Phát biểu tại Hội trường sáng nay (2/11), đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà, đoàn Quảng Ninh dành toàn bộ thời gian để nhắc đến những ách tắc, tồn đọng hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) khiến các doanh nghiệp và một số hiệp hội ngành hàng phải bức xúc gửi đơn thư kêu cứu.

Đây cũng là nội dung mà Ủy ban thường vụ Quốc hội đã giao cho Ủy ban Tài chính – Ngân sách thực hiện giám sát chuyên đề.

Mặc dù đồng thuận với những cố gắng lớn của ngành thuế trong phát hiện và xử lý các trường hợp gian lận hoá đơn, gian lận hoàn thuế VAT, song bà Hà đã nhắc đến những doanh nghiệp phải đóng cửa, máy móc trang thiết bị đầu tư nhiều tỷ đồng phải phủ bạt để không; đơn hàng bị hủy bỏ; nợ quá hạn tại ngân hàng phát sinh; người lao động mất việc làm; giá nguyên liệu đầu vào thấp, người dân bị thiệt hại…

“Những quy định bất cập của ngành thuế đã khiến các doanh nghiệp chịu thiệt hại nặng nề do đứt gãy dòng tiền hoàn thuế VAT”, đại biểu Hà phát biểu tại Hội trường Quốc hội.

Bà Hà dẫn báo cáo tổng hợp đến ngày 7/6/2023 của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, số tiền thuế VAT của doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ chưa được hoàn đến nay là 6.100 tỷ đồng, trong đó các doanh nghiệp xuất khẩu dăm gỗ khoảng hơn 4.000 tỷ đồng. Riêng 11 doanh nghiệp xuất khẩu dăm lớn trên địa bàn Quảng Ninh chưa được hoàn 1.105 tỷ đồng.

Tuy nhiên, đây chưa phải là tất cả số tiền mà doanh nghiệp đang bị nợ đọng.

“Theo số liệu báo cáo của ngành thuế, đối với lĩnh vực gỗ và các sản phẩm gỗ, số hồ sơ tồn, chưa giải quyết hoàn của năm 2022 và nửa đầu năm 2023 là 149 hồ sơ, xấp xỉ 9% tổng số hồ sơ đề nghị. Nhưng trên thực tế, với các doanh nghiệp thì vốn đọng vào tiền hoàn thuế VAT còn cao hơn rất nhiều bởi có nhiều doanh nghiệp vì nộp hồ sơ hoàn thuế lần đầu vướng mắc nên chưa nộp hồ sơ tiếp theo”, bà Hà nhấn mạnh thực tế mà các doanh nghiệp đang phải đối mặt.

Điều đáng nói là Thủ tướng Chính phủ đã ban hành công điện chỉ đạo Bộ Tài chính khẩn trương kiểm tra, đánh giá, hướng dẫn các hồ sơ xem xét xin hoàn thuế VAT nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả cho người dân, doanh nghiệp. Bộ Tài chính, Tổng cục thuế đã có chỉ đạo.

“Tuy nhiên, văn bản của Tổng cục Thuế đã ban hành trước đó, có bất cập, nhưng không có chỉnh lý, thu hồi, nên các địa phương đang áp dụng khác nhau, địa phương thì giải quyết hoàn thuế, địa phương thì không giải quyết hoàn thuế VAT cho doanh nghiệp. Ngay cả Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã khẳng định, việc Tổng cục Thuế xác minh đến tận khâu thu mua từ người dân là chưa thật phù hợp và nhất quán với các quy định pháp luật hiện hành”, bà Hà nhấn mạnh.

Cụ thể, Tổng cục Thuế hướng dẫn, chỉ đạo các Cục thuế thực hiện rà soát, xác minh qua các khâu mua hàng từ F1, F2,… đến khâu thu mua từ người dân là quá mức cần thiết, không có cơ sở bởi theo quy định của Luật Thuế VAT, thuế VAT chỉ bắt đầu phát sinh và phải nộp từ khâu chế biến (có hoá đơn VAT). Doanh nghiệp xuất khẩu một lô hàng xuất khẩu dăm gỗ phải thu mua gỗ từ nhiều địa bàn của rất nhiều hộ và cơ sở kinh doanh khác nhau, nên cần thời gian rất dài để xác minh.

"Chi cục Thuế địa phương cũng không có chức năng, quyền hạn và cũng không đủ nguồn nhân lực đi xác minh việc này, nên nếu xác minh phải nhờ đến đơn vị thứ 3 là cơ quan công an, với khối lượng công việc nhiều, cán bộ ít, để xác minh mất rất nhiều thời gian", bà Hà nhấn mạnh.

Tương tự, với nhóm mặt hàng tinh bột sắn, bà Hà cho rằng, việc yêu cầu doanh nghiệp Việt nam phải chịu trách nhiệm về tính pháp lý của đối tác Trung Quốc và coi đây là căn cứ để cho rằng doanh nghiệp không đáp ứng điều kiện hoàn thuế là chưa đủ thuyết phục...

"Những ách tắc mang tính hệ thống trong khâu hoàn thuế đối với một số nhóm ngành hàng xuất khẩu, đặc biệt là 3 nhóm ngành hàng: tinh bột sắn; gỗ, dăm gỗ, sản phẩm gỗ và cao su, thời gian qua có nguyên nhân chính xuất phát từ những văn bản hướng dẫn nghiệp vụ của Tổng cục Thuế có những điểm chưa phù hợp, thiếu cơ sở pháp lý vững chắc, thiếu tính khả thi và thiếu sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan", đại biểu nhấn mạnh.

Bà đề nghị Chính phủ tiếp tục quan tâm chỉ đạo khẩn trương rà soát, cải cách tinh gọn các thủ tục hành chính; Bộ Tài chính chỉ đạo rà soát, tháo gỡ vướng mắc từ các văn bản chuyên ngành, khẩn trương giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp; Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp khẳng định việc xác định nguồn gốc sản phẩm gỗ rừng trồng đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất.

Trước đó, báo cáo với các đại biểu Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề thực hiện pháp luật hoàn thuế VAT với xuất khẩu, Ủy ban Tài chính – Ngân sách cũng bày tỏ quan điểm, ngành thuế đã quá nhấn mạnh các yếu tố rủi ro, xem nhẹ các yếu tố về lịch sử tuân thủ của người nộp thuế trong quản lý rủi ro. Điều này gây ách tắc dòng tiền hoàn thuế, ảnh hưởng đến nguồn lực của doanh nghiệp và rủi ro cho cán bộ trực tiếp giải quyết hoàn thuế.