Room ngoại tại ngân hàng: Nơi cạn kiệt...

Được ví là cổ phiếu “vua”, nên nhóm ngân hàng không chỉ hấp dẫn các nhà đầu tư trong nước, mà ngay cả khối ngoại cũng rất tích cực nắm giữ. Dù vậy, khẩu vị đầu tư của nhóm nhà đầu tư này là khá chọn lọc và không dàn trải. Điều này thể hiện rất rõ qua tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại nhiều ngân hàng hiện đã chạm ngưỡng tối đa 30%, trong khi số khác vẫn còn trống rất nhiều, thậm chí còn nguyên room ngoại 30%.

Số liệu từ Trung tâm Lưu ký Chứng khoán cho thấy, có khoảng 16 ngân hàng có tỷ lệ sở hữu nước ngoài trên 15%. Trong đó, có một số ngân hàng đã kín hoặc gần kín tỷ lệ sở hữu vốn ngoại là: ACB, MSB, TPBank, Sacombank.

Điểm chung của những ngân hàng trên là có tốc độ tăng trưởng lợi nhuận cao và sở hữu khả năng sinh lời hàng đầu hệ thống. ACB kết thúc năm 2022 với mức lợi nhuận trước thuế hợp nhất là 17.100 tỷ đồng, đạt 114% kế hoạch năm; TPBank đạt 7.900 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế. MSB báo lãi hơn 5.787 tỷ đồng trong năm 2022. Còn Sacombank thu về 6.339 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế trong năm 2022.

Trong số các nhà băng trên, thì room ngoại tại Sacombank vừa mới được “lấp đầy” khi trong ngày 10/2/2023, số liệu từ Trung tâm Lưu ký Chứng khoán, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại Sacombank đã lên sát mức tối đa cho phép 30%. Cụ thể, cổ phiếu STB được khối ngoại mua ròng nhiều nhất trong phiên 9/2, với khối lượng hơn 11,3 triệu đơn vị, giá trị 284 tỷ đồng.

Theo đó, hiện nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ hơn 564 triệu cổ phiếu STB, gần 30% vốn cổ phần ngân hàng, nâng tỷ lệ sở hữu tối đa cho phép. Trước đó, vào tháng 3/2022, Dragon Capital nâng tỷ lệ sở hữu tại Sacombank lên trên 5% và chính thức trở thành cổ đông lớn của ngân hàng này.

Bên cạnh những ngân hàng đã kín room ngoại nói trên, một số ngân hàng còn dư địa room cho nhà đầu tư nước ngoài khi duy trì tỷ lệ sở hữu nước ngoài thấp hơn mức tối đa theo quy định 30% để tạo dư địa huy động vốn như VIB (20,5%), OCB (22%), Techcombank (22,47%), MB (23,23%).

Nhưng trong đó, OCB, VIB có thể sẽ nới room ngoại đến 30%. Cụ thể, vào cuối tháng 11/2022, VIB công bố thông tin về ngày đăng ký cuối cùng để chốt danh sách cổ đông thực hiện lấy ý kiến bằng văn bản.

Đáng chú ý là nội dung thực hiện lấy ý kiến cổ đông về việc điều chỉnh tỷ lệ sở hữu tối đa cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài. Lãnh đạo VIB cho biết, tỷ lệ này có thể được điều chỉnh tăng lên đến 30% trong trường hợp được sự thông qua của đại hội đồng cổ đông.

Ngoài ra, văn bản dự kiến đề xuất đại hội đồng cổ đông cũng bao gồm nội dung ủy quyền cho HĐQT chủ động quyết định các nội dung công việc về tỷ lệ sở hữu tối đa cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài trong phạm vi nhỏ hơn hoặc bằng 30% vốn điều lệ của VIB.

Hiện cổ đông chiến lược nước ngoài của VIB là Commonwealth Bank of Australia (CBA), nắm giữ khoảng 20% từ năm 2010 đến nay. Việc tăng tỷ lệ sỡ hữu của nhà đầu tư nước ngoài từ 20,5% lên tới 30% là cơ hội cho VIB nhà đầu tư nước ngoài và cổ đông VIB.

Tương tự tại OCB, theo kế hoạch được đại hội cổ đông thường niên 2021 thông qua, Ngân hàng sẽ chào bán riêng lẻ 70 triệu cổ phiếu cho các nhà đầu tư cả trong và ngoài nước. Mức giá chào bán sẽ không thấp hơn giá trị sổ sách trên mỗi cổ phần của ngân hàng tại thời điểm cuối quý gần nhất tại thời điểm phát hành.

