Ông đánh giá thế nào về quy định “buôn bán hàng cấm là thuốc  lá lậu từ 500 bao trở lên sẽ bị chuyển sang xử lý hình sự” tại Nghị định 124 mới được ban hành?

Điểm nổi bật trong Nghị định 124 vừa ban hành tháng 11/2015 (sửa đổi, bổ sung một số điều ND185/2013/NĐ-CP Ngày 15/11/2013)) là việc tăng cường mức xử phạt về hành vi vi phạm về buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu. Nghị định 124 quy định cụ thể, hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng 500 bao trở lên thì người có thẩm quyển đang thụ lý vụ việc phải chuyển ngay hồ sơ vụ vi phạm cho cơ quan  tiến  hành tố tụng  hình  sự để truy  cứu  trách  nhiệm hình  sự theo  quy định  của Điều  62  Luật  Xử lý vi  phạm hành  chính. Trường hợp cơ quan tiến hành tố tụng có quyết định không khởi tố vụ án hình  sự thì phạt  tiền  từ 70  triệu đồng đến  100  triệu đồng. Trước đây khi buôn  bán  1.500  gói thuốc lá điếu nhập lậu trở lên các đối tượng mới bị xử lý hình sự, thì quy định tại Nghị định 124 nghiêm khắc hơn.

Trên thực tế, tình hình thuốc lá lậu diễn biến rất phức tạp với các thủ đoạn buôn bán thuốc lá lậu ngày càng tinh vi. Theo điều tra của Oxford Economics 2014, Việt Nam đã trở thành thị trường tiêu thụ thuốc lá lậu hàng đầu trong số 14 quốc gia châu Á được khảo sát (bao gồm: Indonesia, Thailand, Cambodia, Taiwan, Laos, Australia, Philippines, Singapore, Việt Nam, Myanmar, Pakistan, Hong Kong, Malaysia, Brunei).

Các đối tượng buôn lậu đã chia nhỏ khối lượng và giao cho nhiều người khác nhau vận chuyển hoặc tàng trữ dưới mức 1.500 bao để tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Phương thức tinh vi này của đối tượng buôn lậu đã gây nhiều khó khăn cho công tác truy quét, phòng chống buôn lậu của cơ quan chức năng và không có cơ sở để xử lý nghiêm các đối tượng buôn lậu. Theo thống kê của cơ quan chức năng, trong thời gian qua số vụ buôn lậu thuốc lá bị xử lý hình sự chỉ chiếm dưới 1% tổng số vụ bị bắt giữ.

Tôi cho rằng quy định mới sẽ tăng cường hiệu quả các chế tài xử phạt, giúp các cơ quan chức năng có căn cứ xử lý nghiêm, đảm bảo tính răn đe đối với các đối tượng buôn bán thuốc lá nhập lậu.

Trước đó, để ngăn chặn hành vi buôn lậu thuốc lá ngày càng tinh vi, liều lĩnh, Chính phủ cũng đề ra nhiều giải pháp quyết liệt. Ông thấy tình hình chuyển biến ra sao sau khi Chỉ thị 30/CT-TTg về tăng cường các biện pháp chống buôn lậu thuốc lá được ban hành?

Thực hiện Chỉ thị 30/CT-TTg (ngày 30/9/2015) của Thủ tướng Chính phủ về đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá, với sự vào cuộc của tất cả các ngành, đặc biệt là của Bộ Công an, Bộ Công thương, Bộ Tài chính, tình hình thuốc lá lậu bước đầu có thuyên giảm. Việc vận chuyển thuốc lá qua tuyến biên giới của tỉnh có chiều hướng giảm so với trước từ 20-30%.

Tại các điểm nóng buôn lậu thuốc lá như An Giang, Đồng Tháp các tỉnh biên giới Tây Nam vẫn còn diễn ra nhưng không phát sinh đường dây, ổ nhóm mang tính chất công khai quy mô lớn, liên địa bàn.

Năm 2014, số lượng thuốc lá lậu là trên 1 tỷ bao, thì năm 2015 con số này cũng đã giảm xuống, còn khoảng 800 triệu bao. Có thể nói Chỉ thị 30/CT-TTg là rất kịp thời trong việc chống thuốc lá lậu, giúp ngân sách không thất thu.

