Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh khi dữ liệu mới cho thấy tỷ lệ bao phủ vắc-xin toàn cầu tiếp tục giảm vào năm 2021, với 25 triệu trẻ sơ sinh bỏ lỡ những liều vắc-xin quan trọng giúp bảo vệ mạng sống.

Tại Việt Nam, số trẻ em bỏ lỡ những liều vắc-xin quan trọng giúp bảo vệ mạng sống tăng gấp 4 lần ở Việt Nam.

Cụ thể, tỷ lệ tiêm chủng ở trẻ em tiếp tục có mức sụt giảm cao nhất trong khoảng 30 năm qua dữ liệu chính thức do WHO và UNICEF công bố ngày 15/7 trên toàn cầu.

Theo đó, tỷ lệ trẻ em được tiêm đủ ba liều vắc-xin phòng bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà (DTP3) - thước đo đánh dấu tỷ lệ bao phủ vắc-xin giữa các quốc gia đã giảm 5 điểm phần trăm từ năm 2019 đến năm 2021, xuống còn 81%. 

Kết quả là chỉ tính riêng trong năm 2021, 25 triệu trẻ em đã bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP trong tiêm chủng thường xuyên. 

Con số này cao hơn 2 triệu so với số liệu năm 2020 và 6 triệu so với năm 2019, cho thấy ngày càng có nhiều trẻ em có nguy cơ mắc những căn bệnh nguy hiểm có thể phòng ngừa. 

Tình trạng sụt giảm này xảy ra do nhiều yếu tố, bao gồm sự gia tăng số trẻ em sống trong những môi trường nhiều xung đột và bất ổn.

Ở những nơi này điều kiện tiếp cận vắc-xin thường gặp nhiều khó khăn, lượng thông tin sai lệch ngày càng gia tăng, cùng với các vấn đề liên quan đến Covid-19 như gián đoạn dịch vụ và chuỗi cung ứng, chuyển hướng nguồn lực sang các nỗ lực ứng phó với đại dịch, cũng như các biện pháp ngăn chặn đã hạn chế nguồn cung cũng như khả năng tiếp cận vắc-xin.

Theo UNICEF, chúng ta cần tiêm chủng đầy đủ cho hàng triệu trẻ em còn thiếu các mũi tiêm chủng. Nếu không, chắc chắn chúng ta sẽ chứng kiến nhiều đợt bùng phát bệnh tật, nhiều trẻ em bị bệnh hơn và áp lực lớn hơn đối với hệ thống y tế vốn đã gặp nhiều căng thẳng.

Trong số 25 triệu trẻ em, có 18 triệu trẻ em không được tiêm liều DTP nào trong năm, phần lớn trong số đó sống ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, trong đó Ấn Độ, Nigeria, Indonesia, Ethiopia và Philippines là những nước chiếm số lượng lớn nhất. 

Hai trong số các quốc gia có mức tăng tương đối cao nhất về số trẻ em không được tiêm liều vắc-xin nào từ năm 2019 đến năm 2021 là Myanmar và Mozambique.

Trên toàn thế giới, tỷ lệ bao phủ vắc-xin HPV đã giảm đi hơn một phần tư so với tỷ lệ đạt được vào năm 2019. 

Điều này gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe của phụ nữ và trẻ em gái, bởi vì tỷ lệ bao phủ toàn cầu của vắc-xin phòng virus gây u nhú ở người (HPV) chỉ có 15%, mặc dù vắc-xin đầu tiên đã được cấp phép cách đây hơn 15 năm. 

Chúng ta đã hy vọng rằng năm 2021 là năm phục hồi, trong đó các chương trình tiêm chủng nghiêm ngặt sẽ được thiết lập lại và nhóm trẻ em bị bỏ lỡ cơ hội tiêm chủng vắc-xin năm 2020 sẽ được tiêm chủng bổ sung đầy đủ.