Trong trường hợp nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phiếu phát hành riêng lẻ, ngân hàng sẽ trình nới room sở hữu nước ngoài lên mức tối đa 30%. Hiện tại room sở hữu nước ngoài của OCB đang được khoá ở mức 22%. Trước đó, giữa 2020, OCB bán 15% cổ phần cho đối tác Nhật Bản là Ngân hàng Aozora  đưa vốn điều lệ tăng từ 7.898 tỷ đồng lên 8.767 tỷ đồng.

Theo quy định tại Nghị định 01/2014/NĐ-CP, tỷ lệ sở hữu cổ phần của một nhà đầu tư chiến lược nước ngoài không được vượt quá 20% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng Việt Nam và tổng tỷ lệ sở hữu cổ phần của tất cả các nhà đầu tư nước ngoài tại một tổ chức tín dụng trong nước không được vượt quá 30% vốn.

Vì thế, với những cổ phiếu trong nhóm ngân hàng có triển vọng và tiềm năng, nhưng đã kín room ngoại thì chỉ cần “hở” room liền lập tức có nhà đầu tư nước ngoài mua vào ồ ạt.

Đơn cử trường hợp VPBank, ngay sau khi nới room ngoại từ 15% lên 17,5% trong năm qua cũng được khối ngoại quan tâm. Còn tại các cổ phiếu như MB hay TCB, tỷ lệ sở hữu khối ngoại cũng gần như lấp đầy tại mức tối đa cho phép.

Ngày 10/2, Eximbank điều chỉnh room ngoại từ 30% xuống 29,97043%. Cụ thể, hồi giữa tháng 1/2023, SMBC thông báo chính thức bán xong 132,8 triệu cổ phiếu của Eximbank vào ngày 13/1/2023. Sau giao dịch, tỷ lệ sở hữu của SMBC tại Eximbank giảm từ 15,07% (185,3 triệu cổ phiếu) xuống còn 4,27% (52,51 triệu cổ phiếu) và không còn là cổ đông lớn tại ngân hàng này.

Trên thị trường xuất hiện thông tin, việc SMBC rút vốn khỏi Eximbank để tìm kiếm cơ hội đầu tư vào một ngân hàng khác của Việt Nam mà cái tên được nhắc tới là VPBank (sau khi nhà băng này nâng tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài từ 15% lên 17% trong năm rồi) và sau khi SMBC đã hoàn tất mua 49% cổ phiếu của FE Credit.

... chỗ còn nguyên room cho nhà đầu tư nước ngoài

Hiện trong hệ thống còn nhiều ngân hàng có tỷ lệ sở hữu nước ngoài rất thấp, thậm chí vẫn còn nguyên 100% room ngoại chưa sử dụng đến, như: SeABank, Bac A Bank, Nam A Bank, VietCapital Bank, KienLongBank, PG Bank, VietABank, VietBank, SHB, LienVietPostBank…

Trong đó, với SHB tại kỳ đại hội cổ đông thường niên 2022, Ngân hàng này cũng trình cổ đông thông qua kế hoạch chào bán không quá 20% vốn cho nhà đầu tư nước ngoài.

SeABank cũng được cho sẽ chào bán tối đa 15% cổ phần cho các nhà đầu tư nước ngoài, sau ba năm sau khi đối tác Pháp (Tập đoàn Société Générale) bán cổ phần vào năm 2019. Trước đó, năm 2008, đối tác này đầu tư và sở hữu 15% vốn của SeABank sau đó nâng sở hữu lên 20% - mức trần room ngoại của nhà băng này.

Nam A Bank cho biết, kế hoạch bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài đã được Ngân hàng hoạch định nằm trong phương án tăng vốn điều lệ, nâng cao năng lực tài chính, sức cạnh tranh trên thị trường.

Bên cạnh đó, nhiều ngân hàng đã khóa room ngoại ở mức rất thấp để “giữ chỗ” cho đối tác chiến lược như: Ngân hàng Bản Việt (5%). Số khác muốn khoá room ngoại để giảm bớt ảnh hưởng của nhóm này đối với giá cổ phiếu và cấu trúc cổ đông.

