Đầu tháng 1/2022, nhiều cá nhân và hộ gia đình lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà có bán điện lên lưới khi không dùng hết đã ngỡ ngàng trước thông báo của các công ty điện lực địa phương yêu cầu các chủ đầu tư điện mặt trời mái nhà phải đăng ký, bổ sung ngành nghề kinh doanh bán điện theo quy định của pháp luật.

Theo giải thích của điện lực địa phương, điều này là để đảm bảo việc thanh toán tiền điện không bị gián đoạn.

Tuy nhiên yêu cầu phải bổ sung ngành nghề kinh doanh bán điện đối với các chủ đầu tư điện mặt trời mái nhà không kể quy mô lớn bé dù đều dưới 1 MW đang gây sự hoài nghi về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam.

Ông Lã Hồng Kỳ, chủ một hộ gia đình có lắp hệ thống điện mặt trời ngay trên mái nhà mình để tự dùng và bán điện lên lưới được hơn một năm cho hay, ông đã bỏ công để tìm hiểu nguyên nhân các công ty điện lực yêu cầu các chủ đầu tư điện mặt trời mái nhà phải bổ sung ngành nghề kinh doanh bán điện bởi cũng e ngại những khó khăn trong việc thanh toán sau này.

Qua tìm hiểu thì được biết, trong quá trình thực hiện cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà theo Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg, EVN và các tổng công ty điện lực gặp các vướng mắc trong công tác thanh toán tiền điện cho các chủ đầu tư có ký hợp đồng bán điện cho các tổng công ty điện lực.

Vì vậy, EVN đã có các văn bản 5684/EVN-KD+TCKT ngày 17/9/2021 về việc xin ý kiến hướng dẫn vướng mắc trong thanh toán điện mặt trời mái nhà gửi Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư; văn bản 7504/EVN-KD ngày 17/11/2021 về việc xin ý kiến hướng dẫn về thủ tục đăng ký kinh doanh điện mặt trời mái nhà gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Sau đó Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có văn bản số 7149/BKHĐT-KTCN ngày 18/10/2021 về việc hướng dẫn vướng mắc trong thanh toán điện mặt trời mái nhà và văn bản số 8694/BKHĐT-KTCN ngày 9/12/2021 về việc thủ tục đăng ký kinh doanh điện mặt trời mái nhà.

Theo đó, quyền thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 5 Luật Đầu tư số 61/2020/QH14. Còn ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện được quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư và Thông tư số 21/2020/TT-BCT ngày 09/9/2020 của Bộ Công Thương quy định về trình tự, thủ tục cấp phép hoạt động điện lực.

Đi với hộ kinh doanh, văn bản 7149/BKHĐT-KTCN hướng dẫn, việc ghi nhận thông tin về ngành, nghề kinh doanh đối với hộ kinh doanh thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 89 Nghị định 01/2021/NĐ-CP.

“Qua trả lời của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đối chiếu với các văn bản, quy định đã ban hành, có thể khẳng định việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà không thuộc đầu tư kinh doanh có điều kiện và là trường hợp được miễn trừ giấy phép hoạt động điện lực theo Thông tư của Bộ Công Thương”, ông Kỳ nhận xét.

Cũng tại khoản 2 Điều 79 Nghị định 01/2021/NĐ-CP có nêu, “hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương”.

Ngoài ra, tại Thông tư số 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh cũng có nêu tại Khoản 2 Điều 4 là “hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh trong năm dương lịch từ 100 triệu đồng trở xuống thì thuộc trường hợp không phải nộp thuế giá trị gia tăng và không phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo quy định pháp luật về thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng hạn; chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ thuế theo quy định.

“Là người cũng hoạt động trong ngành điện, tôi đã trao đổi với các cán bộ của Vụ Kinh tế Công nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) - đơn vị soạn thảo văn bản trả lời EVN và họ cũng nhận thấy, trong số các dự án điện mặt trời mái nhà đã đưa vào vận hành ngoài sản lượng điện tự dùng, đại đa số có doanh thu bán điện cho EVN rất thấp, từ 1 triệu đồng đến vài chục triệu đồng/năm nên không cần phải đăng ký kinh doanh. Chiếu theo Nghị định 01/2021/NĐ-CP về Đăng ký doanh nghiệp thì tại ở điều 79 đến điều 94 của Chương VIII không có quy định bắt buộc đối với hộ gia đình có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở xuống phải đăng ký Hộ kinh doanh”.

Vì vậy, ông Kỳ cũng cho rằng, EVN cần có thêm văn bản gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư để làm rõ các hộ gia đình, cá nhân đầu tư điện mặt trời mái nhà có doanh thu bán điện cho EVN dưới 100 triệu đồng/năm có cần phải đăng ký kinh doanh hay không. Điều này là để đảm bảo khách quan, thực hiện đúng theo quy định của pháp luật.