn của ĐVHC đô thị quy định tại của Nghị quyết này, bảo đảm phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của đặc khu đó.

Về phân loại đô thị, theo quy định hiện hành, Việt Nam có 6 loại đô thị, gồm: đô thị loại đặc biệt, loại I, loại II, loại III, loại IV và loại V, được phân loại dựa trên các tiêu chí về chức năng, quy mô dân số, mật độ dân số, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp và hạ tầng kỹ thuật - xã hội.

Dự thảo Nghị quyết trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định 4 loại đô thị. Trong đó, đô thị loại đặc biệt là đô thị trung tâm tổng hợp quốc gia, quốc tế, có vai trò, vị trí và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội đặc biệt. Đô thị loại I là đô thị trung tâm quốc gia, có vai trò, vị trí, chức năng trung tâm tổng hợp của quốc gia. Đô thị loại II là đô thị trung tâm tỉnh, thành phố, có vai trò, vị trí, chức năng trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên ngành của tỉnh, thành phố hoặc vùng liên tỉnh. Đô thị loại III là đô thị trung tâm tiểu vùng thuộc tỉnh, thành phố, có vai trò, vị trí, chức năng trung tâm tổng hợp hoặc chuyên ngành tiểu vùng.

Tiêu chí phân loại đô thị gồm: Vai trò, vị trí và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội; mức độ đô thị hóa; trình độ phát triển hạ tầng và tổ chức không gian đô thị. Tiêu chuẩn cụ thể hoá các tiêu chí phân loại đô thị đối với đô thị loại I được quy định cụ thể tại Phụ lục ban hành kèm theo Nghị quyết này.

Đáng chú ý, dự thảo Nghị quyết quy định không tổ chức đánh giá phân loại lại đô thị loại đặc biệt theo phạm vi toàn thành phố đối với Thủ đô Hà Nội, TP.HCM. Các đô thị thuộc Thủ đô Hà Nội, TP.HCM được thực hiện phân loại theo đô thị loại II, loại III theo quy định tại nghị quyết này. Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định Nghị quyết mới “không bỏ qua bất cứ đô thị nào đã được công nhận”, chỉ khác là phân loại theo cấp đô thị. 

Sau khi thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua về mặt nguyên tắc đối với 2 dự thảo nghị quyết, giao cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục hoàn thiện hai dự thảo, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội bằng văn bản để ban hành, có hiệu lực thi hành từ 1/1/2026.