thị trường liên ngân hàng, các ngân hàng thừa thanh khoản cho các ngân hàng thiếu thanh khoản vay vốn để đáp ứng nhu cầu cho vay. Với thương hiệu mạnh và mạng lưới rộng lớn, các ngân hàng lớn thường thu hút tiền gửi hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, gần đây, một số ngân hàng lớn gặp khó khăn trong việc mở rộng tín dụng để kinh doanh hiệu quả lượng tiền gửi. Do đó, họ đã chuyển sang mua trái phiếu chính phủ và cho vay liên ngân hàng.

Trong khi đó, một số ngân hàng nhỏ có thể đã gặp khó khăn trong việc huy động vốn khi lãi suất tiết kiệm giảm. Việc khối lượng giao dịch liên ngân hàng tăng cho thấy sự mất cân đối vốn giữa các ngân hàng. Lãi suất giao dịch liên ngân hàng tăng cao do hai khả năng:

Thứ nhất, các ngân hàng lớn dự báo tín dụng sẽ tăng mạnh hơn và giảm lượng cung cho vay.

Thứ hai, các ngân hàng nhỏ gặp khó khăn về huy động vốn và sẵn sàng đặt giá cao để vay, nhằm hỗ trợ thanh khoản.

Thị trường giao dịch sôi động nhất trong tháng 1/2014 do các ngân hàng phải đảm bảo thanh khoản đáp ứng nhu cầu thanh toán và tiền mặt của khách hàng trước Tết Nguyên đán. Tổng khối lượng giao dịch trong tuần trước Tết, từ ngày 20 đến 25/1/2014 tăng hơn gấp đôi so với tuần trước đó, lên mức 234.000 tỷ đồng. Đáng chú ý hơn, trong tuần đó không có giao dịch kỳ hạn 1 tuần, vì ngày đến hạn rơi vào kỳ nghỉ Tết.

Ngược lại, khối lượng giao dịch trong hai tuần sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán tụt xuống mức thấp nhất do tâm lý nghỉ ngơi của nhà đầu tư. Do đó, lãi suất liên ngân hàng giảm trung bình 60 đến 80 điểm cơ bản và sau đó, giảm xuống các mức thấp hơn so với cùng kỳ năm trước, nhờ thanh khoản dồi dào trong hệ thống ngân hàng.

Ngày 17/3/2014, Ngân hàng Nhà nước đã tuyên bố cắt giảm một loạt lãi suất chủ chốt, khiến cho lãi suất chung trên toàn thị trường cũng giảm xuống vào nửa cuối tháng 3. Sau khi đi ngang trong hai tháng, giao dịch liên ngân hàng tăng mạnh đầu tháng 5/2014, trước khi Ngân hàng Nhà nước công bố điều chỉnh tỷ giá với mức tăng 1% vào ngày 18/5.

Đây có thể là hệ quả của sự sụt giảm giá mạnh trên thị trường chứng khoán Việt Nam vào ngày 8/5 (VN - Index giảm 4,2%) và ngày 12/5 (VN- Index giảm 3,68%), sau khi có tin Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 tại vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. Giá trị chứng khoán cầm cố ở các ngân hàng sụt giảm, trong khi người gửi tiền rút tiền đồng để mua vàng và USD. Cả hai yếu tố này tác động tiêu cực tới thanh khoản của các ngân hàng. Sau đó, lãi suất liên ngân hàng đã giảm dần do căng thẳng ở Biển Đông đã hạ nhiệt và đi ngang trong giai đoạn cuối tháng 6/2014.

Giá trị giao dịch trung bình mỗi ngày bằng USD đã tăng 114% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính theo tuần, giá trị giao dịch trung bình tăng từ mức trung bình 11,052 tỷ đồng/ngày trong những tuần đầu năm lên mức 18,434 tỷ đồng/ngày trong tuần cuối tháng 2 và giữ ở mức cao cho tới đầu tháng 5. Lãi suất qua đêm cũng tăng từ mức 0,2%/năm lên mức 0,27%/năm và giữ ở mức cao cho tới cuối tháng 5.

Trong khi đó, theo Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, tại thời điểm cuối tháng 4/2014, dư nợ cho vay bằng ngoại tệ đã tăng 7,2%, trong khi các khoản tiền gửi bằng ngoại tệ giảm 9,1% so với cuối năm ngoái. Điều này dẫn tới tỷ suất cho vay trên tổng tiền gửi bằng ngoại tệ đã tăng từ mức 84,3% vào cuối năm 2013 lên mức 99,5% vào cuối tháng 4/2014, gây ra áp lực về thanh khoản ngoại tệ.

Đây là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến diễn biến trên. Chỉ sau khi Ngân hàng Nhà nước công bố tỷ giá mua bán VND/USD, với ngụ ý sẵn sàng bán USD ra thị trường, giá trị giao dịch USD liên ngân hàng và lãi suất qua đêm mới bắt đầu giảm.

Phạm Trần Hương Giang (Phòng Phân tích, Công ty Chứng khoán VPBank)