Thanh tra Chính phủ vừa công bố Kết luận thanh tra việc đầu tư xây dựng dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyeste Đình Vũ (PVTex) hơn 7.000 tỷ đồng và 03 dự án nhiên liệu sinh học Phú Thọ, Dung Quất và Bình Phước với hơn 5.400 tỷ đồng vốn góp của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và các đơn vị thành viên.

Tổng vốn đầu tư của cả 4 dự án này lên tới 12.400 tỷ đồng

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, dự án Nhà máy xơ sợi Polyeste Đình Vũ (PVTex) do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Dệt may (Vinatex) hợp tác đầu tư với quy mô lớn, giá trị nghiệm thu tại thời điểm thanh tra lên tới 363.528.263,03 USD. 
Sau khi hoàn thành và đi vào sản xuất kinh doanh, dự án đã để thua lỗ 1.472 tỷ đồng. 

Nguyên nhân thua lỗ được Thanh tra Chính phủ chỉ ra là do PVTex, PVN, Vinatex, các đơn vị, tổ chức và cá nhân liên quan đã để xảy ra nhiều khuyết điểm, vi phạm trong quá trình thực hiện đầu tư, xây dựng dự án. 

Cụ thể, Vinatex là tập đoàn lớn trong lĩnh vực dệt may, đã thiếu trách trách nhiệm trong việc góp vốn điều lệ; không thực hiện trách nhiệm của cổ đông mà ủy quyền cho PVN làm chủ đầu tư dự án. 

Trong khi đó, PVN là tập đoàn có vốn chi phối tại PVTex, nhưng trong quá trình điều hành, giám sát còn nhiều vi phạm, thiếu sót, chưa thực hiện hết trách nhiệm. Đặc biệt, việc nhận chuyển nhượng vốn từ Vinatex và Tổng Công ty cổ phần Phong Phú không đúng quy định, dẫn đến phải chịu toàn bộ lỗ của dự án hơn 1.472 tỷ đồng.

Thanh tra Chính phủ cũng nêu rõ, Vinatex là tập đoàn lớn trong lĩnh vực dệt may, đã thiếu trách nhiệm trong việc góp vốn điều lệ; không thực hiện trách nhiệm của cổ đông mà ủy quyền cho PVN làm chủ đầu tư Dự án.

Liên quan đến quan lý nhà nước, kết luận của Thanh tra chỉ rõ trách nhiệm của bộ Công Thương đã “thiếu mục tiêu chiến lược, thiếu trách nhiệm trong quá trình kiểm tra, giám sát, chuyển nhượng vốn tại hai công ty này”.

Đối với 3 Dự án nhiên liệu sinh học, kết luận thanh tra nêu, từ tháng 10/2007 đến tháng 3/2009, PVN đã quyết định chủ trương đầu tư, chỉ đạo các đơn vị thành viên góp vốn thành lập 2 công ty cổ phần và một công ty liên danh để thực hiện 3 dự án sản xuất ethanol nhiên liệu tại 3 miền Bắc, Trung, Nam gồm nhà máy tại Phú Thọ, tại Quảng Ngãi và tại Bình Phước.

Công suất mỗi nhà máy 100 triệu lít/năm, nguồn vốn do các cổ đông đóng góp 30%, vay tín dụng thương mại 70%. 

Ngoài Dự án Nhiên liệu sinh học Phú Thọ đầu tư dở dang, hai dự án nhiên liệu sinh học còn lại tại Quảng Ngãi và Bình Phước đều có chung số phận là đã hoàn tất đầu tư, đã tiêu hết 5.400 tỷ đồng (tổng mức đầu tư ban đầu được phê duyệt là hơn 4.300 tỷ đồng), nhưng các dự án này hoặc đang đầu tư dở dang, hoặc nằm im nguội lạnh.

Việc dễ dãi chỉ định thầu cho các đơn vị thành viên không có kinh nghiệm trong thực hiện các dự án nhiên liệu sinh học đã nhanh chóng để lại hậu quả lớn.

Đoàn thanh tra đã phát hiện hàng loạt vi phạm trong sử dụng vốn đầu tư.

Cụ thể, PVB đã sử dụng vốn cho Dự án NLSH Phú Thọ vượt tổng mức đầu tư 217 tỷ đồng. Tại Dự án NLSH Dung Quất cũng vượt tổng mức đầu tư 237 tỷ đồng.

Qua kiểm tra cũng phát hiện ra việc 3 dự án có công suất như nhau, cùng công nghệ sản xuất, thực hiện đầu tư cùng giai đoạn, ký hợp đồng EPC trong thời gian từ tháng 8/2009 đến tháng 4/2010, trong đó dự án Dung Quất và Phú Thọ được thực hiện sớm hơn nhưng chi phí đầu tư cao hơn nhiều so với dự án Bình Phước.

Các dự án trên đều “đội vốn” so với phê duyệt ban đầu. Cụ thể, Dự án NLSH Bình Phước có tổng mức đầu tư khi phê duyệt là 1.492,65 tỷ đồng nhưng vốn đầu tư đã sử dụng đến thời điểm thanh tra là tháng 11/2014 lên tới 1.742,76 tỷ đồng, tăng hơn 250 tỷ đồng.

Dự án NLSH Dung Quất khi phê duyệt tổng mức đầu tư là 1.493 tỷ đồng nhưng vốn đầu tư sử dụng lên tới 2.124 tỷ đồng, tăng 631 tỷ đồng.

Còn tại Dự án NLSH Phú Thọ, tổng mức đầu tư khi phê duyệt là 1.317,5 tỷ đồng, giá trị gói thầu EPC hơn 59 triệu USD nhưng trong quá trình thực hiện, chủ đầu tư PVB và nhà thầu PVC đã điều chỉnh giá trị hợp đồng EPC tăng thêm hơn 14,3 triệu USD. Đặc biệt qua thanh tra đã cho thấy, "các nguyên nhân tăng giá gói thầu đã không xuất phát từ nhu cầu dự án và yêu cầu của Chủ đầu tư".

Tại Dự án NLSH Phú Thọ, nhà thầu PVC đã dừng thi công từ tháng 11/2011, vi phạm hợp đồng PVC, gây hậu quả nghiêm trọng, khiến toàn bộ máy móc, thiết bị lắp đặt đã bị han gỉ, vốn đã đầu tư 1.534 tỷ đồng chưa phát huy, tăng chi phí vốn vay và các chi phí khác; việc thi công các gói thầu, dự án thành phần thuộc nhà máy cũng bị ngừng trệ.

Tương lai của Dự án này cũng không nhìn thấy khi theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, “đến tháng 9/2016, chủ đầu tư PVB, nhà thầu PVC và PVN vẫn chưa có giải pháp, dự án ngày càng lâm sâu vào tình trạng bế tắc, tiềm ẩn nguy có khó tiếp tục thực hiện".

Cũng tại dự án Phú Thọ, chủ đầu tư PVB còn lập và phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 1.317,5 tỷ đồng lên thành 2.484,9 tỷ đồng không đúng quy định về Quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình.

Với hàng loạt các sai phạm tại 4 dự án trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công Thương chủ trì, chỉ đạo PVN kiểm điểm làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan, chuyển hồ sơ sang Bộ Công an để điều tra đối với các dấu hiệu sai phạm trong quá trình đầu tư xây dựng.