Nói về nguyên nhân giảm tỷ lệ nước ngoài xuống chỉ còn 5%, HĐQT Ngân hàng Bản Việt cho biết, việc duy trì room ngoại ở mức 30% là khá lớn so với quy mô giao dịch, tình hình cơ cấu cổ đông động khi đó và định hướng của ngân hàng trong tương lại. “Điều này có khả năng làm ảnh hướng rất đáng kể đến biến động giá cổ phiếu”, Hội đồng quản trị ngân hàng hay.

Vì vậy, HĐQT Ngân hàng Bản Việt cho rằng, việc điều chỉnh tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa là hết sức cần thiết để ổn định giá cổ phiếu, bảo đảm quyền lợi của cổ đông trong nước và nâng cao năng lực của ngân hàng.

Tương tự, để đảm bảo nhà đầu tư nước ngoài có thể tham gia đợt thoái vốn của Petrolimex, cổ đông PG Bank đã thống nhất tạm thời giới hạn tỷ lệ sở hữu khối ngoại ở mức 2% vốn điều lệ.

HĐQT Petrolimex vừa thông qua nghị quyết về phương án thoái vốn tại PGBank - ngân hàng do Petrolimex nắm 40% vốn. Thay vì tìm đối tác chiến lược như những năm trước, Petrolimex sẽ thoái vốn bằng đấu giá công khai qua HoSE.

Nhưng dù đã kín room hay vẫn còn trống room, điểm chung của các ngân hàng là đều mong được nới room vốn ngoại hơn nữa nhằm có dư địa cho các phương án huy động vốn trong tương lai.

Với Hiệp định EVFTA, trong 5 năm kể từ ngày hiệp định có hiệu lực (ngày 01/08/2020), Việt Nam đã cam kết xem xét cho phép 2 tổ chức tín dụng Châu Âu được phép sở hữu tới 49% vốn điều lệ của 2 ngân hàng Việt Nam. Tuy nhiên, thỏa thuận này sẽ không áp dụng đối với BIDV, VietinBank, Vietcombank và Agribank.

Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng (VNBA), việc tham gia của nhà đầu tư nước ngoài trong những năm qua đã mang lại những thay đổi tích cực về tài chính, công nghệ, quản trị và điều hành tại các tổ chức tín dụng theo hướng tiếp cận gần hơn với các thông lệ, chuẩn mực quốc tế. Do đó, ông Hùng cho rằng, việc tăng giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài là cần thiết.

Theo đề xuất mới của NHNN, các tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc có thể được nới "room ngoại" lên tới 49%. NHNN đang dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 01/2014/NĐ-CP của Chính phủ về việc nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của tổ chức tín dụng Việt Nam.

Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 6 về hình thức mua cổ phần đối với nhà đầu tư nước ngoài. Theo đó, nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần trong trường hợp tổ chức tín dụng cổ phần chào bán cổ phần, phát hành cổ phần để tăng vốn điều lệ. Bên cạnh đó, dự thảo bổ sung khoản 6a vào sau khoản 6 Điều 7 về tỷ lệ sở hữu cổ phần đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Trong trường hợp đặc biệt để thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc, Chính phủ quyết định tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài tại tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc vượt giới hạn quy định tại khoản 5 Điều này khi phê duyệt phương án chuyển giao bắt buộc, nhưng không vượt quá 49% vốn điều lệ của tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc.

Thời gian qua, Vietcombank (VCB), MB, HDBank đã lấy ý kiến cổ đông về nhận chuyển giao bắt buộc. Trong khi đó, VPBank cũng đang trong quá trình lấy ý kiến cơ quan quản lý nhà nước về việc nhận chuyển giao bắt buộc một ngân hàng yếu kém. Các ngân hàng chuyển giao bắt buộc lần lượt là: CB, OceanBank, DongABank và GPBank.

Như vậy, nếu dự thảo Nghị định trên được thông qua, MB, HDBank và VPBank có thể sẽ được nới room vốn ngoại lên tới 49%.

Đối với 2 ngân hàng là BIDV và VCB, Chính phủ sẽ thực hiện theo Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025” nêu tại Quyết định số 689/QĐ-TTg ngày 08/06/2022 của Thủ tướng Chính phủ và “Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến 2025, định hướng đến 2030" nêu tại Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 08/08/2018 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó nêu rõ kế hoạch sắp xếp và tỷ lệ vốn dự kiến Nhà nước nắm giữ tại 2 ngân hàng.