Vỡ cam kết

Theo thông tin của phóng viên Báo Đầu tư, Văn phòng Chính phủ vừa có Công văn số 3646/VPCP-CN gửi các bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Giao thông - Vận tải (GTVT), Công an, Quốc phòng, Tư pháp; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; UBND các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên; Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) liên quan đến đề xuất mới đây của Bộ tài chính về một số dự án của VIDIFI.

Tại công văn này, Văn phòng Chính phủ đề nghị các đơn vị nói trên có ý kiến về nội dung báo cáo và kiến nghị của Bộ Tài chính, trong đó làm rõ cơ sở pháp lý liên quan đến việc thu hồi các dự án của VIDIFI phục vụ hoàn vốn cho Dự án BOT Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng (gọi tắt là Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng).

“Các ý kiến cần gửi trước ngày 20/6/2022 để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo đúng quy định của pháp luật”, Công văn số 3646 nêu rõ.

Trước đó, giữa tháng 4/2022, Bộ Tài chính có Công văn số 3252/BTC-TCNH báo cáo Thủ tướng Chính phủ về hướng xử lý các dự án của VIDIFI mà Nhà nước hỗ trợ đảm bảo khả năng hoàn vốn cho Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng trên địa bàn các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên, trong đó nổi cộm là 5 dự án khu công nghiệp (KCN), 4 dự án khu đô thị bị treo, gác từ nhiều năm nay.

Trước đó, vào ngày 31/3/2022, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã trực tiếp chủ trì cuộc họp với đại diện lãnh đạo các bộ, UBND các tỉnh, thành phố có liên quan đến Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và VDB để trao đổi, thống nhất các nội dung liên quan tới các dự án khu công nghiệp, khu đô thị dọc cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đã giao VIDIFI thực hiện.

Theo lãnh đạo Bộ Tài chính, tại cuộc họp hôm 31/3, các địa phương đều thống nhất kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép dừng và thu hồi các dự án KCN, khu đô thị dọc tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đã giao VIDIFI; đồng thời giao chính quyền địa phương lựa chọn các doanh nghiệp để đầu tư hoàn thiện các dự án dang dở của VIDIFI. Các nhà đầu tư được lựa chọn sẽ đứng ra thanh toán toàn bộ kinh phí mà VIDIFI đã bỏ ra.

Theo các quyết định của Thủ tướng về cơ chế, chính sách thí điểm đầu tư Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, bên cạnh nguồn thu phí trên chính tuyến và Quốc lộ 5, VIDIFI (đơn vị hiện do VDB nắm tới 96,97% vốn điều lệ) được giao làm chủ đầu tư 5 dự án khu đô thị, gồm: Gia Lâm (TP. Hà Nội), Gia Lộc (Hưng Yên), Nam Hải, Hưng Đạo, Quang Trung (TP. Hải Phòng) và 5 KCN, gồm: Tân Dân, Lý Thường Kiệt (Hưng Yên); Hoàng Diệu, Hưng Đạo (Hải Dương); Cầu Cựu (Hải Phòng) để hoàn vốn.

Bên cạnh đó, Nhà nước cam kết hỗ trợ Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng tối đa 39% tổng mức đầu tư, trong đó ngân sách nhà nước hỗ trợ chi phí đền bù, giải phóng mặt bằng (khoảng 4.069 tỷ đồng); chuyển khoản vay 200 triệu USD từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc và khoản vay 100 triệu USD từ Ngân hàng Tái thiết Đức được Chính phủ bảo lãnh thành vốn Nhà nước đầu tư trực tiếp vào Dự án; VIDIFI được sử dụng tiền sử dụng đất của Khu đô thị Gia Lâm (khoảng 4.723 tỷ đồng) và các khu đô thị, KCN khác (khoảng 500 tỷ đồng).

Sau khi nhận được gói cam kết nói trên, VIDIFI đã triển khai thi công Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và hoàn thành, đưa vào khai thác từ năm 2015 với giá trị quyết toán khoảng 41.399 tỷ đồng; thời hạn vận hành, khai thác công trình là 30 năm, dự kiến kết thúc năm 2045.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, Nhà nước mới thực hiện được 1/3 cam kết (đã bố trí và trả VIDIFI 3.979 tỷ đồng từ nguồn ngân sách), các cam kết còn lại chưa được thực hiện do còn vướng mắc trong việc xử lý tại các bộ, ngành, ảnh hưởng lớn đến phương án tài chính của Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Đáng nói, tổng doanh thu của VIDIFI giai đoạn 2015 - 2021 (chủ yếu là thu phí cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và Quốc lộ 5) là 12.889 tỷ đồng, trong khi tổng chi phí lên tới 22.199 tỷ đồng, khiến VIDIFI đang bị âm 9.219 tỷ đồng do doanh thu không đủ bù đắp chi phí, đặc biệt là chi phí lãi vay (chiếm 79% chi phí mỗi năm, trung bình là 7,75 tỷ đồng/ngày).

