Mất quyền kiểm soát

Nhiều người ngỡ ngàng khi tuần qua, bà Dương Thanh Tâm, CEO Công ty Miniso Việt Nam chính thức công bố việc rời khỏi vị trí này và toàn bộ hoạt động điều hành, kinh doanh của Miniso đã được công ty mẹ ở Trung Quốc tiếp quản.

Năm 2017, sau một năm gia nhập thị trường thông qua nhượng quyền độc quyền cho Tập đoàn Lê Bảo Minh, Miniso được coi là hiện tượng ở Việt Nam với màn lật ngược tình thế đáng nể. Đó là khi họ vấp phải những vấn đề liên quan tới nguồn gốc cửa hàng. Khi đó, dư luận đặt nhiều dấu hỏi về xuất xứ của Miniso đến từ Trung Quốc hay Nhật Bản. Cuối năm 2017, Miniso Việt Nam công bố chiến lược franchise cho các nhà đầu tư trong nước. Thời điểm đó, Miniso đã có 28 cửa hàng, mỗi ngày có trên 8.000 lượt khách hàng ghé thăm.

Tuy nhiên, trong tháng 6 vừa qua, Miniso Việt Nam đã phải đóng 5 cửa hàng, gồm: 1 ở TP. Vinh (Nghệ An), 2 ở TP.HCM và 1 cửa hàng ở Phan Bội Châu (Hà Nội) và cửa hàng ở 53 - Thái Hà (Hà Nội) chuẩn bị đóng. Cùng với việc thu hẹp địa bàn kinh doanh, Miniso Việt Nam chính thức về tay ông chủ Trung Quốc. Vậy chuyện gì đang xảy ra ở Miniso Việt Nam?

Có chuyên gia cho rằng, đó là chiêu của nhà đầu tư Trung Quốc nhằm thông qua công ty khác để tìm hiểu thị trường Việt Nam, gây ấn tượng với người tiêu dùng, rồi sau đó thâu tóm lại để dễ bề quản lý.

Điều đó chỉ đúng một phần. Bản chất của các thương hiệu nhượng quyền đều là dùng bên mua nhượng quyền làm công cụ khai hoang. Nên trong hợp đồng franchise, họ mới có các quy định như thế nào là đạt và không đạt tiêu chí.

Theo một chuyên gia trong nghề, doanh nghiệp Trung Quốc rất muốn vào thị trường Việt Nam và dùng các doanh nghiệp Việt Nam làm bàn đạp trong thời kỳ đầu. Miniso Việt Nam đã có 2 năm phát triển và ít nhiều đã có hệ thống. Nhưng cái cớ để công ty mẹ bên Trung Quốc thâu tóm lại là do Miniso Việt Nam hoạt động không hiệu quả.

“Họ không đáp ứng yêu cầu của tập đoàn mẹ, bao gồm cam kết mở điểm bán và mua hàng. Thực tế, họ không có lãi, do chi phí mặt bằng và nhân sự quá lớn”, chuyên gia này nói.

Khi nhượng quyền độc quyền cho Tập đoàn Lê Bảo Minh, Miniso có yêu cầu franchise cam kết mở bao nhiêu điểm ở Việt Nam theo lộ trình từng năm, đồng thời phải có cam kết mua hàng.

Khi không mở đủ điểm, thì chắc chắn, việc mua hàng sẽ khó đạt. Mục tiêu của Miniso mẹ lấy lại thị trường Việt Nam không phải để thâm nhập, mà tiếp quản, cơ cấu lại và bán cho bên khác.

Ban đầu, Miniso kỳ vọng mở cả nhượng quyền và cửa hàng trực thuộc (tự mở), nhưng do vốn đầu tư quá lớn (5,7 tỷ đồng/cửa hàng), nên chỉ mở được 2 điểm nhượng quyền ở Nam Định và Bắc Giang. Còn lại toàn bộ là cửa hàng chính hãng.

Miniso Việt Nam chọn điểm đắt và mở nhanh, song vì áp lực mở điểm dẫn đến việc đầu tư không chính xác. Chẳng hạn, Miniso 24 - 26 Phạm Hồng Thái (quận 1, TP.HCM) lấy lại mặt bằng từ Ngọc trai Long Beach, nhưng chỉ hoạt động được 9 tháng đã đóng cửa. Với chi phí thuê mặt bằng 15.000 - 16.000 USD/tháng, doanh thu tối thiểu phải đạt 2 tỷ đồng/tháng mới có thể đảm bảo được chi phí. Theo nguồn tin không chính thống, trong 6 tháng đầu năm nay, Miniso lỗ khoảng 10 tỷ đồng.

Miniso đã mở được 37 cửa hàng, trong đó có 2 cửa hàng nhượng quyền, 5 cửa hàng vừa đóng cửa và chỉ còn lại 32 cửa hàng. Trong khi đó, chỉ tiêu Miniso Trung Quốc giao là phải mở 200 cửa hàng trong 5 năm, tức là bình quân 40 cửa hàng/năm.

