Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vừa có buổi làm việc với Bộ Tài nguyên và Môi trường về phương án điều tiết các hồ chứa thủy điện trên hệ thống, trọng tâm là thủy điện trên lưu vực sông Hồng trong thời gian còn lại của năm 2019 và mùa khô năm 2020

Thủy điện cạn nước, tương đương 6,4 tỷ kWh điện

Ông Ngô Sơn Hải, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, tình hình cung ứng điện từ nguồn thủy điện rất căng thẳng do hầu hết các hồ thủy điện đều cạn nước.

Trên lưu vực sông Hồng, hiện có 6 hồ chứa thủy điện lớn, gồm: Thủy điện Lai Châu, Bản Chát, Sơn La, Hòa Bình, Tuyên Quang, Thác Bà, với tổng dung tích hữu ích 18,91 tỷ m3. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, lượng nước về các hồ trên lưu vực này trong mùa lũ năm 2019 chỉ đạt khoảng 51% so với trung bình nhiều năm.

“Tính đến ngày 27/10/2019, các hồ chứa thủy điện lớn trên hệ thống mới chỉ tích được khoảng 61% tổng dung tích hữu ích (21,9/35,6 tỷ m3), lượng nước thiếu hụt 13,7 tỷ m3, tương ứng sản lượng điện thiếu hụt khoảng 6,4 tỷ kWh”, ông Ngô Sơn Hải cho biết.

Theo tính toán của EVN, nếu tần suất nước về các hồ chứa trên lưu vực này tiếp tục duy trì như thời gian qua, sau khi trừ 3,5 tỷ m3 nước xả phục vụ đổ ải vụ Đông Xuân 2020, thì trong các khoảng thời gian còn lại của mùa khô năm 2019 – 2020, chỉ đáp ứng được với lưu lượng trung bình ngày ở mức khoảng 500 đến 550 m3/s đối với hồ Hòa Bình, 91 m3/s đối với hồ Thác Bà, 187 m3/s đối với hồ Tuyên Quang (chưa tính đến các nhu cầu của hệ thống điện).

Như vậy, hồ Hòa Bình sẽ không thể đáp ứng được lưu lượng chạy máy theo quy định của Quy trình vận hành liên hồ chứa (600 m3/s đối với các tháng 11, 3, 5; 700 m3/s, các tháng 12, 1 và 800 m3/s đối với các tháng 2, 4).

Ngoài lưu vực sông Hồng, nhiều lưu vực sông lớn khác trên cả nước như Sông Cả, sông Mã, sông Vu Gia – Thu Bồn, sông Sê San, sông Đồng Nai, sông Sêrêpốk mặc dù đã vào mùa lũ chính vụ nhưng cũng đều có lượng nước về thấp, thậm chí nhiều hồ đã qua giai đoạn lũ chính hoặc đang trong kỳ lũ chính vụ nhưng vẫn chưa có dấu hiệu nước về, có hồ đang ở mức nước thấp hơn mực nước chết, điển hình hồ Thủy điện Trung Sơn (thấp hơn mực nước chết 1,82 mét).

Tiếp tục huy động điện chạy dầu "giá chát"

Với tình hình thủy điện cạn nước, nhiệt điện cũng khó do thiếu than, nhu cầu điện dự báo tiếp tục tăng trưởng cao, trong khi hệ thống điện hầu như không có dự phòng nguồn điện, dự kiến năm 2020 ngành điện sẽ tiếp tục phải đối mặt với thách thức rất lớn trong việc đảm bảo cân bằng cung cầu.

Cụ thể, để đáp ứng điện cho nền kinh tế, ngành điện sẽ phải huy động thêm 7,9 tỷ kWh các tổ máy chạy dầu với giá điện khoảng 4.000-5.000 đ/kWh và có thể tăng lên 12,5 – 16,7 tỷ kWh trong trường hợp không thể tích được các hồ lên mực nước dâng bình thường hoặc phụ tải tăng cao hơn dự báo.

Thực tế, ngay từ giữa năm 2019, EVN đã tăng huy động tối đa các nguồn nhiệt điện, trong đó có cả nhiệt điện dầu giá cao để đảm bảo cung cấp đủ điện.

Dự tính, trong cả năm 2019, EVN sẽ phải huy động nguồn chạy dầu với chi phí cao (5.000 - 6.000 đồng/1 kWh (tuỳ vào thời điểm giá dầu), với sản lượng khoảng 1,56 tỷ kWh. Mức gia mua điện chạy dầu này cao gấp 2,5-3 lần so với thủy điện và nhiệt điện.

Được biết, theo khung giá bán buôn của Bộ Công Thương, chi phí một kWh nhiệt điện than (chưa gồm thuế giá trị gia tăng, cảng biển, truyền tải...) dao động 1.677 - 1.896 đồng một kWh. Còn mức trần khung giá thuỷ điện là 1.110 đồng một kWh, chưa bao gồm phí dịch vụ môi trường, tiền cấp quyền khai thác nước, thuế..

Như vậy, từ mức 1,56 tỷ kWh điện dầu giá cao mà EVN phải huy động trong năm 2019, thì mức 7,9 tỷ kWh dự kiến phải huy động trong năm 2020 là cực lớn. Chưa kể, nếu phụ tải tăng cao và tích nước tại các hồ thủy điện không như kỳ vọng thì  có thể tăng lên 12,5 – 16,7 tỷ kWh.

Nhận định của các cơ quan khí tượng thủy văn tại buổi làm việc với EVN cho thấy, tình hình khô hạn có khả năng tiếp tục xảy ra ở những tháng cuối năm 2019, việc tích nước ở các hồ chứa vẫn sẽ còn rất khó khăn. Do vậy, việc tuân thủ các quy định của Quy trình (đảm bảo mực nước hồ, cấp nước hạ du...), cũng như khả năng tích nước lên mực nước dâng bình thường vào cuối năm các hồ chứa trên lưu vực sông Hồng và gần như là không thể thực hiện được và đối với một số khu vực khác cũng sẽ khó có thể đạt được dung tích hữu ích thiết kế.

Để giải quyết những khó khăn trong bối cảnh nước thiếu hụt tại nhiều hồ thủy điện, EVN đã kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan thống nhất phương án điều tiết, vận hành các hồ chứa thủy điện trên lưu vực sông Hồng.

Theo đó, ngoài thời gian xả nước phục vụ gieo cây vụ Đông Xuân, cho phép Nhà máy thủy điện Hòa Bình giảm lưu lượng yêu cầu chạy máy xuống mức từ 400 - 450 m3/s, mực nước hồ duy trì ở mức thấp hơn so với quy định, đến ngày 31/12 duy trì ở mức 107m, tránh áp lực phải chạy cao các hồ chứa bậc thang trên nhằm dự trữ năng lượng cho các tháng nắng nóng trong mùa khô đầu năm 2020.