Thiếu vốn, đầu tư BOT không khả thi, Dự án quan trọng quốc gia đường Hồ Chí Minh chưa thể nối thông toàn tuyến vào năm 2020 như yêu cầu của Nghị quyết số 66/2013/QH13.

Được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư từ 2004, dự án Đường Hồ Chí Minh có điểm đầu tại Pác Bó (Cao Bằng), điểm cuối tại Đất Mũi (Cà Mau), dài 3.183 km, tuyến chính dài 2.499 km, nhánh phía Tây dài 684 km.

Theo phân kỳ đầu tư thì đến năm 2020 hoàn thành các dự án thành phần (DATP) để nối thông toàn tuyến với quy mô 2 làn xe với chiều dài khoảng 2.744 km (không bao gồm các đoạn đi trùng đã và đang được đầu tư bằng các dự án khác).

Sau năm 2020 nâng cấp các đoạn tuyến theo tiêu chuẩn đường cao tốc phù hợp với Quy hoạch phát triển mạng đường bộ cao tốc Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn sau năm 2020.

Đến nay, dự án mới hoàn thành 2.218 km/2.744 km đạt 80,8% và khoảng 258 km tuyến nhánh; đang triển khai đầu tư 237 km; còn lại khoảng 289 km chưa bố trí được vốn để triển khai thực hiện.

Cụ thể hơn, khu vực phía Bắc từ Pác Bó (Cao Bằng) đến Chợ Bến (Hòa Bình) dài khoảng 273 km, đã hoàn thành 113 km và chưa triển khai 160 km. Để nối thông khu vực phía Bắc cần bố trí vốn để triển khai 2 DATP với tổng chiều dài khoảng 160 km/tổng mức đầu tư 17.867 tỷ đồng.

Khu vực miền Trung từ Hòa Lạc (Hà Nội) đến Tân Cảnh (Kon Tum) chiều dài đầu tư trước đây khoảng 1.532 km bao gồm cả nhánh Tây dài 684 km, đã hoàn thành đầu tư xây dựng 1.350 km, đang triển khai 182 km (sau khi duyệt dự án và điều chỉnh cục bộ hướng tuyến còn 175 km).

Khu vực Tây Nguyên từ Tân Cảnh (Kon Tum) đến Chơn Thành (Bình Phước) dài khoảng 553 km, đã hoàn thành toàn bộ.

Khu vực phía Nam từ Chơn Thành (Bình Phước) đến Đất Mũi (Cà Mau) có chiều dài khoảng 386 km, đã hoàn thành 202 km, đang thi công 55 km, chưa triển khai 129 km.

Nếu nối thông khu vực phía Nam cần bố trí vốn để triển khai 2 DATP với tổng chiều dài khoảng 129 km/tổng mức đầu tư 6.343 tỷ đồng. Để hoàn thành nối thông toàn tuyến đường Hồ Chí Minh 2 làn xe cần thêm khoảng 24.210 tỷ đồng để đầu tư 289 km còn lại.

24.210 tỷ đồng gồm: vốn dự kiến huy động đầu tư theo hình thức BOT là 16.216 tỷ đồng cho dự án đoạn Đoan Hùng - Chợ Bến và phần vốn TPCP cần tiếp tục cân đối là 7.994 tỷ đồng cho 3 dự án (đoạn Chợ Chu - Ngã ba Trung Sơn; đoạn Chơn Thành - Đức Hòa và phần còn lại của đoạn Rạch Sỏi - Bến Nhất và Gò Quao - Vĩnh Thuận).

Trong đó 3 DATP dự kiến sử dụng vốn ngân sách Nhà nước: Bộ Giao thông vận tải đang nghiên cứu lập đề xuất dự án đối với 03 DATP đoạn Chợ Chu - Ngã ba Trung Sơn; đoạn Chơn Thành - Đức Hòa và phần còn lại của đoạn Rạch Sỏi - Bến Nhất - Gò Quao - Vĩnh Thuận nhưng khả năng cân đối ngân sách trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 vẫn đang rất khó khăn.

1 DATP dự kiến huy động đầu tư theo hình thức BOT (Dự án đoạn Đoan Hùng - Chợ Bến dài 130 km/tổng mức đầu tư 16.216 tỷ đồng: do lưu lượng xe thấp, đã có các Quốc lộ 2, Quốc lộ 21A song hành, việc đầu tư theo hình thức BOT không khả thi về phương án tài chính nên Bộ Giao thông vận tải đang giao lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Để tháo gỡ khó khăn, Chính phủ cho biết sẽ báo cáo Quốc hội xem xét đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 đầu tư một số đoạn: Chợ Chu - Ngã ba Trung Sơn (dài 30 km/tổng mức đầu tư 1.651 tỷ đồng) và phần còn lại của đoạn Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận (dài 55 km/tổng mức đầu tư 3.796 tỷ đồng); đoạn Chơn Thành - Đức Hòa (dài 74  km/tổng mức đầu tư 2.547 tỷ đồng).

Đối với Dự án Đoan Hùng - Chợ Bến (dài 130 km/tổng mức đầu tư 16.216 tỷ đồng), do nhu cầu vận tải chưa cao và thực tế các quốc lộ song hành hoàn toàn đủ năng lực đảm nhận nhu cầu vận tải trong khu vực nên trước mắt sẽ thông tuyến trên cơ sở các quốc lộ hiện có và sẽ xem xét đầu tư theo quy mô đường cao tốc trong giai đoạn đến năm 2030.