Theo kết quả thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng chống tham nhũng quý II/2013 vừa được Thanh tra Chính phủ công bố cuối tuần trước, giai đoạn 2006 - 2011, trong quá trình triển khai một số lượng lớn dự án đầu tư của VNPT, có nhiều dự án chậm tiến độ (trung bình thời gian chậm của mỗi dự án là 8,7 tháng), dẫn đến tăng chi phí đầu tư, giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Điển hình là Dự án Đầu tư tuyến cáp quang biển trục Bắc - Nam với tổng mức đầu tư gần 3.000 tỷ đồng bằng nguồn vốn vay ODA của Nhật Bản. Dự án này đã chậm tiến độ gần 10 năm, nguyên nhân chủ yếu mà Thanh tra Chính phỉ xác định là do khâu khảo sát, thiết kế, lập dự toán, thẩm tra, phê duyệt thực hiện kéo dài từ năm 2004 đến 2007.

Đặc biệt, sau nhiều lần được Chính phủ, Bộ Thông tin và Truyền thông và Đại sứ quán Nhật Bản đôn đốc, nhưng đến nay, dự án này vẫn chưa thực hiện xong giai đoạn đấu thầu, làm ảnh hưởng tới hiệu quả của Dự án và môi trường đầu tư trong việc sử dụng nguồn vốn ODA.

Bên cạnh đó, quản lý đầu tư tài chính dài hạn tại các doanh nghiệp ngoài VNPT (chủ yếu là các đơn vị hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực bưu chính - viễn thông) đạt hiệu quả thấp. Đến thời điểm 31/12/2011, VNPT đã đầu tư góp vốn vào 86 doanh nghiệp với tổng giá trị hơn 3.273 tỷ đồng, nhưng hiệu quả đầu tư chưa cao.

Cụ thể, chỉ có 38 doanh nghiệp thu được 322 tỷ đồng lợi nhuận với tỷ suất bình quân 15,64%; 28 doanh nghiệp với giá trị đầu tư 196 tỷ đồng, nhưng lợi nhuận thu được thấp (tỷ suất bình quân chỉ đạt 3,16%) và 20 doanh nghiệp khác với giá trị đầu tư 723,8 tỷ đồng trong thời gian dài (từ 3 - 5 năm) không thu được lợi nhuận, gây lãng phí vốn đầu tư.

Đáng chú ý là, Dự án Vinasat I, II, với tổng mức đầu tư 9.280 tỷ đồng, tuy đạt được mục tiêu về chính trị - xã hội, khẳng định chủ quyền của quốc gia đối với nguồn tài nguyên trên quỹ đạo vệ tinh, đảm bảo yêu cầu về thông tin vệ tinh phục vụ an ninh, quốc phòng, phòng chống thiên tai…, nhưng đến năm 2011, chưa đảm bảo hiệu quả kinh doanh như kế hoạch được phê duyệt, lỗ vượt dự kiến 329 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, VNPT chưa thực hiện nghiêm và đầy đủ trình tự, thủ tục theo nghị định của Chính phủ và quy định của Bộ Tài chính về việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành nghề kinh doanh chính đối với 11 đơn vị. Đáng lưu ý là, các sai phạm, yếu kém trong quản lý tại Công ty Tài chính Bưu điện, dẫn đến kết quả kinh doanh thua lỗ, mất vốn lớn đã được Kiểm toán Nhà nước kiểm toán, kết luận.

Tại một số dự án khác, một số vật tư, thiết bị mua về không sử dụng hết, kinh doanh khai thác kém hiệu quả, phải dừng đầu tư, gây lãng phí, thiệt hại về vốn như: Dự án cáp đồng còn tồn kho vật tư cáp các loại trị giá hơn 70 tỷ đồng; Dự án Cityphone lỗ và tài sản không khấu hao hết tổng cộng hơn 168 tỷ đồng.

Nguyên nhân được xác định là do chưa khảo sát, tính toán đến thực tế, khả năng phát triển và ảnh hưởng của mạng di động, cũng như sức cạnh tranh của các mạng thuê bao khác, việc đánh giá xu hướng phát triển của thị trường viễn thông chưa tốt, chưa đánh giá đúng, sát về xu hướng thay đổi công nghệ, xu hướng giảm giá cước viễn thông chung trên các mạng; quá trình thực hiện đầu tư chưa tuân thủ nghiêm các quy định về trình tự, thủ tục đầu tư...

Ngoài công tác đầu tư xuất hiện nhiều sai sót nêu trên, Thanh tra Chính phủ còn phát hiện việc quản lý vốn tại VNPT có nhiều lỗ hổng. Điển hình là việc VNPT bàn giao vốn điều lệ cho VNPost chưa đúng thời gian quy định 796 tỷ đồng. Trong đó, việc xác định giá trị chênh lệch hơn 253 tỷ đồng của Công ty Dịch vụ tiết kiệm bưu điện (VPSC), sau khi đánh giá lại trong tổng số 6.576 tỷ đồng vốn điều lệ VNPT đã bàn giao cho VNPost, là chưa phù hợp, do tài sản của VPSC thuộc VNPost (theo báo cáo của VNPT đến ngày 18/12/2012 đã chuyển giao đủ vốn điều lệ cho VNPost).

VNPT chậm nộp Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam (VTCI) hơn 73 tỷ đồng (sau khi kết thúc thanh tra, ngày 21/9/2012, VNPT đã nộp đủ); chưa xác định số phải nộp Quỹ năm 2011 và 2012. Riêng Công ty VMS đã trích vượt chi phí nộp Quỹ VTCI đến năm 2011 là hơn 193 tỷ đồng và chưa nộp năm 2011 gần 497 tỷ đồng.

Được biết, Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đồng ý với kiến nghị của Thanh tra Chính phủ tại Văn bản số 856/KL-TTCP ngày 17/4/2013 và giao Bộ Tài chính xem xét, hướng dẫn cụ thể việc xử lý về tài chính, trong đó có các khoản nợ phải thu khó đòi; Bộ Thông tin và Truyền thông, VNPT tổ chức thực hiện chỉ đạo việc kiểm điểm, xử lý các đơn vị, cá nhân có liên quan đến sai phạm (trừ vụ việc xử lý nợ khó đòi ở Công ty Viễn thông Quốc tế (VTI) đã được kiểm điểm và báo cáo Thủ tướng); báo cáo kết quả lên Thủ tướng trong tháng 9/2013.

Hữu Tuấn