Vốn tăng lên, thời gian thu phí giảm xuống

Dự án Tuyến tránh Quốc lộ 1A đoạn qua thị trấn Đức Phổ, huyện Đức Phổ (nay là thị xã Đức Phổ), tỉnh Quảng Ngãi (giai đoạn I) theo hình thức hợp đồng BOT được UBND tỉnh ủy quyền, giao cho Sở Giao thông - Vận tải ký hợp đồng với Công ty cổ phần Đầu tư xây dựng Thiên Tân theo Hợp đồng số 52/2008/SGTVT-HĐ-BOT ngày 10/9/2008.

Dự án đã hoàn thành, chính thức đi vào khai thác từ ngày 8/4/2012 và thu phí từ ngày 18/4/2012 tại Trạm thu phí tuyến tránh thị trấn Đức Phổ theo Quyết định số 807/QĐ-BGTVT ngày 13/4/2012 của Bộ Giao thông - Vận tải. Theo đó, thời gian thu phí hoàn vốn ban đầu là 25 năm 2 tháng 1 ngày. Trong đó, thời gian thu phí hoàn vốn là 22 năm 2 tháng 1 ngày (kể từ ngày 18/4/2012 đến ngày 19/6/2034). Thời gian thu phí tạo thuận lợi cho nhà đầu tư là 3 năm (kể từ ngày 20/6/2034 đến ngày 20/6/2037). 

Dự án có chiều dài 9,7 km, điểm đầu giao với Quốc lộ 1A (thuộc xã Phổ Ninh) và điểm cuối giao với đoạn qua xã Phổ Cường. Tuyến tránh này được khởi công xây dựng tháng 12/2008, ban đầu dự kiến hoàn thành sau 2 năm, nhưng chậm 1 năm so với tiến độ. Tổng kinh phí cho Dự án là 580 tỷ đồng, trong đó giai đoạn I dự toán thực hiện khoảng 425 tỷ đồng, nhưng sau đó đã “đội” lên 650 tỷ đồng. Việc đầu tư tuyến tránh này đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giảm áp lực xe cộ qua lại khi đi vào thị trấn, giảm tai nạn giao thông và nỗ lực hoàn thiện hệ thống giao thông, kết nối đường nội thị và tuyến quốc lộ chính, đáp ứng điều kiện, sớm đưa thị trấn Đức Phổ lên thị xã vào năm 2015. Đây là dự án có chiều dài lớn nhất so với các tuyến tránh đã được xây dựng tại khu vực miền Trung vào thời điểm hoàn thành, đưa vào khai thác.

Đến ngày 1/8/2016, Dự án Tuyến tránh Quốc lộ 1A đoạn qua thị trấn Đức Phổ được gộp chung với Dự án Đầu tư xây dựng công trình mở rộng Quốc lộ 1A, tỉnh Quảng Ngãi theo hình thức BOT (do Bộ Giao thông - Vận tải là cơ quan nhà nước có thẩm quyền). Sau khi gộp 2 dự án, việc thu phí hoàn vốn được thực hiện tại Trạm thu phí Km 1064 + 730 (nằm trên Quốc lộ 1 thuộc địa phận tỉnh Quảng Ngãi) theo Quyết định số 2256/QĐ-BGTVT ngày 21/7/2016 của Bộ Giao thông - Vận tải.

Trên cơ sở phương án sáp nhập, thời gian thu phí hoàn vốn cho Dự án Tuyến tránh Quốc lộ 1A đoạn qua thị trấn Đức Phổ (giai đoạn I) theo hình thức hợp đồng BOT được thực hiện theo Phụ lục kinh doanh - xây dựng - chuyển giao số 143/SGTVT-PLHĐ.BOT ngày 31/5/2016 giữa Sở Giao thông - Vận tải Quảng Ngãi và doanh nghiệp dự án là Công ty TNHH một thành viên BOT Thiên Tân (doanh nghiệp được thành lập bởi nhà đầu tư là Công ty cổ phần Đầu tư xây dựng Thiên Tân). Theo đó, thời gian thu phí hoàn vốn được điều chỉnh giảm còn 14 năm 2 tháng 1 ngày (kể từ ngày 18/4/2012 đến ngày 19/6/2026). Cụ thể, thời gian thu phí hoàn vốn là 11 năm 2 tháng 1 ngày (kể từ ngày 18/4/2012 đến ngày 19/6/2023). Thời gian thu phí tạo thuận lợi cho nhà đầu tư là 3 năm, kể từ ngày 20/6/2023 đến ngày 19/6/2026.

