Nhân khẩu học là cản trở chính

Trong năm qua, chính phủ các nước đã quyết định giảm thuế, bơm trợ cấp và công bố các đạo luật mới nhằm thúc đẩy đầu tư, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển lực lượng lao động. Thế nhưng, từng đó có thể chưa đủ.

Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo tăng trưởng toàn cầu sẽ đối diện "một thập kỷ mất mát" bởi chiến sự ở Ukraine, đại dịch Covid-19 và lạm phát liên tục tăng cao đã làm phức tạp thêm những thách thức hiện nay.

Do đó, "sẽ cần một nỗ lực chính sách tập thể phi thường để khôi phục mức tăng trưởng trong thập kỷ tới về mức trung bình của thập kỷ trước", Ngân hàng Thế giới khuyến nghị. Ba yếu tố chính được xác định là tác nhân đứng sau sự đảo ngược thành quả kinh tế, gồm: lực lượng lao động già hóa, đầu tư suy giảm và năng suất chậm lại.

"Trên khắp thế giới, tốc độ tăng trưởng mang tính cấu trúc đang diễn ra chậm lại. Theo xu hướng hiện nay, tốc độ tăng trưởng tiềm năng toàn cầu - tốc độ tối đa mà một nền kinh tế có thể tăng trưởng mà không gây ra lạm phát - được dự đoán sẽ giảm xuống mức thấp nhất ba thập kỷ trong thời gian còn lại của thập niên 2020", Ngân hàng Thế giới lưu ý.

Tăng trưởng tiềm năng của nền kinh tế thế giới trong thập niên 2000 - 2010 là 3,5% mỗi năm. Tốc độ này giảm xuống còn trung bình 2,6% ở thập niên 2011 - 2021 và sẽ tiếp tục giảm còn 2,2% trong thập niên 2022 - 2030. Trong đó, các vấn đề về nhân khẩu học được nhận diện là tác nhân chính khiến kinh tế thế giới chững lại.

Những hồi chuông cảnh báo mới nhất từ Ngân hàng Thế giới về nền kinh tế toàn cầu xuất hiện sau khi Mỹ thông qua Đạo luật cắt giảm lạm phát với hàng trăm tỷ USD ưu đãi và tài trợ cho năng lượng sạch, cùng với một đạo luật khác nhằm tăng cường đầu tư vào lĩnh vực chất bán dẫn. Mặt khác, Liên minh châu Âu đang nới lỏng các quy định về giảm thuế của chính phủ và các lợi ích khác cho các công ty công nghệ sạch.

Các nền kinh tế lớn cũng đang cố gắng mở rộng lực lượng lao động, nhưng phải đối mặt với sự kháng cự mạnh mẽ. Tại Pháp, người biểu tình đã phản ứng dữ dội trước việc Tổng thống Emmanuel Macron cải tổ hệ thống lương hưu của nước này, trong khi tình trạng dân số Trung Quốc ngày càng giảm đã khiến chính quyền địa phương ở nước này phải đưa ra những khoản thưởng tiền mặt và kéo dài thời gian nghỉ thai sản nhằm khuyến khích người dân sinh con.

Những nỗ lực này cho đến nay có thể là quá ít và quá muộn. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới cảnh báo, tình trạng tăng trưởng suy yếu có thể còn rõ rệt hơn nếu khủng hoảng tài chính nổ ra ở các nền kinh tế lớn và gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu. Cảnh báo được đưa ra chỉ vài tuần sau khi sự sụp đổ của ngân hàng Silicon Valley Bank gây ra tình trạng hỗn loạn trong ngành ngân hàng của Mỹ và châu Âu.

Các câu hỏi xung quanh triển vọng tăng trưởng toàn cầu sẽ được đưa ra tại các cuộc họp mùa xuân của Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới từ ngày 10 - 16/4. Các nhà hoạch định chính sách và quan chức ngân hàng trung ương sẽ tham gia cùng các nhà kinh tế từ khắp nơi trên thế giới để thảo luận về các chủ đề bao gồm: lạm phát, chuỗi cung ứng, sự phân mảnh thương mại toàn cầu, trí tuệ nhân tạo và nguồn nhân lực.

Tăng trưởng toàn cầu năm 2023 ước đạt 1,7%

Đầu năm nay, Ngân hàng Thế giới đã giảm mạnh dự báo tăng trưởng ngắn hạn của nền kinh tế toàn cầu, với lý do lạm phát tăng cao liên tục làm tăng nguy cơ suy thoái kinh tế trên toàn thế giới. Tổ chức này dự đoán tăng trưởng toàn cầu sẽ chậm lại ở mức 1,7% trong năm 2023, trong khi các tổ chức khác như Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Mỹ) dự đoán tăng trưởng GDP toàn cầu năm nay sẽ tăng mạnh hơn ở mức 2,9%.

Đây không phải là lần đầu tiên Ngân hàng Thế giới cảnh báo về "một thập niên mất mát". Năm 2021, tổ chức này nhận định rằng đại dịch Covid-19 đã khiến triển vọng về thương mại và đầu tư thấp hơn do những bất ổn từ đại dịch. Họ cũng đã đưa ra những cảnh báo tương tự sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Tăng trưởng toàn cầu từ năm 2009 đến 2018 đạt trung bình 2,8% một năm, so với mức tăng trưởng 3,5% trong giai đoạn 10 năm trước đó.

Theo Ngân hàng Thế giới, một số thách thức có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng toàn cầu, gồm: đầu tư suy giảm, tăng trưởng năng suất chậm, các biện pháp hạn chế thương mại như thuế quan và các tác động tiêu cực liên tục như việc trường học đóng cửa kéo dài vì đại dịch.

Một số nhà phân tích cho rằng cảnh báo của Ngân hàng Thế giới về một thập kỷ mất mát là quá bi quan. Bà Karen Dynan, nhà kinh tế học tại Đại học Harvard, cho rằng dân số già ở hầu hết mọi nơi trên thế giới sẽ là lực cản đối với tăng trưởng toàn cầu, nhưng bà lạc quan hơn về việc nâng cao năng suất lao động.

"Tôi cho rằng, ngoài các tác động về nhân khẩu học, năng suất lao động sẽ giống như trước đại dịch", bà Dynan nói thêm.

"Ngân hàng Thế giới đã đúng khi bày tỏ lo ngại về khả năng xảy ra một thập kỷ mất mát ở vùng châu Phi cận Sahara, Trung Mỹ, Nam Á - nơi rất nhiều người đang gặp nguy hiểm hoặc đang đối mặt với những tình cảnh rất nghiệt ngã", ông Adam Posen, Chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, cho biết.

"Nhưng từ triển vọng GDP toàn cầu, hoặc thậm chí là triển vọng dân số toàn cầu, hầu hết các thị trường mới nổi lớn cùng với hầu hết các nước thuộc G20 về cơ bản đang hoạt động khá tốt", ông Posen nhấn mạnh.

Chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson đánh giá cao khả năng phục hồi kinh tế của châu Âu và các thị trường mới nổi trong những năm gần đây, ngay cả khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) mạnh tay tăng lãi suất.