“Họ đã rất cố gắng và cũng đầu tư nhiều, nhưng thị trường Việt Nam khó quá”, chuyên gia này nói.

Khó ở đây một phần do thị trường bão hòa, khách hàng có nhiều lựa chọn và những nhãn hàng như Miniso không còn mới mẻ nữa. Ngoài ra, người tiêu dùng Việt Nam không nhiều thiện cảm với hàng Trung Quốc, nên việc mở điểm mới không dễ.

Theo vị chuyên gia này, mức chiết khấu Miniso được hãng cắt là 38%. Giá trị sản phẩm trung bình của Miniso là 100.000 đồng (từ 43.000 - 600.000 đồng), gần đây có sản phẩm giá cao hơn. Giả sử để bán 2 tỷ đồng/tháng, thì cần phải có doanh thu bán hàng 70 triệu đồng/ngày (khoảng 7.000 sản phẩm). Mỗi ngày có 13 giờ bán hàng (từ 9h sáng đến 10h tối), tương đương khoảng 780 phút. Như vậy, bình quân bán gần 10 sản phẩm/phút là không thể.

Độ tinh vi của Miniso Trung Quốc

Ilahui, Miniso, Mumuso, Minigood, Yoyoso, Usupso là các hãng xuất xứ 100% từ Trung Quốc cùng kéo vào Việt Nam năm 2016 - 2017. Trước năm 2016 chỉ có 2 thương hiệu của Nhật Bản là Daiso và Komonoya thịnh hành ở Việt Nam. Các thương hiệu này có mô hình kinh doanh y hệt nhau và đều mua franchise.

Nhưng khác với Miniso, các thương hiệu còn lại vẫn do người Việt Nam làm chủ và công ty mẹ ở Trung Quốc không thể lấy về. Đặc biệt, họ ít bị ràng buộc về hợp đồng, hàng hóa không bị phụ thuộc vào thương hiệu chính hãng, bởi họ được 2 - 3 nhãn hàng từ Nhật Bản và Hàn Quốc hỗ trợ.

“Miniso Trung Quốc rất tham vọng. Họ thấy thị trường nào tiềm năng là lấy về ngay. Dubai và Việt Nam là 2 thị trường được họ đánh giá là tốt nhất để phát triển bán lẻ. Ngay từ đầu, Giám đốc điều hành Miniso cho rằng, thị trường Việt Nam tiềm năng hơn Singapore, với mức phát giá nhượng quyền độc quyền lên tới 1,1 triệu USD, trong khi ở Singapore là 800.000 USD”, chuyên gia này tiết lộ.

Nếu Miniso Việt Nam không bị lấy lại thì hoàn toàn có thể gọi quỹ đầu tư và bán cho quỹ, bởi thương hiệu tốt hơn nhiều nhãn trên thị trường Việt Nam hiện nay. Do những ràng buộc về hợp đồng nhượng quyền, Miniso không thể bán cho đối tác bên ngoài, mà phải bán lại cho công ty mẹ và có thể bị ép giá (giá trị không được tiết lộ).

“Để Miniso Việt Nam về tay ông chủ Trung Quốc là rất tiếc. Mình sẽ bị mất nhiều hơn những gì đã gây dựng được”, chuyên gia này nói.

Năm 2017, doanh thu của Miniso International Guangzhou (Quảng Châu, Trung Quốc) cán mốc gần 2 tỷ USD. Đây là mức doanh thu khủng, với 2.600 cửa hàng tại 60 nước của Miniso. Trong đó, thị trường Việt Nam đóng góp hơn 10 triệu USD.

Theo giới chuyên môn, độ tinh vi của Miniso Trung Quốc còn thể hiện ngay từ lúc thành lập công ty. Vị chủ tịch sáng lập Ye Guo Fu đã thuê nhà thiết kế Nhật Bản Miyake Junya (được sở hữu một số cổ phần), mở đại diện ở Nhật Bản, rồi thiết kế, copy những sản phẩm tiêu dùng thành công và bán chạy nhất để sản xuất hàng loạt, bán sản phẩm ra toàn châu Á. Các nhãn khác như Mumuso cũng copy nguyên từ Miniso và vẫn thành công trên thị trường.

Tuy nhiên, ở thị trường Việt Nam, kinh doanh bán lẻ không dễ dàng. Vụ việc Mumuso bị phanh phui về nguồn gốc hàng Trung Quốc đột lốt hàng Hàn Quốc và Miniso lại bị chính tập đoàn mẹ thâu tóm lại khiến việc kinh doanh đã khó lại càng khó hơn, vì niềm tin của người tiêu dùng rất khó lấy lại. Các thương hiệu còn lại trên thị trường có xuất xứ từ Trung Quốc như Ilahui, Minigood, Yoyoso, Usupso… cũng thêm phần chững lại.