Năm 2014, thuốc lá lậu đã tăng lên 30 - 40% so với năm 2013, lấy đi hơn 20% thị phần nội địa, khiến ngân sách nhà nước thất thu hơn 10.000 tỷ đồng. Ông có thể nói rõ hơn sự ảnh hưởng của thuốc lá lậu với ngành sản xuất thuốc lá hợp pháp trong nước?

Trong vài năm gần đây, lượng thuốc lá nhập lậu tăng mạnh. Quý I/2014, thuốc lá nhập lậu tăng đột biến với 185 triệu bao, chiếm 21% thị phần. 5 tháng đầu năm 2014, thuốc lá nhập lậu đã chiếm tới 30% thị phần. Điều này cho thấy, buôn lậu thuốc lá đang thu siêu lợi nhuận khiến các đối tượng tham gia bất chấp mọi thủ đoạn để kiếm lời.

Thuốc lá lậu trốn thuế, giá thành rẻ và không in các cảnh báo sức khỏe, không cần tham gia trích nộp 1% cho Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, đang được người tiêu dùng lựa ngày càng nhiều, bất chấp việc thuốc lá lậu không kiểm soát được chất lượng từ khâu sản xuất, đến khâu vận chuyển gây tác hại đến sức khoẻ cộng đồng.

Nhìn vào tình hình thị trường như nêu trên có thể dễ dàng nhận ra, thuốc lá chính ngạch sản xuất trong nước tuân  thủ chặt  chẽ các  quy định  về vệ sinh  an  toàn  thực phẩm,  tuân  thủ nghiêm  chỉnh  thực  hiện  các  quy định  về thuế đang phải cạnh tranh không lành mạnh, bị thuốc lá lậu lấn sân.

Không chỉ khiến ngân sách thất thu 10.000 tỷ đồng/năm, thị phần mà thuốc lá lậu đang nắm giữ cũng tương đương với sự mất đi của  18.000 tấn nguyên liệu/năm (diện tích trồng là 10.000 hecta); 5 triệu công lao động hàng năm.

Chúng tôi hy vọng năm 2015 và các năm tiếp theo, với sự quyết tâm của Chính phủ, các thiệt hại này sẽ giảm xuống đáng kể.

Để Nghị định 124 đi vào cuộc sống có hiệu quả, theo ông cần có những giải pháp nào khác kèm theo để đẩy lùi thuốc lá nhập lậu?

Nghị định 124 có hiệu lực từ ngày 5/1/2016, cũng là thời điểm giáp Tết. Theo quy luật hằng năm, nhu cầu mua sắm của người dân trong dịp lễ, Tết tăng rất cao, vào thời điểm này các đối tượng buôn lậu sẽ tăng cường vận chuyển nguồn hàng về để cung cấp cho thị trường.

Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đề nghị Bộ Công thương và các bộ ngành liên quan sớm ban hành Thông tư hướng dẫn để Nghị định kịp thời phát huy hiệu quả.

Chúng tôi cũng đề nghị Ban chỉ đạo 389 các  địa phương có kế hoạch chỉ đạo các lực lượng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thực hiện công tác kiểm tra, kiểm soát ngăn chặn buôn lậu từ biên giới cho đến thị trường nội địa  trước, trong và sau Tết Nguyên đán Bính thân. Đồng thời tuyên truyền, giáo dục, vận động người dân không tham gia, tiếp tay buôn lậu, tích cực tố giác tội phạm và tổ chức các hoạt động tuyên truyền pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính đến các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, nhằm để các thương nhân tuân thủ, thực hiện đúng các quy định pháp luật và phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, đặc biệt quy định xử lý hình sự đối với hành vi buôn lậu 500 bao.

Các đầu nậu sẽ buôn bán cho ai nếu người tiêu dùng nói không với thuốc lá lậu kém chất lượng. Sự chung tay của người tiêu dùng, các tầng lớp nhân dân với Chính phủ trong cuộc chiến chống hàng lậu chính là yếu tố then chốt để Nghị định phát huy tính hiệu quả khi đi vào cuộc sống.