Ngoài ra, VIDIFI đã tập trung toàn bộ nguồn vốn để xây dựng Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng nên kiệt lực, không thể thu xếp được vốn chủ sở hữu tối thiểu và góp vốn để triển khai các khu đô thị, KCN theo quy định.

VIDIFI kiệt lực

Theo Bộ Tài chính, tại cuộc họp hôm 31/3, đại diện các bộ, ngành tham dự đều cho rằng, các cam kết của Nhà nước chưa thực hiện là nguyên nhân cơ bản dẫn đến khó khăn cho Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, do đó cần phải thực hiện sớm. Trường hợp Thủ tướng Chính phủ thu hồi chủ trương giao VIDIFI triển khai thực hiện các khu đô thị, KCN mà chuyển cho địa phương thực hiện, thì VIDIFI phải tính toán lại phương án tài chính, các địa phương phải hỗ trợ, bù đắp để đảm bảo phương án tài chính. Bên cạnh đó, cả 4 địa phương dọc tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đều chưa được phê duyệt quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh giai đoạn 2021 - 2030, nên cần phải lập và đưa vào quy hoạch theo quy định.

Ở chiều ngược lại, cả VIDIFI và VDB đều bày tỏ mong muốn được triển khai các khu đô thị, KCN, nhưng thừa nhận là, với tình hình khó khăn hiện nay, thì đơn vị này không thể triển khai được. VIDIFI chỉ có thể triển khai được nếu có sự thay đổi về cơ cấu cổ đông và nguồn lực tài chính so với hiện nay.

Trong trường hợp Thủ tướng Chính phủ thu hồi các dự án KCN, khu đô thị, VIDIFI đề nghị các địa phương cam kết hoàn trả các chi phí mà doanh nghiệp này đã chi để chuẩn bị đầu tư (khoảng 92,7 tỷ đồng) và có giải pháp hỗ trợ, bù đắp nguồn dự kiến thu được từ tiền sử dụng đất, cho thuê đất của các khu đô thị, KCN này theo Phương án tài chính đã được Bộ GTVT báo cáo Thủ tướng Chính phủ (500 tỷ đồng), đảm bảo hài hoà lợi ích của địa phương và Dự án.

Cần phải nói thêm rằng, bản thân các địa phương cũng đang phải chịu nhiều sức ép liên quan đến việc chậm trễ triển khai các dự án KCN, khu đô thị của VIDIFI. Trong văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ cuối tháng 11/2022, UBND tỉnh Hải Dương nêu rõ, ngay từ năm 2008, địa phương này đã đồng ý giao VIDIFI triển khai lập quy hoạch KCN Hoàng Diệu (250 ha, huyện Gia Lộc) và KCN Hưng Đạo (200 ha, huyện Tứ Kỳ). Hai KCN này đã được phê duyệt trong Quy hoạch Phát triển các KCN tỉnh Hải Dương.

Theo UBND tỉnh Hải Dương, sau gần 15 năm, VIDIFI vẫn chưa thực hiện các thủ tục về đầu tư, xây dựng, các thủ tục khác có liên quan đối với các dự án KCN, khu đô thị nêu trên và chưa thực hiện thủ tục đền bù giải phóng mặt bằng, thu hồi đất theo quy định của pháp luật về đất đai.

UBND tỉnh Hải Dương đã nhiều lần tổ chức họp để nghe VIDIFI báo cáo tình hình triển khai, những khó khăn, vướng mắc và đề xuất, kiến nghị liên quan đến các dự án trên. Tuy nhiên, tại nhiều cuộc họp, VIDIFI cho biết đang rất khó khăn, không có nguồn vốn để tiếp tục triển khai đầu tư các dự án KCN, khu đô thị này. Ngoài ra, đơn vị còn có vướng mắc về quy định trong việc đầu tư ngoài ngành, đặc biệt là lĩnh vực đầu tư kinh doanh bất động sản.

Theo lãnh đạo tỉnh Hải Dương, KCN Hoàng Diệu, KCN Hưng Đạo và Khu đô thị Gia Lộc được quy hoạch phát triển gần nút giao đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, khu vực có vị trí hết sức thuận lợi để thu hút đầu tư.

“Việc VIDIFI không triển khai thực hiện các KCN, khu đô thị nêu trên tại tỉnh Hải Dương đã ảnh hưởng đến các chỉ tiêu sử dụng đất KCN, khu đô thị và cơ hội thu hút đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong những năm qua”, ông Triệu Thế Hùng, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương đánh giá.