Rủi ro kép cho nhà đầu tư

Tuy nhiên, theo báo cáo của Công ty TNHH một thành viên BOT Thiên Tân tại Công văn số 04/CV ngày 21/3/2023, do doanh thu thực tế của Dự án BOT Quốc lộ 1A, tỉnh Quảng Ngãi giảm sâu, không đạt theo phương án tài chính, dẫn đến nguồn thu không đủ để phân chia cho Dự án Tuyến tránh Quốc lộ 1A đoạn qua thị trấn Đức Phổ theo phương án tài chính. Điều này dẫn đến thời gian thu phí hoàn vốn của dự án dự kiến sẽ bị kéo dài.

Thông tin từ UBND tỉnh Quảng Ngãi cũng khẳng định rằng, trong thời gian qua, các Dự án BOT Quốc lộ 1A trên toàn quốc gặp rất nhiều khó khăn, doanh thu không đạt theo phương án tài chính ban đầu, do dự báo lưu lượng xe không chính xác, giá vé không được tăng theo lộ trình của hợp đồng BOT.

Theo thống kê từ Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI), cho tới thời điểm hiện tại, việc không thực hiện được lộ trình tăng giá như hợp đồng ban đầu đã làm nhà đầu tư các dự án BOT hầm Đèo Cả, dự án BOT qua Bạc Liêu, dự án BOT qua Bình Thuận, dự án BOT qua Sóc Trăng… đều rất khó khăn. Cần lưu ý rằng, đây đều là các dự án BOT trên Quốc lộ 1A.

Đến nay, dù đã trải qua 2 kỳ điều chỉnh giá vé (3 năm tăng một lần với mức 18% theo hợp đồng BOT ban đầu), nhưng vẫn chưa được điều chỉnh, dẫn đến Dự án BOT Quốc lộ 1A, tỉnh Quảng Ngãi gặp rất nhiều khó khăn, nhà đầu tư nhiều lần kiến nghị lên cơ quan chức năng, nhưng vẫn chưa được giải quyết. 

Việc không được thực hiện lộ trình tăng giá vé mới chỉ là khó khăn thứ nhất đối với nhà đầu tư Dự án Tuyến tranh Quốc lộ 1A, tỉnh Quảng Ngãi, bởi nhà đầu tư đang phải đối mặt với khó khăn thứ hai, đó là khả năng phân lưu khi tuyến cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn (tỉnh Bình Định) hoàn thành xây dựng.

Theo chỉ đạo của Chính phủ, ngành giao thông đang đẩy nhanh tiến độ thi công các tuyến cao tốc Bắc - Nam trên toàn quốc, trong đó có đoạn Quảng Ngãi - Hoài Nhơn (tỉnh Bình Định) và dự kiến hoàn thành trong năm 2026. Khi hệ thống đường cao tốc đi vào hoạt động, lưu lượng phương tiện chắc chắn sẽ bị phân lưu cho tuyến cao tốc này, do đó, việc ảnh hưởng đến doanh thu của trạm BOT Quốc lộ 1A là khó tránh khỏi và vì thế, dự án không hiệu quả do thời gian thu phí hoàn vốn sẽ bị kéo dài.

“Từ các lý do trên, việc thực hiện đầu tư mở rộng giai đoạn II của Dự án Tuyến tránh Quốc lộ 1 A, đoạn qua thị xã Đức Phổ ở thời điểm hiện tại là không khả thi, rủi ro rất lớn cho nhà đầu tư”, UBND tỉnh Quảng Ngãi đánh giá.