Nằm trong chuỗi sự kiện các hoạt động chào mừng kỷ niệm 110 năm ngày sinh Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa (13/9/1913 - 13/9/2023) và “Festival nông sản Việt Nam - Vĩnh Long năm 2023”, sáng ngày 11/9/2023, UBND tỉnh Vĩnh Long tổ chức lễ khai mạc “Con đường nghệ thuật gốm đỏ - Vĩnh Long năm 2023”.

Công trình “Con đường nghệ thuật gốm đỏ - Vĩnh Long năm 2023” được thực hiện trên tuyến đường nối Võ Văn Kiệt và Phạm Hùng, thuộc Phường 9, TP. Vĩnh Long, với đoạn đường dài hơn 500 m.

Khối công trình này được thiết kế kiến trúc gồm: Cổng gốm; lò gạch - gốm sử dụng 20.000 viên gạch tiểu và 500 viên gạch mái chèo của 16 đơn vị sản xuất gạch - gốm trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long để xây dựng lò gạch có chiều rộng 5 m, chiều cao 3,2 m; tiểu cảnh sử dụng trên 2.500 đơn vị sản phẩm gốm đỏ; mô hình ngôi nhà gốm đỏ có kiến trúc 3 gian 2 chái xây dựng theo lối kiến trúc đặc trưng của người dân Nam Bộ truyền thống, được thực hiện trên diện tích ngang 27 m, dài 4,5 m, chiều cao 3 m.

Đặc biệt, trong đó có 10 tác phẩm bình gốm, gồm 9 tác phẩm di tích lịch sử và 1 tác phẩm cam sành huyện Tam Bình. Các bình gốm này có kích thước (cao 2,34 m x 0,81 cm), chứa đựng hình ảnh các di tích lịch sử và đặc sản cây ăn trái của vùng đất Vĩnh Long như: Văn Thánh Miếu Vĩnh Long, Miếu bà Thiên hậu, Miếu công thần, cầu Mỹ Thuận, cam sành Tam Bình. Trong đó, đáng chú ý là tác phẩm bình gốm với nội dung quảng bá di tích nhà tưởng niệm Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa nhân sự kiện chào mừng kỷ niệm 110 năm ngày sinh của ông.

Phát biểu khai mạc sự kiện, bà Nguyễn Thị Quyên Thanh, Phó chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long cho rằng, “Con đường nghệ thuật gốm đỏ” là kết tinh của món quà tuyệt vời mà tự nhiên đã ban tặng; của tinh thần lao động cần cù, sáng tạo và bàn tay khéo léo qua bao thế hệ của người dân Vĩnh Long từ trên 100 năm nay; là tâm huyết của thế hệ đi sau mong muốn giữ gìn một làng nghề truyền thống vốn chỉ có trên vùng đất này; và hơn hết là kết tinh của mong ước “vương quốc gốm đỏ” sẽ trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, để những lò gạch rêu phong, cổ kính mang nền văn hóa Vĩnh Long đi xa hơn.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long thông tin, nhằm bảo tồn và phát triển nghề gạch gốm truyền thống trên địa bàn tỉnh, kết hợp với phát triển du lịch trên cơ sở khai thác các lò gạch gốm truyền thống hiện có, làm điểm nhấn mang tính đột phá, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng, UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành Quyết định phê duyệt Đề án “Di sản đương đại Mang Thít”; HĐND tỉnh cũng đã ban hành Nghị quyết quy định chính sách hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm.

Theo đó, toàn bộ vùng di sản khoảng 3.060 ha thuộc 4 xã Mỹ An, Mỹ Phước, Nhơn Phú, Hòa Tịnh thuộc huyện Mang Thít được bảo tồn lò gạch gốm, hiện đã có 364 hộ cam kết giữ lại 653 lò.

“Khi Đề án di sản đương đại Mang Thít” được triển khai, tin rằng trong tương lai không xa nơi đây sẽ trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn, mang đến cho quê hương Vĩnh Long một hướng đi mới”, bà Nguyễn Thị Quyên Thanh chia sẻ.

Nhắc đến Vĩnh Long, người dân trong cả nước và du khách quốc tế không chỉ biết đến một vùng sông nước cây trái quanh năm, mà còn không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp vừa cổ kính, phủ màu thời gian; vừa lung linh của “vương quốc gốm đỏ” soi mình bên dòng kênh Thầy Cai, sông Cổ Chiên.

Trở về những năm 1980, cả vùng này có gần 3.000 lò gạch trải dài gần 30 km thuộc huyện Long Hồ và Mang Thít, hoạt động xuyên suốt quanh năm; mang gạch thẻ, gạch ống, gạch tàu, với số lượng lớn đi khắp nơi để xây dựng các công trình. Người dân nơi đây sinh ra đã gắn bó với nghề, qua bao thế hệ đúc kết thành kỹ thuật nung chỉ bằng lò gạch, nhiên liệu là trấu; hàng ngàn mẫu mã, kiểu dáng khác nhau được tạo ra từ bàn tay tài hoa của người thợ thủ công.

Đặc biệt sản phẩm gốm với màu đỏ đặc trưng từ đất sét tạo nét riêng cho gốm Vĩnh Long mà không nơi nào có được, đã xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài như EU, Hoa Kỳ, Châu Úc, Đài Loan, HongKong, Hàn Quốc, Nhật Bản,… rất được người tiêu dùng ưa chuộng.

Tuy nhiên, từ những năm 2010 trở lại đây, khi đổi mới công nghệ từ lò nung tròn sang lò nung liên hoàn, cải thiện quy trình sản xuất, thân thiện với môi trường và nâng cao sức cạnh tranh thì chi phí sản xuất cao, giá bán sản phẩm đầu ra thấp, các cơ sở lò gạch gặp nhiều khó khăn nên quy mô và công suất hoạt động không còn lớn như trước đây.

Theo thống kê, hiện toàn tỉnh còn hơn 20 doanh nghiệp sản xuất gốm, sản lượng trung bình đạt khoảng 5 triệu sản phẩm, ước giá trị mang lại khoảng 400 tỷ đồng/năm.