Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tác phẩm độc đáo, chứa đựng tư tưởng cao cả, sâu sắc, nhưng rất thiết thực, gần gũi với đời sống hàng ngày. Bản Di chúc vừa mang tính triết lý giáo dục, vừa chỉ ra con đường hướng đến tương lai; vừa là cảm nghĩ của một vĩ nhân, nhưng cũng là sự đúc kết quy luật của tạo hóa một cách nhẹ nhàng, bình thản, lắng đọng.

Phong cách diễn đạt suy nghĩ của Người trong Di chúc là sự kết hợp hài hòa giữa dân gian và bác học, cổ điển và hiện đại, giữa tinh thần Đông phương với tình hình thực tiễn của thời điểm đó và cả về sau này, mang nội dung bình dị, đời thường, chứa đựng tình cảm thương yêu mênh mông bao trùm hết thảy của một trái tim nhân hậu.

Những ý tưởng của Người được diễn tả chân thực, vì nói đúng sự thật khách quan và chính xác vấn đề chủ quan; ngắn gọn, đơn giản, bởi mọi ý tưởng đều đã được khái quát, chắt lọc tối giản và cô đọng; nhân văn và thiết thực, bởi tất cả những gì thuộc về hy vọng, về sự tốt đẹp đều dành cho đồng bào, đồng chí, Tổ quốc và bạn bè quốc tế.

Chính vì tư tưởng, phong cách, đạo đức cao thượng, đẹp đẽ, trong sáng như vậy, nên tác phẩm này chỉ có thể thuộc về một Con Người vĩ đại, có tầm nhìn thời đại và hàm chứa suy nghĩ của cả nhân loại. Cách thể hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho thấy khí phách, tinh thần lạc quan cách mạng của bậc đại nhân, đại trí, đại dũng, như Jean Lacouture - cây bút đại thụ của làng báo chí Pháp, người luôn ủng hộ cuộc chiến tranh chính nghĩa của Việt Nam và có sự ngưỡng mộ sâu sắc đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận xét: “Văn phong kỳ lạ rõ ràng là thế! Người ta không thấy có giọng văn này ở cả Stalin, Churchill hay De Gaulle, còn văn Cụ Hồ thì vươn tới tiếng nói của lịch sử”.

Kết tinh tư tưởng đạo đức và tâm hồn cao đẹp

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là kết tinh tư tưởng đạo đức và tâm hồn cao đẹp của một anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất, một chiến sĩ đấu tranh không mệt mỏi cho sự nghiệp hòa bình, tiến bộ, phát triển trên toàn thế giới. Nguyễn Tất Thành - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã quyết tâm cống hiến tuổi trẻ của mình cho hành trình tìm đường cứu nước, giải phóng dân tộc.

Người đã đến với chủ nghĩa Mác - Lê-nin và đi theo con đường cách mạng vô sản, từ đó sáng lập, lãnh đạo, rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đi vào lịch sử cách mạng thế giới với vai trò của người chiến sĩ tiên phong trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa trong thế kỷ XX.

Bên cạnh đó, Người còn là một nhà ngoại giao xuất chúng, luôn kiên trì phấn đấu không mệt mỏi cho hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển giữa các dân tộc trên toàn thế giới. Chủ tịch Cuba Fidel Castro đã viết: “Hồ Chí Minh thuộc lớp những người đặc biệt mà cái chết là mầm mống của sự sống và là nguồn cổ vũ đời đời bất diệt”.

Nhấn mạnh vai trò, vị trí và tính tiên phong của Đảng cầm quyền

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh vai trò, vị trí và tính tiên phong của Đảng cầm quyền, một chính Đảng cần phải lấy đạo đức cách mạng làm nền tảng, có nhiệm vụ làm cho dân giàu, nước mạnh và người đảng viên luôn xác định phải trung thành, tận tụy phục vụ đất nước, phục vụ Đảng, phục vụ nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói rõ: “Đảng không phải là một tổ chức để làm quan, phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng”. Người cũng nhấn mạnh những vấn đề cơ bản, tồn vong của Đảng cầm quyền, đó là đoàn kết, tự phê bình và phê bình, đạo đức, cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư.

Tổng Bí thư Lê Duẩn đã khẳng định: “Mỗi bước đi của nhân dân ta và của Đảng ta đều gắn liền với cuộc đấu tranh cách mạng vô cùng sôi nổi và đẹp đẽ của Hồ Chủ tịch. Toàn bộ hoạt động của Người cùng với sự nghiệp của nhân dân ta và của Đảng ta là một thiên anh hùng ca bất diệt của cách mạng Việt Nam”.

Tỏa sáng lòng bao dung, nhân ái

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ thể hiện sâu sắc tinh thần yêu nước, thương dân, suốt đời chăm lo cho hạnh phúc nhân dân của một vị lãnh tụ lập quốc vĩ đại, mà còn tỏa sáng lòng bao dung, nhân ái của một người cộng sản vĩ đại, một thánh nhân có niềm tin tưởng tuyệt đối vào nhân dân.

