Văn phòng Chính phủ vừa có công văn số 3439/VPCP – CN gửi UBND Tp. Hà Nội thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam về vị trí xây dựng ga ngầm C9 thuộc tuyến đường sắt đô thị số 2 đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo.

Theo đó, Phó Thủ tướng đề nghị UBND Tp. Hà Nội nghiên cứu ý kiến của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch tại văn bản số 1412/BVHTTDL-DSVH ngày 4/4/2021; chủ trì phối hợp với các Bộ: Văn hóa Thể thao và Du lịch, GTVT, Xây dựng, Tư pháp và Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, khẩn trương thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 72/TB-VPCP ngày 2/4/2021 của Văn phòng Chính phủ thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tại buổi làm việc với lãnh đạo Tp. Hà Nội.

Tại Thông báo số 72/TB – VPCP, đối với vị trí nhà ga C9 (trong tuyến đường sắt đô thị số 2 đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, Thủ tướng giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẩn trương có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ, đồng thời gửi Tp. Hà Nội và các bộ, ngành liên quan xác định rõ các yếu tố, yêu cầu, điều kiện đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Hồ Hoàn Kiếm theo đúng quy định của pháp luật về Di sản văn hóa và quy định pháp luật liên quan. 

Thủ tướng giao UBND Tp. Hà Nội chủ trì, phối hợp với các Bộ: Văn hóa, Thể thao và Du lịch, GTVT, Xây dựng đánh giá, làm rõ và thống nhất các yếu tố, điều kiện bảo đảm an toàn chạy tàu, xác định rõ các điểm lên xuống của nhà ga, xác định rõ ranh giới bảo vệ để triển khai dự án đảm bảo tiến độ, vừa thuận lợi cho giao thông, vừa đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Hồ Hoàn Kiếm, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong quý 2/2021. 

Trong công văn số 1412 gửi Thủ tướng vào ngày 4/4/2021, liên quan đến Dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị Hà Nội số 2 và phương án bố trí nhà ga C9 nói riêng, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết là từ năm 2008 đến nay, bộ này đã nhiều lần có văn bản góp ý.

Theo đó, nội dung các văn bản đều thể hiện quan điểm xuyên suốt của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, yêu cầu UBND Tp.Hà Nội chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu các phương án bố trí nhà ga, tịnh tiến thân ga về phía Đông đường Đinh Tiên Hoàng (cách xa bờ phía Đông của Hồ Hoàn Kiếm và nằm ngoài khu vực khoanh vùng bảo vệ II của Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng.

Trên cơ sở nghiên cứu ý kiến của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội và ý kiến một số  chuyên gia, nhà khoa học, vào tháng 1/2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục báo cáo Thủ tướng Chính phủ về vấn đề này, trong đó khẳng định thân ga ngầm C9 theo phương án quy hoạch hiện tại nằm trong khu vực khoanh vùng bảo vệ II của Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Hồ Hoàn Kiếm và Đền Ngọc Sơn, là công trình phục vụ giao thông, không phải là “công trình bảo vệ và phát huy giá trị di tích” như Luật quy định.

Do đó, nếu xây dựng công trình này là vi phạm Điều 32 Luật di sản văn hóa. Quan điểm này cũng được Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội khẳng định tại Công văn số 1479/UBVHGDTTN14 ngày 16/8/2018 gửi Ủy ban thường vụ Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ: “phương án được lựa chọn không chỉ vi phạm Luật di sản văn hóa mà còn tiềm ẩn nguy cơ, ảnh hưởng không thể khắc phục đối với di sản, không gian văn hóa của Trung tâm Thủ đô”.

Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch cho rằng, phương án thiết kế mà UBND Tp. Hà Nội lựa chọn (thân ga cách Tháp Bút 36m, đường hầm chạy dưới lòng đất chỉ cách chân Tháp Bút 1m). Việc thi công ga bắt buộc phải di dời toàn bộ cây xanh trong khu vực này ở ven hồ, đào đất theo biện pháp “đào hở” sâu khoảng 20m và làm rào chắn, sau khi thi công xong mới hoàn trả mặt bằng của di tích… gây ra nhiều nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến cảnh quan, môi trường văn hóa và sinh thái khu vực, có thể tạo ra những rung chấn, ảnh hưởng tới Nghi môn, Tháp Bút của Đền Ngọc Sơn và Đền Bà Kiệu ở phía đối diện, đặc biệt là với Tháp Bút - một biểu tượng đặc sắc riêng có về truyền thống hiếu học và văn hiến của Thủ đô Hà Nội.

Đồng thời, phương án này còn ảnh hưởng tới cảnh quan khu vực, với những không gian mặt nước và cây xanh lâu năm đã đi vào tiềm thức của mọi người dân bị thay đổi khi nơi đây trở thành công trường thi công trong thời gian dự kiến là 3 năm. Mặt khác, tạo nên nguy cơ tắc nghẽn giao thông khi trở thành điểm tiếp nhận lượng hành khách lớn từ bên ngoài vào trung tâm Hà Nội, nơi vốn đã có mật độ giao thông cao.

Với những lý do nêu trên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND Tp. Hà Nội và các bộ, ngành liên quan tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh hướng tuyến, vị trí nhà ga và các công trình phụ trợ để đảm bảo không gây ảnh hưởng bất lợi đối với các di tích trong khu vực, tuân thủ pháp luật về di sản văn hóa, xử lý hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, đảm bảo sự đồng thuận cao của cộng đồng.