Theo đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đề xuất hai phương án bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần.

Phương án 1: Dự kiến người bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ năm 2025 không được nhận BHXH một lần.

Trong đó, phương án 1 quy định quyền nhận bảo hiểm xã hội một lần đối với hai nhóm:

Nhóm 1: với người lao động đã tham gia trước khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Về bản chất, quy định này kế thừa nghị quyết 93 của Quốc hội cho phép người lao động được lựa chọn giữa bảo lưu thời gian tham gia để hưởng hưu hoặc nhận bảo hiểm xã hội 1 lần nếu có nhu cầu.

Song khác biệt là nếu người lao động lựa chọn bảo lưu, không nhận bảo hiểm xã hội một lần sẽ được hưởng thêm 5 quyền lợi. 

Trường hợp người lao động đã lựa chọn nhận bảo hiểm xã hội một lần không được nhận các quyền lợi bổ sung nêu trên.

Nhóm 2: với người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ khi luật sửa đổi có hiệu lực trở đi (dự kiến 1-1-2025) không được nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Trừ các trường hợp đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc mắc một trong các bệnh nguy hiểm tính mạng.

Về ưu điểm phương án dần từng bước khắc phục được tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần thời gian qua.

Theo dữ liệu thống kê giải quyết thời gian qua với phương án này, trong những năm đầu số người hưởng không giảm nhiều nhưng các năm sau giảm càng nhiều.

Từ năm thứ 5 trở đi sẽ giảm nhanh, có thể giảm quá nửa số người hưởng so với giai đoạn qua.

Trong ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì, gia tăng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bằng so với phương án 2 nhưng dài hạn tối ưu hơn. 

Do quy định này không ảnh hưởng tới những người lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội nên cơ bản sẽ ít khả năng gặp phản ứng. 

Về nhược điểm, do chỉ áp dụng với người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày luật này có hiệu lực nên với hơn 17,5 triệu lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội vẫn có quyền chọn hưởng một lần. 

Do vậy, số người hưởng không giảm nhiều, đặc biệt trong những năm đầu sau khi luật mới có hiệu lực. Đồng thời tạo sự so sánh giữa những người lao động tham gia trước và sau khi luật này có hiệu lực trong việc hưởng.

Phương án 2: Đối với phương án 2, đề xuất sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu sẽ được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất. 

Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Ưu điểm của phương án này đảm bảo đúng tinh thần nghị quyết 28 của trung ương, hài hòa quyền lợi người lao động và chính sách an sinh xã hội lâu dài.

Mặc dù số lượt người hưởng bảo hiểm xã hội một lần có thể không giảm nhiều nhưng khi người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần sẽ không hoàn toàn ra khỏi hệ thống do vẫn bảo lưu một phần thời gian đóng còn lại (không ảnh hưởng số người tham gia).

Song nhược điểm chưa giải quyết triệt để việc rút bảo hiểm xã hội một lần theo luật và thông lệ quốc tế. Người lao động không được giải quyết hưởng trên toàn bộ thời gian đóng nên có cảm giác giảm quyền lợi. 

Đồng thời có thể xuất hiện tình trạng gia tăng người lao động đề nghị hưởng trước khi luật có hiệu lực thi hành.

Do đây là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp nên cơ quan soạn thảo đề xuất Chính phủ báo cáo xin ý kiến Quốc hội cả 2 phương án.