Chính phủ vừa ban hành Nghị định 92/2024/NĐ-CP về đăng ký tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX. Theo đó, sẽ ứng dụng tối đa công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước về đăng ký HTX, thưa ông?

Nghị định 92/2024/NĐ-CP được Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng nhằm thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển, nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới và kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã 2024.

Theo đó, Nghị định có các quy định nhằm ứng dụng tối đa công nghệ thông tin vào công tác quản lý nhà nước đối với HTX. Cụ thể, để tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho HTX khi gia nhập, hoạt động và rút lui khỏi thị trường, đảm bảo mục tiêu quản lý nhà nước trong lĩnh vực đăng ký HTX, hầu hết hoạt động quản lý nhà nước về đăng ký HTX được thực hiện bằng phương thức trực tuyến, thay vì trực tiếp như hiện nay.

Đăng ký kinh doanh là thủ tục quan trọng nhất với cơ sở kinh doanh. Hiện thủ tục đăng ký thành lập doanh nghiệp rất đơn giản, còn thủ tục với khu vực kinh tế tập thể được quy định thế nào?

Thủ tục đăng ký HTX tại Nghị định 92/2024/NĐ-CP được xây dựng khá tương đồng với các quy định đăng ký doanh nghiệp, để đảm bảo sự bình đẳng giữa các chủ thể kinh doanh trong gia nhập thị trường.

Cụ thể, Nghị định tiếp tục cắt giảm thành phần hồ sơ giấy tờ, cắt giảm chi phí, thời gian thực hiện, phân cấp trong giải quyết thủ tục đăng ký HTX theo tinh thần Nghị quyết 136/NQ-CP ngày 27/12/2017, Quyết định số 1505/QĐ-TTg ngày 1/12/2022 và Quyết định số 1015/QĐ-TTg ngày 30/8/2022.

Đặc biệt, Nghị định bổ sung quy định về đăng ký HTX qua mạng thông tin điện tử theo hướng người nộp hồ sơ sử dụng tài khoản định danh điện tử và chữ ký số theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử để đăng ký HTX trên môi trường điện tử, bảo đảm phù hợp với quy định tại Nghị định 45/2020/NĐ-CP về thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử và Nghị định 69/2024/NĐ-CP quy định về định danh và xác thực điện tử. Mục tiêu là cung cấp dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 trong đăng ký HTX.

Quy định mới có tạo điều kiện thuận lợi để HTX rút lui khỏi thị trường?

Cụ thể hóa Luật Hợp tác xã năm 2023, Nghị định 92/2024/NĐ-CP rút ngắn thời gian HTX phải thực hiện thủ tục thông báo tạm ngừng kinh doanh từ 15 ngày xuống còn 3 ngày làm việc, tạo điều kiện thuận lợi cho HTX nhanh chóng rút lui tạm thời khỏi thị trường.

Nghị định 92/2024/NĐ-CP quy định, cơ quan đăng ký kinh doanh cập nhật tình trạng pháp lý tạm ngừng kinh doanh cho chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh của HTX đồng thời với tình trạng pháp lý tạm ngừng kinh doanh của HTX. Quy định này nhằm giảm tải thủ tục hành chính cho HTX, đồng thời đảm bảo cung cấp thông tin chính xác về tình trạng pháp lý của chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh khi HTX tạm ngừng kinh doanh. 

Với quy trình giải thể, Nghị định 92/2024/NĐ-CP quy định, cơ quan đăng ký kinh doanh phải thông báo tình trạng HTX đang làm thủ tục giải thể trên hệ thống thông tin điện tử của cơ quan đăng ký kinh doanh khi nhận được nghị quyết giải thể của HTX. Quy định này nhằm công khai thông tin HTX đang làm thủ tục giải thể để các bên liên quan được biết và thực hiện quyền của chủ nợ, đảm bảo HTX thanh toán hết các khoản nợ trước khi giải thể theo quy định của Luật Hợp tác xã.

Bên cạnh đó, Nghị định 92/2024/NĐ-CP bổ sung quy định về việc cơ quan đăng ký kinh doanh có quyền chuyển tình trạng pháp lý của HTX, liên hiệp HTX trong hệ thống sang tình trạng đã giải thể trong trường hợp sau 6 tháng kể từ ngày cơ quan đăng ký kinh doanh nhận được thông báo kèm theo nghị quyết giải thể của HTX, liên hiệp HTX mà không nhận được hồ sơ đăng ký giải thể của HTX, liên hiệp HTX và ý kiến phản đối bằng văn bản của bên có liên quan.

Nghị định 92/2024/NĐ-CP cũng bổ sung quy định về việc HTX xã, liên hiệp HTX có thể quyết định hủy bỏ quyết định giải thể trong trường hợp giải thể tự nguyện. Quy định này nhằm đảm bảo quyền tự quyết định tiếp tục hoạt động hay giải thể của HTX, liên hiệp HTX.

Hồ sơ, thủ tục quá đơn giản dẫn tới tình trạng một cá nhân thành lập hoặc mua lại hàng chục doanh nghiệp, nhưng không kinh doanh, mà để mua bán hóa đơn bất hợp pháp. Nếu đơn giản hóa thủ tục thành lập HTX, thì liệu có dẫn đến tình trạng như vậy?

Khi một cá nhân có ý đồ xấu, thì cho dù thủ tục phức tạp hơn hoặc chỉ cho phép thành lập một doanh nghiệp/HTX, họ vẫn sẽ tìm cách thực hiện hành vi vi phạm đó. Tuy nhiên, việc nghiên cứu phương án để hạn chế tối đa hành vi vi phạm trong đăng ký doanh nghiệp/HTX nêu trên là hết sức cần thiết.

Nghị định 92/2024/NĐ-CP đã có quy định về việc sử dụng số định danh cá nhân để thực hiện thủ tục đăng ký HTX. Thời gian tới, khi toàn bộ dân cư đã được cấp số định danh cá nhân, hành vi sử dụng bất hợp pháp giấy tờ tùy thân của người khác để thành lập HTX sẽ được khắc phục triệt để.

Với việc một cá nhân thành lập hoặc mua lại nhiều doanh nghiệp/HTX để mua bán hóa đơn, kinh doanh bất hợp pháp, cần phải có các công cụ cảnh báo, chia sẻ thông tin giữa các cơ quan quản lý nhà nước liên quan để phối hợp quản lý doanh nghiệp/HTX sau đăng ký thành lập. Đồng thời, cần tăng cường chế tài xử phạt đủ mạnh, thậm chí xem xét xử lý hình sự với cá nhân có hành vi vi phạm, chứ không nên giới hạn số lượng doanh nghiệp/HTX được thành lập, vì sẽ ảnh hưởng đến quyền tự do kinh doanh, quyền thành lập doanh nghiệp/HTX của những người có nhu cầu làm ăn chân chính.