Dự án chậm trễ 14 năm

Cuối tháng 11/2024, Ban Cán sự Đảng UBND TP.HCM ra thông báo kết luận thống nhất chủ trương sử dụng vốn ngân sách thành phố để đầu tư Dự án Tuyến tàu điện ngầm số 2 (metro số 2 Bến Thành - Tham Lương), thay vì tiếp tục dùng vốn vay ODA để đầu tư.

Quyết định này được cho là hợp lý bởi cách đây 14 năm, Dự án được phê duyệt với tổng mức đầu tư khoảng 1,3 tỷ USD (hơn 26.000 tỷ đồng). Tuy nhiên, do triển khai chậm, Dự án được điều chỉnh tổng mức đầu tư lên thành 2,1 tỷ USD (hơn 47.890 tỷ đồng).

Tại Dự án này, nguồn vốn đầu tư phần lớn từ vốn vay ODA với gần 37.500 tỷ đồng, thông qua 3 nhà tài trợ gồm Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW) và Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB). Phần còn lại là vốn đối ứng trong nước.

Dù đã phê duyệt cách đây 14 năm, nhưng quá trình xây dựng gặp nhiều vướng mắc, đến nay vẫn chưa khởi công được gói thầu chính. Theo Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR), công tác thu xếp tài chính cho Dự án bị chậm trễ do các nhà tài trợ thay đổi điều kiện cho vay và quy trình xem xét cung cấp các khoản vay ODA cũng có sự thay đổi.

Ngày 21/8/2024, Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi, chủ trì buổi làm việc với các nhà tài trợ Dự án. Đến ngày 27/8/2024, Văn phòng UBND TP.HCM có Thông báo số 750/TB-VP truyền đạt ý kiến của Chủ tịch UBND Thành phố kết luận: “Đại diện KfW, ADB và EIB thống nhất với lãnh đạo UBND Thành phố không tiếp tục tham gia tài trợ đối với khoản vay cho Gói thầu CS2B (gói thầu tư vấn chung cho dự án) và Dự án metro số 2” .

Đến cuối tháng 9/2024, Ban Quản lý đường sắt đô thị đã nhận được ý kiến chính thức bằng văn bản của 3 nhà tài trợ Dự án metro số 2 và thống nhất với Thành phố không tiếp tục tài trợ vốn cho Dự án. Cuối tháng 11/2024, Ban Cán sự Đảng UBND TP.HCM ra thông báo kết luận thống nhất chủ trương sử dụng vốn ngân sách thành phố để đầu tư tuyến metro số 2 thay cho vốn vay ODA.

Việc lựa chọn phương án chuyển đổi toàn bộ vốn vay ODA bằng nguồn vốn ngân sách thành phố đã được Sở Tài chính TP.HCM nhận xét là phù hợp. Về nguồn vốn thực hiện Dự án metro số 2, Sở Tài chính kiến nghị UBND Thành phố phương án dự kiến huy động 30.669 tỷ đồng từ vốn trung hạn giai đoạn 2026-2030 và từ trái phiếu chính quyền địa phương để thay thế nguồn vốn ODA vay lại của Chính phủ.

Liên quan đến tiến độ Dự án sau khi chuyển sang dùng vốn ngân sách, theo tính toán của MAUR, trường hợp đấu thầu song song quá trình điều chỉnh dự án, sẽ khởi công được gói thầu chính sớm nhất vào năm 2026. Do vậy, MAUR cho rằng, việc bố trí nguồn vốn ngân sách Thành phố trung hạn 2026-2030 sẽ đáp ứng được nhu cầu.

Dùng vốn ngân sách sẽ làm nhanh hơn

Việc chuyển sang đầu tư bằng vốn ngân sách, theo đánh giá của nhiều sở, ngành của TP.HCM sẽ rút ngắn được quá trình làm thủ tục và thúc đẩy khởi công Dự án sớm hơn. Đặc biệt, theo đánh giá của MAUR, việc chuyển sang đầu tư bằng vốn ngân sách sẽ giúp MAUR linh hoạt trong việc áp dụng nhóm cơ chế chính sách của Đề án Phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP.HCM (sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt) vào triển khai thực hiện tuyến metro số 2 để thúc đẩy tiến độ, sớm hoàn thành Dự án.

Theo nguồn tin riêng của phóng viên Báo Đầu tư, thời gian qua, một số tổ hợp nhà thầu quốc tế kết hợp nhà thầu trong nước quan tâm đến kế hoạch đầu tư các tuyến metro tại TP.HCM, trong đó có tuyến số 2.

Thậm chí, một số nhà thầu đề xuất đầu tư tuyến số 2 theo mô hình EPC+F. Đây là mô hình tổng thầu EPC sẽ thực hiện thiết kế - thi công - cung cấp và lắp đặt thiết bị cho Dự án. Đồng thời, nhà tổng thầu tự thu xếp tài chính ban đầu (khoảng 2 năm đầu) cho Dự án.

Phương án thực hiện theo mô hình tổng thầu (EPC) cũng được Ban Cán sự Đảng UBND TP.HCM yêu cầu MAUR bổ sung vào Đề án phát triển đường sắt đô thị theo Kết luận số 49-KL/TW của Bộ Chính trị.

Hiện tại, các phương án đầu tư khả thi nhất đang được MAUR cùng các sở, ngành của TP.HCM nghiên cứu trước khi trình chính quyền Thành phố phê duyệt.

Phân tích ở góc độ tài chính, TS. Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế tài chính cho rằng, việc TP.HCM ra quyết định dùng ngân sách để đầu tư tuyến metro số 2 là định hướng chiến lược lâu dài giúp tự chủ nguồn lực để đầu tư hệ thống đường sắt đô thị, thay vì trông chờ vào nguồn vốn vay ODA.

“Khi đầu tư bằng vốn ngân sách, thủ tục đầu tư sẽ đơn giản hơn và rút ngắn được quy trình triển khai so với nguồn vốn vay ODA. Hơn nữa, TP.HCM có quyền lựa chọn công nghệ, thiết bị, nhà thầu, kể cả việc chọn nhà thầu trong nước để thuận lợi cho quá trình vận hành, bảo trì mạng lưới metro sau này”, ông Hiển nêu ý kiến.