Ngày 27/12/2025, tại Hà Nội, Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường phối hợp với Ban Điều hành Đề án “Hợp tác xã điện tử” tổ chức Lễ sơ kết thực hiện Đề án và ký kết hợp tác chiến lược. Sự kiện đặt nền móng cho việc mở rộng mô hình trên quy mô toàn quốc, hướng tới hình thành một hệ sinh thái kinh tế số gắn với khu vực kinh tế tập thể.

Hành trình 5 năm tìm kiếm một mô hình thể chế mới

Đề án “Hợp tác xã điện tử” được hình thành từ các luận điểm phát triển trong cuốn sách Con đường tương lai, nhấn mạnh mối liên hệ hữu cơ giữa phát triển kinh tế, văn hóa và con người trong kỷ nguyên số. Thay vì tiếp cận chuyển đổi số thuần túy bằng công nghệ, Đề án đặt trọng tâm vào xây dựng nền tảng tri thức, văn hóa đọc và năng lực tự học của cộng đồng kinh doanh nhỏ, nhóm đối tượng dễ bị bỏ lại phía sau trong quá trình số hóa.

Trong khuôn khổ lễ sơ kết, hợp phần phát triển văn hóa đọc được triển khai thông qua các nền tảng Hocdoc.vn và Thuvientructuyen.com cũng được đánh giá kết quả bước đầu. Hoạt động trao giải thường niên cho các cá nhân tích cực lan tỏa văn hóa đọc cho thấy cách tiếp cận mềm, lấy tri thức làm nền tảng để nâng cao năng lực tham gia kinh tế số của xã viên, hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ.

Đề án “Hợp tác xã điện tử” được Hội đồng Khoa học của Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường nghiên cứu, đề xuất lần đầu vào năm 2020, trong bối cảnh kinh tế số bắt đầu đặt ra những yêu cầu mới về tổ chức sản xuất, quản trị và kết nối thị trường. Thực tiễn cho thấy, phần lớn hộ kinh doanh cá thể, hợp tác xã truyền thống và doanh nghiệp siêu nhỏ gặp khó khăn khi tiếp cận công nghệ, vốn, dữ liệu và các chuẩn mực quản trị hiện đại.

Sau giai đoạn nghiên cứu, thí điểm và hoàn thiện mô hình, năm 2025, Đề án tiếp tục được báo cáo, đề xuất hoàn thiện và nhân rộng như một giải pháp thể chế trung gian. Mô hình này được định vị không thay thế hợp tác xã truyền thống, cũng không phải doanh nghiệp công nghệ, mà đóng vai trò “bệ đỡ” giúp các chủ thể kinh tế nhỏ từng bước tiếp cận kinh tế số trong khuôn khổ pháp luật hiện hành.

Trên cơ sở đó, Chính phủ đã giao các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, xem xét cơ chế, chính sách nhằm tạo điều kiện để Đề án triển khai sâu rộng hơn trong thực tiễn. Cách tiếp cận thận trọng, từng bước được đánh giá là phù hợp với yêu cầu hoàn thiện thể chế cho khu vực kinh tế tư nhân và kinh tế tập thể.

Sau lễ phát động triển khai Đề án vào cuối tháng 8/2025, với sự tham gia ban đầu của gần 500 doanh nghiệp và hợp tác xã, Ban Điều hành Đề án đã phối hợp với nhiều địa phương tổ chức các hoạt động kết nối, tư vấn và hỗ trợ thành lập mô hình hợp tác xã điện tử.

Đến nay, gần 300 hợp tác xã điện tử đã được thành lập tại 15 tỉnh, thành phố như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Lâm Đồng, Ninh Bình, Điện Biên… Các hợp tác xã này được tổ chức dưới hình thức pháp nhân độc lập tại địa phương, hoạt động theo quy định của pháp luật, chịu sự quản lý của cơ quan chức năng và đóng vai trò cầu nối giữa hộ kinh doanh, hợp tác xã truyền thống với thị trường số.

Mô hình hợp tác xã điện tử đã hỗ trợ tái cấu trúc một số hợp tác xã truyền thống hoạt động kém hiệu quả, giúp mở rộng quy mô xã viên, chuẩn hóa quản trị và tiếp cận các dịch vụ số. Cách làm này phù hợp với tinh thần phát triển kinh tế tư nhân, kinh tế tập thể theo các nghị quyết của Trung ương, trong đó nhấn mạnh yêu cầu bao trùm và nâng cao năng lực cạnh tranh cho khu vực yếu thế.

Lợi ích thiết thực cho hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ

Trong khuôn khổ sự kiện, Ban Điều hành Đề án đã ký kết hợp tác chiến lược với nhiều tổ chức, doanh nghiệp, chuyên gia và cơ sở đào tạo. Mục tiêu là bổ sung nguồn lực về công nghệ, tài chính, quản trị và đào tạo, từng bước hình thành hệ sinh thái “Liên đoàn Hợp tác xã điện tử - Liên minh Kinh tế số”.

Việc mở rộng mạng lưới đối tác được xem là điều kiện thiết yếu để mô hình không dừng lại ở phạm vi thí điểm, mà có khả năng lan tỏa, kết nối liên vùng, liên ngành và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị.

Theo Ban tổ chức, các nền tảng công nghệ phục vụ Đề án dự kiến sẽ được triển khai đồng bộ từ đầu năm 2026. Tham gia Đề án, các hợp tác xã và doanh nghiệp được tiếp cận nhiều hỗ trợ thiết thực, từ vốn, công nghệ đến đào tạo và kết nối thị trường.

Cụ thể, các đơn vị tham gia được hỗ trợ phần mềm quản trị, kế toán, hóa đơn điện tử trong giai đoạn đầu; được tư vấn, hỗ trợ về thuế, chuyển đổi số, marketing và xúc tiến thương mại; đồng thời tham gia hệ sinh thái số với các nền tảng thương mại điện tử, thanh toán, đào tạo và dữ liệu dùng chung. Đây được coi là những chi phí đầu vào quan trọng mà khu vực kinh doanh nhỏ thường khó tự trang trải.

Ban Điều hành Đề án khẳng định, trong thời gian tới, mô hình “Hợp tác xã điện tử” sẽ tiếp tục được hoàn thiện về pháp lý, quản trị và công nghệ, hướng tới mục tiêu xây dựng một mô hình kinh tế minh bạch, bao trùm và bền vững. 

Nếu được tiếp tục hoàn thiện và nhân rộng, “Hợp tác xã điện tử” có thể trở thành một cấu phần quan trọng trong bức tranh thể chế kinh tế số của Việt Nam những năm tới.