Sau sáp nhập đơn vị hành chính, quy mô địa bàn và khối lượng công việc tại nhiều xã tăng mạnh, trong khi biên chế gần như giữ nguyên. Thực trạng này được cử tri tỉnh Vĩnh Long phản ánh tới Bộ Nội vụ trước Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, thông qua Ủy ban Dân nguyện và Giám sát.

Theo phản ánh, xã Ba Tri sau khi sáp nhập từ 5 xã có diện tích rộng gấp 5 lần trước đây. Dân cư và số hộ dân tăng nhanh, kéo theo lượng hồ sơ hành chính phát sinh lớn. Công chức cấp xã phải tiếp nhận và xử lý hồ sơ thuộc nhiều lĩnh vực, trong đó có cả những hồ sơ liên thông với cấp huyện, cấp tỉnh, thậm chí liên quan tới thẩm quyền của các bộ, ngành trung ương. Áp lực công việc gia tăng khiến nhiều công chức thường xuyên làm việc ngoài giờ.

Từ thực tế này, cử tri kiến nghị xem xét tăng biên chế cán bộ, công chức cấp xã, phường, đặc biệt tại các xã trung tâm và địa bàn có diện tích rộng. Kiến nghị cũng đề cập tới đội ngũ cán bộ không chuyên trách và nhân lực tại Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã, nơi trực tiếp tiếp nhận, giải quyết thủ tục cho người dân.

Trả lời kiến nghị, Bộ Nội vụ cho biết việc bố trí biên chế cấp xã đang được thực hiện trên cơ sở các kết luận của Trung ương và hướng dẫn của Ban Chỉ đạo sắp xếp đơn vị hành chính các cấp. 

Theo đó, Ban Thường vụ các tỉnh ủy, thành ủy đã chủ động quyết định và phân bổ biên chế làm việc tại các cơ quan thuộc khối chính quyền, đảng và đoàn thể ở địa phương trong tổng số biên chế được giao.

Giai đoạn tiếp theo, Bộ Nội vụ phối hợp với Ban tổ chức Trung ương xây dựng báo cáo đề xuất biên chế giai đoạn 2026 - 2031 của các bộ, ngành, địa phương để trình Bộ Chính trị. Trọng tâm của phương án này là xác định nhu cầu biên chế cấp xã dựa trên cơ cấu vị trí việc làm, thay vì tiếp cận theo cách phân bổ cào bằng như trước.

Theo Bộ Nội vụ, việc xác định biên chế sẽ có điều chỉnh theo các tiêu chí cụ thể gồm quy mô dân số, diện tích tự nhiên và các yếu tố đặc thù như miền núi, vùng cao. Cách tiếp cận này nhằm bảo đảm sát thực tế tổ chức bộ máy, phản ánh đúng khối lượng công việc tại từng địa bàn.

Sau khi phương án biên chế giai đoạn 2026 - 2031 được cấp có thẩm quyền phê duyệt, các địa phương sẽ căn cứ vào số biên chế được giao để chủ động bố trí nhân lực cấp xã theo vị trí việc làm và khối lượng công việc, bảo đảm không làm tăng tổng biên chế đã được phê duyệt.

Bộ Nội vụ lưu ý, việc bố trí biên chế giai đoạn tới cần dựa trên nhiều yếu tố tổng hợp, gồm khối lượng công việc của từng vị trí, mức độ hiện đại hóa trang thiết bị, khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, thực tế sử dụng biên chế được giao, quy mô dân số, diện tích địa bàn và đặc điểm an ninh, trật tự tại cơ sở.

Trên cơ sở các tiêu chí này, UBND cấp tỉnh sẽ chủ động giao biên chế cho các xã, phường phù hợp với thực tiễn, trong phạm vi tổng biên chế được Trung ương phê duyệt cho cả giai đoạn. Cách làm này nhằm xử lý tình trạng quá tải cục bộ ở một số địa bàn sau sáp nhập, đồng thời giữ vững nguyên tắc kiểm soát chặt chẽ tổng biên chế.

Nội dung khác được cử tri Vĩnh Long nêu là quy định về số lượng cấp phó của các phòng chuyên môn thuộc UBND cấp xã theo Nghị định số 150/2025/NĐ-CP. 

Theo phản ánh, mỗi phòng chỉ được bố trí một Phó Trưởng phòng khiến việc phân công, điều hành công việc gặp khó khăn, không bao quát hết các chức năng, nhiệm vụ được giao.

Về nội dung này, Bộ Nội vụ cho biết Chính phủ đã có quy định cụ thể tại Nghị quyết số 332/NQ-CP. Theo đó, các phòng chuyên môn và tương đương, cùng Trung tâm Phục vụ hành chính công thuộc UBND xã, phường, đặc khu được bố trí bình quân 2 cấp phó.

Nghị quyết này đồng thời giao UBND cấp xã quyết định cụ thể số lượng cấp phó của từng phòng chuyên môn và Trung tâm Phục vụ hành chính công thuộc phạm vi quản lý, trên cơ sở yêu cầu nhiệm vụ và khối lượng công việc, bảo đảm không vượt quá tổng số cấp phó theo quyết định của cấp có thẩm quyền.

Bộ Nội vụ đề nghị tỉnh Vĩnh Long thực hiện đúng quy định tại Nghị quyết số 332/NQ-CP, chủ động bố trí cấp phó phù hợp với thực tiễn quản lý, thay vì hiểu cứng nhắc theo quy định tại Nghị định 150.

Thực tế từ Vĩnh Long cho thấy bài toán nhân lực cấp xã đang chịu tác động trực tiếp từ quá trình sắp xếp đơn vị hành chính và triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Khi địa bàn rộng hơn, dân số tăng lên, yêu cầu đặt ra là phân bổ lại biên chế theo hướng sát việc, sát địa bàn.

Phương án biên chế giai đoạn 2026 - 2031 do Bộ Nội vụ xây dựng theo vị trí việc làm giúp các địa phương chủ động hơn trong tổ chức bộ máy cấp xã. Với cách tiếp cận này, áp lực quá tải tại các xã sau sáp nhập có thể được giải quyết bằng điều chỉnh cơ cấu nhân lực, thay vì gia tăng biên chế một cách cơ học.