Liên minh châu Âu (EU) chính thức khởi động giai đoạn đầu tiên của Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), áp đặt thuế carbon đối với 6 ngành hàng, gồm: sắt thép, xi măng, nhôm, phân bón, điện và hydrogen từ ngày 1/10.

EU là khu vực thương mại đầu tiên trên thế giới thực hiện cơ chế điều chỉnh biên giới carbon đối với hàng hóa nhập khẩu.

Trong giai đoạn chuyển tiếp, từ 1/10/2023 đến hết năm 2025, EU sẽ chỉ áp dụng CBAM đối với nhập khẩu sắt thép, xi măng, nhôm, phân bón, điện và hydrogen

Các nhà nhập khẩu những hàng hóa đó của EU sẽ phải báo cáo về khối lượng nhập khẩu và lượng phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất, nhưng không phải trả bất kỳ khoản phí nào ở giai đoạn này.

Các nhà nhập khẩu được yêu cầu thu thập dữ liệu của quý IV/2023 và nộp báo cáo đầu tiên trước ngày 31/1/2024. Có thể hiểu, xuất khẩu xanh đang là đòi hỏi bắt buộc nếu các quốc gia muốn bán hàng vào thị trường châu Âu.

Bắt đầu từ năm 2026, các nhà nhập khẩu sẽ bị tính thuế carbon, tức phải phải mua các chứng chỉ phát thải carbon (hay còn gọi là chứng chỉ CBAM), tương ứng với lượng phát thải carbon với phát thải carbon vượt quá tiêu chuẩn của EU.

CBAM được áp dụng nhằm kích thích phong trào toàn cầu hướng tới sản xuất xanh hơn và ngăn chặn tình trạng các nhà sản xuất ở châu Âu chuyển hoạt động sản xuất đến các nước có tiêu chuẩn môi trường thấp hơn. 

Với hoạt động trao đổi thương mại với EU ngày càng gia tăng, về lâu dài, CBAM sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam sang EU.

Năm 2022, Việt Nam xuất khẩu một lượng hàng hóa trị giá 47,15 tỷ USD sang 27 nước thành viên EU, tăng 17,5% so với cùng kỳ, nhập khẩu từ EU khoảng 15,3 tỷ USD, xuất siêu sang EU 31,8 tỷ USD.  Nhóm hàng ghi nhận mức tăng trưởng cao và có kim ngạch xuất khẩu lớn sang EU là điện thoại, hàng dệt may, giày dép, sắt thép, đồ gỗ, nông thủy sản..

Mặc dù kim ngạch xuất khẩu của các ngành hàng chịu cơ chế CBAM sang EU từ 1/10/2023 của nước ta không quá lớn (Lớn nhất là sắt thép, với năm cao điểm xuất khẩu sang EU khoảng 1,9 tỷ USD), nhưng trong tương lai gần, danh mục các ngành xuất khẩu khác chịu cơ chế CBAM sẽ mở rộng.

Để giảm thiểu tác động của thuế carbon, giữ lợi thế cạnh tranh trong việc xuất khẩu sang EU hay tới đây là nhiều thị trường khác, các ngành sản xuất phải có phương án đầu tư chuyển đổi sản xuất, đổi mới công nghệ, tăng tận dụng năng lượng tái tạo, tiết kiệm nguyên nhiên vật liệu đầu vào, giảm tiêu thụ năng lượng, giảm tối đa nguồn thải ra môi trường...Chậm trễ chuyển đổi, đồng nghĩa với việc giảm cơ hội xuất khẩu.