Trong những lời cuối cùng để lại, Người quan tâm chi tiết tới người dân của các tầng lớp xã hội, nhắc những công việc cụ thể đối với những người có công trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, cho đến những nạn nhân của xã hội cũ. Đó không chỉ là niềm tin vững chắc, sự khẳng định về thắng lợi cuối cùng của một dân tộc anh hùng đấu tranh vì chính nghĩa, mà còn là tấm lòng đôn hậu, bao dung, tình thương yêu con người vô bờ bến.

Như nhà sử học Helen Tourmel đã viết: “Ở con người Hồ Chí Minh, mỗi người đều thấy biểu hiện của nhân vật cao quý nhất, bình dị nhất và được kính yêu nhất trong gia đình mình… Hình ảnh của Hồ Chí Minh đã hoàn chỉnh với sự kết hợp giữa đạo đức khôn ngoan của Phật, lòng bác ái của Chúa, triết học của Karl Mark, thiên tài cách mạng của Lê-nin và tình cảm của một người chủ gia tộc”.

Tầm nhìn xa, sự quan tâm sâu sắc

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho thấy tầm nhìn xa, sự quan tâm sâu sắc, chăm lo, bồi dưỡng các thế hệ cách mạng tiếp sau. Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng chiến lược đào tạo, giáo dục các thế hệ cách mạng kế cận, đặc biệt là lứa tuổi đoàn viên, thanh niên, bởi “thanh niên là chủ tương lai của nước nhà. Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”.

Tư tưởng đối với thế hệ trẻ của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là nhu cầu cần thiết trong một giai đoạn cách mạng cụ thể, mà đó còn là tầm nhìn chiến lược sâu xa. Thế hệ trẻ Việt Nam cần phải rèn luyện những tố chất trung thành, nhiệt tình, hăng hái, tinh thông nghiệp vụ, quan hệ mật thiết với nhân dân và quyết tâm cao, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì sự nghiệp đổi mới của Đảng, của dân tộc, đó chính là “những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng, vừa chuyên”.

Chủ động đề ra chiến lược, sách lược linh hoạt, phù hợp

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh cho thấy sự gắn bó cách mạng Việt Nam với sự nghiệp cách mạng thế giới. Người chủ động đề ra chiến lược, sách lược linh hoạt, phù hợp và tận dụng sức mạnh dân tộc là chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, đại đoàn kết toàn dân, truyền thống lịch sử văn hóa, tinh thần quật cường, bất khuất, kết hợp với sức mạnh thời đại là sự đoàn kết của giai cấp vô sản và nhân dân yêu chuộng hòa bình, các chính đảng cộng sản và sự ủng hộ, giúp đỡ của các nước dân chủ, các phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới.

Người còn tiên lượng yếu tố khoa học tương lai sẽ làm thay đổi căn bản xã hội, vì thế giới ngày nay đang tiến những bước khổng lồ về mặt kiến thức của con người và khoa học tự nhiên, cũng như khoa học xã hội, không ngừng mở ra những chân trời mới, nên đất nước ta phải đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa để theo kịp các nước tiên tiến.

Từ đó, tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh là: “Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sẵn sàng đặt mọi quan hệ thân thiện hợp tác với bất cứ một nước nào trên nguyên tắc: tôn trọng sự hoàn chỉnh về chủ quyền và lãnh thổ của nhau, không xâm phạm lẫn nhau, không can thiệp nội trị của nhau, bình đẳng cùng có lợi và chung sống hòa bình”.

Với niềm tin vững chắc vào thắng lợi cuối cùng của dân tộc, Người đã chuẩn bị đi cảm ơn bầu bạn khắp năm châu đã tận tình ủng hộ và giúp đỡ nhân dân Việt Nam. Đó vừa là nghi lễ có trước - có sau trong quan hệ hữu nghị quốc tế, vừa là minh chứng khẳng định ngoại giao Việt Nam sẽ có vị thế xứng đáng trên chính trường thế giới.

Và điều đó ngày nay đã thành hiện thực. Chúng ta có quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới, coi trọng phát triển quan hệ với các nước láng giềng, bạn bè truyền thống và các đối tác chiến lược, toàn diện. Việt Nam chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, trở thành bạn, đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế

Đã tròn 55 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đi xa, nhưng Di chúc của Người vẫn còn nguyên giá trị. Đó là một áng văn tuyệt bút minh chứng cho lòng yêu nước, thương dân thiết tha, vô bờ bến, một trí tuệ mẫn tiệp, ý chí, nghị lực kiên cường, tinh thần lạc quan và lòng tin tưởng tuyệt đối vào Đảng, vào sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc, một tấm gương đạo đức ngời sáng và tình đoàn kết quốc tế nồng nhiệt, chân thành. Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh mãi mãi soi sáng con đường cho nhân dân ta và cho tất cả những dân tộc trên thế giới đang đấu tranh cho tự do, độc lập, hòa bình, công lý và hạnh phúc của loài người.