Tuy nhiên, tỷ lệ bao phủ DTP3 đạt mức thấp nhất kể từ năm 2008, cùng với việc giảm tỷ lệ bao phủ của các vắc-xin cơ bản khác, đã khiến cho toàn thế giới đi chệch hướng trên hành trình đạt được các mục tiêu toàn cầu, bao gồm cả chỉ số tiêm chủng trong các Mục tiêu phát triển bền vững. 

Sự thụt lùi về tỷ lệ tiêm chủng này đang diễn ra trong bối cảnh tỷ lệ suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng tăng nhanh. 

Một trẻ em suy dinh dưỡng vốn đã có hệ miễn dịch suy yếu và việc bỏ lỡ vắc-xin có thể đồng nghĩa với việc các bệnh thông thường ở trẻ em có thể gây tử vong nhanh chóng. 

Sự kết hợp giữa khủng hoảng nạn đói với khoảng cách tiêm chủng ngày càng tăng có nguy cơ tạo điều kiện cho một cuộc khủng hoảng sống còn đối với trẻ em.  

Tỷ lệ bao phủ vắc-xin giảm ở mọi khu vực, trong đó khu vực Đông Á và Thái Bình Dương ghi nhận mức sụt giảm cao nhất về tỷ lệ bao phủ DTP3, giảm 9 điểm phần trăm chỉ trong hai năm. 

Tại Việt Nam, năm 2021 ước tính có khoảng 251.972 trẻ em đã bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP trong chương trình tiêm chủng thường xuyên.

Số trẻ em bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP đã tăng gấp gần bốn lần từ 63,001 em vào năm 2019 (trước đại dịch Covid-19) lên 251,927 em vào năm 2021.

Hiện tại, 52 trong số 63 tỉnh thành chưa đạt được tiến độ mục tiêu 90% trẻ em được tiêm chủng đầy đủ các loại vắc-xin cơ bản được khuyến nghị khi các em khi tròn 12 tháng tuổi.

Để giải quyết tình trạng tỷ lệ tiêm chủng thường xuyên thấp, Việt Nam đã và đang lên kế hoạch và triển khai tiêm bổ sung cho trẻ em ở các khu vực có độ bao phủ thấp.

Chẳng hạn, từ tháng 3 đến 6/2022,  Việt Nam đã tiến hành tiêm chủng bổ sung (SIA) vắc-xin sởi - rubella (MR) và vắc-xin uống phòng bệnh bại liệt (bOPV) cho trẻ em từ 1 đến 5 tuổi và đã tiêm được một liều vắc-xin MR cho 144.448 trẻ em và cho uống bổ sung liều bOPV cho 141.866 trẻ em.

Cần có nỗ lực rất lớn để đạt được mức độ bao phủ toàn cầu và ngăn chặn bùng phát dịch bệnh. Tỷ lệ bao phủ không đầy đủ đã dẫn đến các đợt bùng phát bệnh sởi và bại liệt có thể tránh được trong 12 tháng qua. 

Điều đó càng nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc tiêm chủng để duy trì sự khỏe mạnh cho trẻ em, thanh thiếu niên, người lớn và toàn xã hội. 

Tỷ lệ bao phủ vắc-xin sởi liều đầu tiên giảm xuống còn 81% vào năm 2021, cũng là mức thấp nhất kể từ năm 2008. 

Điều này có nghĩa là 24,7 triệu trẻ em đã bỏ lỡ liều vắc-xin sởi đầu tiên vào năm 2021, cao hơn 5,3 triệu so với năm 2019. Thêm 14,7 triệu trẻ em nữa không được tiêm liều thứ hai. 

Tương tự như vậy, so với năm 2019, có thêm 6,7 triệu trẻ em bỏ lỡ liều thứ ba của vắc-xin bại liệt và 3,5 triệu trẻ em bỏ lỡ liều đầu tiên của vắc-xin HPV - loại vắc-xin bảo vệ trẻ em gái trước bệnh ung thư cổ tử cung khi lớn lên.