Kim ngạch xuất khẩu tăng gấp 10

Tại diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”, do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức ngày 12/12, ông Tô Văn Huấn, Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật đã chia sẻ nhiều số liệu khả quan liên quan đến quả chanh leo Việt Nam.

Theo đó, xuất khẩu chanh leo Việt Nam đã tăng trưởng "thần tốc", từ 20 triệu USD năm 2015 lên 222,5 triệu USD vào năm 2023. Tính đến tháng 10/2025, kim ngạch xuất khẩu chanh leo của cả năm đã đạt mục tiêu đề ra.

Ông Huấn đánh giá, cây chanh leo tại Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế về điều kiện địa hình, đất đai và khí hậu thuận lợi. Đặc biệt khi canh tác tại Tây Nguyên cùng một số vùng khác, cây có chu kỳ sinh trưởng ngắn (4-5 tháng) và đạt năng suất cao. Thị trường tiêu thụ cũng rộng mở với nhu cầu đa dạng (trên 80% là sản phẩm chế biến và quả tươi).

Theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực giai đoạn 2025-2030, chanh leo được định hướng trở thành ngành hàng phát triển bền vững, với mục tiêu duy trì 12.000-15.000 ha và sản lượng 250.000 - 300.000 tấn, tập trung tại các tỉnh trọng điểm như Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk, Quảng Trị, Nghệ An và Sơn La.

Tuy nhiên, ngành chanh leo đang đối mặt với các thách thức về quản lý giống sạch bệnh, quy mô sản xuất nhỏ lẻ và quy trình canh tác tiên tiến chưa toàn diện. Mặt khác, liên kết chuỗi còn lỏng lẻo, công nghệ bảo quản - chế biến sâu thiếu đồng bộ, nguồn cung không ổn định, trong khi các rào cản kỹ thuật và yêu cầu kiểm dịch quốc tế ngày càng khắt khe.

“Để hiện thực hóa mục tiêu, các địa phương cần rà soát diện tích, hình thành vùng sản xuất tập trung gắn với hạ tầng và chế biến. Đồng thời, kiểm soát phát triển tự phát, khuyến khích hợp tác xã liên kết doanh nghiệp và sản xuất theo hợp đồng, theo chuẩn an toàn và truy xuất nguồn gốc”, đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đề xuất.

Siết chất lượng để phù hợp với thị trường nhập khẩu

Tại diễn đàn, các diễn giả đánh giá thị trường chanh leo thế giới đang thay đổi nhanh chóng, mở ra cả cơ hội lẫn thách thức cho người sản xuất và doanh nghiệp Việt Nam. Xu hướng tiêu dùng hiện nay nghiêng mạnh về các loại đồ uống tự nhiên, ít xử lý hóa học, ưu tiên sản phẩm hữu cơ và những dòng sản phẩm giàu dinh dưỡng, ít đường, tốt cho sức khỏe. Người tiêu dùng cũng tìm kiếm những hương vị mới, tạo điều kiện để các sản phẩm từ chanh leo mở rộng thị phần.

Đi cùng với xu hướng này, các thị trường nhập khẩu đặt ra những yêu cầu ngày càng khắt khe về an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật và mức dư lượng hóa chất cho phép. Doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải đạt các chứng chỉ quốc tế như HACCP, ISO, BRC, Halal, GlobalGAP, đồng thời đáp ứng yêu cầu ESG về lao động, môi trường và quản trị bền vững.

Trong cạnh tranh toàn cầu, Việt Nam đang đối đầu trực tiếp với các quốc gia Nam Mỹ như Brazil, Peru hay Ecuador. Việt Nam có lợi thế về chi phí cạnh tranh, chất lượng quả và lợi thế thời vụ nhưng vẫn gặp khó ở quy mô sản xuất và mức độ nhận diện thương hiệu trên thị trường quốc tế. 

Trên thực tế, ông Đoàn Ngọc Có, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, một trong những vùng trọng điểm về trồng chanh leo của Việt Nam, tiết lộ nhiều đơn hàng xuất khẩu chưa thể đáp ứng không phải vì thừa sản phẩm, mà do thiếu sản phẩm đạt chất lượng và đủ tiêu chuẩn. Các thị trường như châu Âu, Nhật Bản yêu cầu GlobalGAP với tiêu chuẩn rất cao; thị trường Trung Quốc cũng đòi hỏi mã số vùng trồng và kiểm soát chặt quy trình sản xuất.

Để Tây Nguyên, đặc biệt là Gia Lai, đã trở thành “thủ phủ chanh leo số 1 thế giới”, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Tổng giám đốc Tập đoàn Nafoods đề xuất từng nông dân và từng hợp tác xã cần tham gia vào quá trình xây dựng thương hiệu bền vững cho chanh leo Việt Nam. Theo đó, người trồng cần học cách “sống chung với cây chanh leo” - loại cây mẫn cảm với thời tiết, sâu bệnh và đặc biệt là yêu cầu kỹ thuật rất cao, để chủ động nắm bắt kỹ thuật, thích ứng với biến động thị trường và đồng hành cùng doanh nghiệp.

Đại diện Nafoods cũng bày tỏ lo ngại về vấn đề dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Ông Hùng cho biết sản phẩm chanh leo cô đặc, vốn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đang gặp nhiều rào cản do dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cao, thậm chí gấp 4 lần so với quả tươi. Mỹ và châu Âu đã đưa ra danh sách nhiều hoạt chất bị cấm, khiến các doanh nghiệp hết sức trăn trở.

“Chỉ cần một lô hàng vi phạm cũng có thể khiến uy tín ngành hàng bị ảnh hưởng, vì vậy việc sản xuất an toàn, đúng quy trình phải được coi là ưu tiên hàng đầu”, ông nhấn mạnh.

Thời gian qua, Nafoods đã hỗ trợ nông dân từ giống đến kỹ thuật canh tác, giúp họ cải thiện kiến thức và thói quen sản xuất. Ông Hùng cho rằng, nếu vùng nguyên liệu được tổ chức bài bản, tuân thủ quy chuẩn an toàn, doanh nghiệp hoàn toàn có thể yên tâm trong khâu chế biến và tự tin chinh phục những thị trường khó tính nhất.