Bên cạnh kiến nghị đổi mới chính sách hình sự, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao Lê Minh Trí còn nêu một số kiến nghị đáng chú ý khác, trong báo cáo công tác năm 2023 mới hoàn thành.

Theo dự kiến chương trình phiên họp thứ 26, đầu tuần sau, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến về các báo cáo công tác năm 2023 của Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao.

Trước đó, vào đầu tuần này, Ủy ban Tư pháp Quốc hội cũng đã tiến hành thẩm tra các nội dung trên.

Theo đánh giá của Viện trưởng Lê Minh Trí, năm 2023 (số liệu từ 1/10/2022 - 31/7/2023), tình hình tội phạm tiếp tục diễn biến phức tạp và tăng so với cùng kỳ năm 2022. Trong lĩnh vực kinh tế, sai phạm trong các hoạt động đấu thầu, đấu giá, đất đai, tài chính, ngân hàng, chứng khoán xảy ra nhiều. Một số vụ án về tội tham nhũng, chức vụ với thủ đoạn tinh vi, phức tạp, có quy mô tổ chức gây hậu quả đặc biệt lớn tại các tỉnh, thành phố trên cả nước.

Theo báo cáo của Viện trưởng, tội phạm tham nhũng, chức vụ đã khởi tố mới 755 vụ (tăng 86,4%).

Một số loại tội phạm mới khởi tố tăng, theo Viện trưởng, có nguyên nhân do công tác quản lý nhà nước trong một số lĩnh vực thiếu chặt chẽ, tạo kẽ hở để một số cán bộ lợi dụng phạm tội.

Trong kỳ báo cáo, ngành kiểm sát đã thực hành quyền công tố, kiểm sát việc giải quyết 722 nguồn tin tội phạm về tham nhũng, đã giải quyết, xử lý 619 nguồn tin, trong đó cơ quan điều tra đã quyết định khởi tố 366 vụ án.

Công tác giải quyết các vụ án, vụ việc về tham nhũng tiếp tục đạt kết quả tích cực, Viện trưởng khẳng định.

Kết quả tiếp theo được nêu tại báo cáo của Viện trưởng là Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan điều tra trong việc áp dụng các biện pháp thu hồi tài sản trong các vụ án về tham nhũng, kinh tế.

Một số vụ án thu hồi tài sản cao cũng được đề cập tại báo cáo, như vụ nhận hối lộ xảy ra tại Lâm Đồng và một số địa phương liên quan, đã thu 350.674 tỷ đồng. Vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Công ty TNHH thương mại dịch vụ khách sạn Tân Hoàng Minh và các đơn vị liên quan, các bị can tự nguyện nộp 4.004 tỷ đồng. Vụ án xảy ra tại Công ty Việt Á và các cơ quan liên quan đã thu hồi hơn 1.600 tỷ đồng…

Phần kiến nghị, người đứng đầu ngành kiểm sát tiếp tục nêu lại nội dung đã nhiều lần trình bày/gửi tới Quốc hội.

Đó là tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện chính sách xử lý tội phạm trong lĩnh vực kinh tế, tham nhũng, chức vụ , bảo đảm yêu cầu vừa nghiêm trị vừa khoan hồng theo hướng xử lý nghiêm người chủ mưu cầm đầu, có động cơ vụ lợi để răn đe, giáo dục chung.

Đồng thời phân hóa, tạo điều kiện cho chủ thể sai phạm khắc phục hậu quả, giảm nhẹ cho người vi phạm do chấp hành mệnh lệnh, không vụ lợi nhằm làm tốt hơn việc thu hồi tài sản Nhà nước bị tham nhũng, thất thoát; bảo đảm hiệu quả phòng chống tội phạm, vừa có trọng tâm, trọng điểm, có răn đe, giáo dục, vừa nhân văn, thuyết phục.

Viện trưởng nêu rõ, hiện nay, trong thực tế, cán bộ vi phạm pháp luật không chỉ là tội phạm tham nhũng, mà nhiều trường hợp là tội phạm kinh tế, chức vụ, nhưng không có yếu tố vụ lợi (cụ thể Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và Điều 360 Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng), nên trong chính sách hình sự, cần cân nhắc sửa đổi mức hình phạt, mức tính hậu quả thiệt hại hiện nay và tăng chế tài phạt tiền, giảm chế tài phạt tù để có chính sách xử lý hiệu quả hơn, vừa nghiệm trị, vừa nhân văn, thuyết phục.

Vấn đề khác được Viện trưởng đề cập là, thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự thời gian qua, ngành kiểm sát nhận thấy, một số vụ án gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng có nguyên nhân chính từ việc các cơ quan quản lý nhà nước ban hành văn bản quy phạm pháp luật dưới luật trái với quy định của luật hiện hành, nên cần có cơ chế, giải pháp căn cơ kiểm soát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật dưới luật.

Do đó, Viện trưởng kiến nghị Quốc hội chỉ đạo nghiên cứu có cơ chế kiểm soát việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật dưới luật chặt chẽ hơn và xem xét trách nhiệm trong trường hợp ban hành văn bản gây hậu quả nghiêm trọng.

Kiến nghị tiếp theo được Viện trưởng nêu là, qua thực hiện chức năng, nhiệm vụ, viện kiểm sát nhân dân phát hiện nhiều sơ hở, thiếu sót, vi phạm gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho lợi ích của nhà nước, lợi ích công cộng trong một số lĩnh vực quản lý nhà nước như môi trường, đất đai, an toàn thực phẩm nhưng chưa được phát hiện sớm để xử lý, ngăn ngừa hoặc giảm bớt thiệt hại góp phần phòng ngừa tội phạm.

Tuy nhiên, khi xây dựng Nghị quyết số 27, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao đã kiến nghị về quyền khởi kiện dân sự để bảo vệ nhóm yếu thế và quyền khởi kiện vụ án hành chính với tư cách là chủ thể bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của nhà nước, nhưng trong Nghị quyết số 27 mới chỉ xác định nội dung khởi kiện dân sự.

Do đó, Viện trường Lê Minh Trí kiến nghị Quốc hội cần có cơ chế thí điểm giao một cơ quan thay mặt nhà nước thực hiện quyền kiến nghị, kháng nghị hoặc khởi kiện vụ án hành chính để đưa ra tòa án phán quyết đối với trường hợp các cơ quan quản lý nhà nước không thực hiện hoặc thực hiện không đúng chức năng, nhiệm vụ được giao, gây thiệt hại tới lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước, sau khi có kiến nghị, kháng nghị nhưng vẫn không thực hiện, góp phần giảm bớt việc phải khởi tố, xử lý về hình sự khi vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng.