Vẫn như các năm trước, báo cáo Chính phủ gửi Quốc hội về Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 tiếp tục nêu khó khăn về tín dụng.

Ngân hàng đề nghị được áp dụng Luật PPP

Theo báo cáo, đến nay, cả 8 dự án thành phần đầu tư công đã khởi công xây dựng và triển khai thi công với giá trị sản lượng hoàn thành khoảng 8.933,38 tỷ đồng/35.602,19 tỷ đồng tổng giá trị các hợp đồng (đạt khoảng 25,1%).

Đến hết ngày 31/8/2021 đã giải ngân được 26.171,750/33.135,277 tỷ đồng, đạt khoảng 79% kế hoạch giao.

Hiện nay, Bộ Giao thông vận tải đã dự thảo tờ trình Chính phủ phương án thu hồi vốn đầu tư của nhà nước tại các dự án thành phần đầu tư công trên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông và đang lấy ý kiến của các cơ quan, đơn vị liên quan để hoàn thiện và báo cáo Chính phủ xem xét trình cấp có thẩm quyền quyết định.

Báo cáo cũng nêu một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện như hiện nay vẫn đang còn khoảng 10,46km chưa được bàn giao mặt bằng (chiếm khoảng 1,6% tổng chiều dài các dự án).  9/11 dự án thành phần qua địa bàn 11 tỉnh vướng mắc về nguồn vật liệu đắp nền đường cần kịp thời tháo gỡ để đảm bảo tiến độ thực hiện.

Ngoài ra, giá một số loại vật liệu xây dựng chủ yếu tăng cao, đặc biệt là giá thép xây dựng tăng đột biến đã gây nhiều khó khăn về tài chính cho các nhà thầu thi công xây dựng.

Khó khăn nữa đến từ ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 dẫn đến việc huy động nhân lực, thiết bị, tổ chức thi công tại hiện trường của các nhà thầu gặp khó khăn; một số công trình đã phải dừng thi công do đã có cán bộ, công nhân lây nhiễm Covid-19, phải cách ly.

Về huy động vốn tín dụng cho dự án đầu tư theo phương thức PPP, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (người ký báo cáo) Nguyễn Văn Thể cho biết, hiện nay, các nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án của 3 dự án này đang tích cực đàm phán với ngân hàng đã cam kết cung cấp tín dụng để thu xếp tài chính thực hiện các dự án.

Tuy nhiên, việc huy động tín dụng đang gặp khó khăn khi ngân hàng đề nghị được áp dụng điều khoản chia sẻ doanh thu theo quy định tại Điều 82 của Luật PPP. Do đó, bên cạnh việc tích cực đàm phán với ngân hàng, các nhà đầu tư đang nỗ lực huy động các nguồn vốn hợp pháp khác như tăng vốn chủ sở hữu, phát hành trái phiếu doanh nghiệp...

Đây là một khó khăn đã cũ. Rất nhiều lần khó khăn về vốn tín dụng cho các dự án PPP của cao tốc  Bắc Nam đã được nêu tại các uỷ ban thẩm tra của Quốc hội, và trong báo cáo gửi Quốc hội. Và đó cũng là một trong các lý do để Quốc hội đồng ý chuyển một số dự án thành phần từ PPP sang đầu tư công.

Một trong những nguyên nhân khiến các ngân hàng thương mại "sợ" cấp vốn là vướng mắc về thu phí tại các dự án BOT giao thông trước đây vẫn chưa được xử lý dứt điểm, nguy cơ phát sinh nợ xấu cao đã tạo áp lực rất lớn cho các tổ chức tín dụng.

Trong một báo cáo mới được gửi tới Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cuối tháng 9/2021, Ngân hàng Nhà nước cho biết tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông đang phải đối mặt với khả năng nợ xấu tiếp tục tăng lên trong thời gian tới.

Trình Quốc hội ban hành Nghị quyết thực hiện thí điểm

Theo Nghị quyết số 52/2017/QH14, tiến độ thực hiện các dự án thành phần cơ bản hoàn thành năm 2021.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể báo cáo, đối với các dự án thành phần chuyển đổi từ phương thức PPP sang đầu tư công sử dụng toàn bộ vốn ngân sách nhà nước (gồm 5 dự án: Mai Sơn - Quốc lộ 45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn và Nghi Sơn - Diễn Châu), tại Nghị quyết số 117/2020/QH14 và Nghị quyết số 1213/NQ-UBTVQH14 đã điều chỉnh thời gian hoàn thành năm 2022 và năm 2023, hiện nay các dự án đang triển khai cơ bản đáp ứng tiến độ hoàn thành.

Như vậy, hiện nay còn 6 dự án thành phần (gồm các dự án: Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn, cầu Mỹ Thuận 2, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo) chưa được điều chỉnh tiến độ hoàn thành các dự án.

Trong số 6 dự án thành phần chưa được điều chỉnh tiến độ nêu trên, dự án cầu Mỹ Thuận 2 có kết cấu nhịp chính là cầu dây văng, phức tạp về mặt kỹ thuật, cần thời gian thi công khoảng 36 tháng nên dự kiến thời gian hoàn thành năm 2023.

Dự án Cao Bồ - Mai Sơn dự kiến hoàn thành, đưa vào khai thác sử dụng trong năm 2021, riêng hạng mục giao thông thông minh dự kiến hoàn thành trong năm 2022.

Dự án Cam Lộ - La Sơn có một số gói thầu phải xử lý nền đất yếu nhưng còn vướng mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật chưa được bàn giao có nguy cơ phải kéo dài thời gian hoàn thành toàn bộ dự án sang năm 2022.

Đối với 3 dự án đầu tư theo phương thức PPP (Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo) do hình thức đầu tư phức tạp, quá trình tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư và đàm phán, ký kết hợp đồng dự án diễn ra trong thời điểm giao thời, có nhiều thay đổi về quy định pháp luật có liên quan, đặc biệt Luật Đầu tư theo phương thức PPP mới có hiệu lực từ ngày 1/1/ 2021 nên thời gian đàm phán, ký kết hợp đồng bị kéo dài. Ngoài ra một số dự án có công trình cầu lớn, hầm xuyên núi quy mô lớn  cần thời gian thi công khoảng 30 tháng nên dự kiến hoàn thành trong năm 2023 và năm 2024.

Trong quá trình báo cáo chuyển đổi một số dự án thành phần từ phương thức PPP sang đầu tư công sử dụng toàn bộ vốn ngân sách nhà nước , Chính phủ đã báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tình hình triển khai thực hiện và dự kiến tiến độ hoàn thành các dự án nêu trên trong năm 2023 và năm 2024, Bộ trưởng trình bày.

Bộ trưởng cũng cho biết, để đạt mục tiêu đến năm 2025 hoàn thành đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, Chính phủ đã giao Bộ Giao thông vận tải phối hợp với Bộ Tư pháp, các bộ, cơ quan liên quan rà soát, đánh giá, tổng kết việc thi hành cơ chế, pháp luật, chính sách phát triển đường bộ cao tốc, đề xuất các cơ chế, chính sách để tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ thực hiện, báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội xem xét ban hành Nghị quyết thực hiện thí điểm.