Ngày 20/6,  Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với các Hiệp hội gỗ VIFORES, FPA, HAWA và Forest Trends tổ chức Hội thảo “Tính hợp pháp của sản phẩm gỗ trong mua sắm công ở Việt Nam” để làm rõ hiện trạng cơ chế kiểm soát gỗ hợp pháp trong quy trình đấu thầu, thực tiễn mua sắm sản phẩm gỗ của các đơn vị sử dụng vốn Nhà nước và gợi ý giải pháp để Chính phủ thực hiện hiệu quả cam kết VPA/FLEGT.

Chia sẻ tại hội thảo về tính hợp pháp của sản phẩm gỗ trong mua sắm công ở Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) - Đại diện nhóm nghiên cứu nhận định, việc ký cam kết VPA/FLEGT thực thi về gỗ hợp pháp cho thấy Việt Nam có quyết tâm rất lớn trong việc phát triển bền vững ngành chế biến gỗ Việt Nam. Đồng thời, Nhà nước có trách nhiệm đảm bảo tất cả gỗ mua sắm bằng vốn Nhà nước phải là gỗ hợp pháp, nghĩa là gỗ đảm bảo tuân thủ các quy định về pháp luật đất đai, pháp luật lâm nghiệp, pháp luật kinh doanh – đầu tư, pháp luật lao động, pháp luật môi trường, pháp luật thuế, pháp luật thương mại và pháp luật khác như luật sở hữu trí tuệ, luật xuất – nhập khẩu....

Bà Trang cũng cho biết, khi thực hiện cam kết này là không chỉ riêng gỗ xuất khẩu sang EU mà với cả gỗ tiêu thụ trong nước (tức tại thị trường nội địa Việt Nam) cũng phải đảm bảo có nguồn gốc hợp pháp, có hồ sơ “lý lịch” rõ ràng (trong đó chỉ cho phép khai thác từ gỗ rừng trồng, còn gỗ từ rừng tự nhiên được coi là bất hợp pháp).

Tiến hành rà soát 13.000 hồ sơ mời thầu trên mạng lưới đấu thầu quốc gia và lọc ra 100 bộ hồ sơ mời thầu sản phẩm gỗ từ 2016- 2018, nhóm nghiên cứu phát hiện trong số này có 11% hồ sơ có yêu cầu mua hàng gỗ quý – loại gỗ có rủi ro cao về nguồn gốc gỗ hợp pháp.

Trong khi đó, 80% số hồ sơ không có yêu cầu về nguồn gốc gỗ. Từ đó, nhóm nghiên cứu của VCCI khuyến cáo cần bổ sung điều kiện tính hợp pháp của hàng hóa dịch vụ; quy định chi tiết về điều kiện tính hợp pháp của hàng hóa trong mẫu hồ sơ mời thầu và mẫu hợp đồng. Hơn nữa, cần có hướng dẫn riêng cho các đơn vị mời thầu về gỗ hợp pháp trong mua sắm đồ gỗ đồng thời thông tin rộng rãi cho doanh nghiệp, nhà thầu về yêu cầu gỗ hợp pháp. 

Theo bà Trang để thực hiện nghiêm túc cam kết về gỗ hợp pháp trong VPA – FLEGT (đối với cả gỗ tiêu thụ tại thị trường nội địa), nên có cơ chế để kiểm soát hoạt động mua bán, đầu thầu cung ứng đồ gỗ trong khu vực mua sắm công, khu vực “khách hàng nhà nước” thì ít nhất chúng ta đã kiểm soát được một tỷ lệ lớn thị trường đồ gỗ nội địa. Và giải pháp đưa ra là pháp luật về đấu thầu cần bổ sung thêm quy định bắt buộc về tính hợp pháp của hàng hóa, dịch vụ (cụ thể ở đây là gỗ, đồ gỗ) khi tổ chức đấu thầu mua sắm công.

Nếu để tiếp diễn tình trạng mua sắm, mời thầu, đấu thầu cung ứng đồ gỗ mà không có ràng buộc về tính hợp pháp của nguồn gốc gỗ thì sẽ vi phạm những nội dung mà Việt Nam đã ký cam kết với EU. Đây cũng là cảnh báo cho các doanh nghiệp tham gia đấu thầu cung ứng gỗ, sản phẩm gỗ cho khu vực mua sắm công.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế liên quan về thực thi gỗ hợp pháp trong mua sắm công, ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia phân tích chính sách của Tổ chức quốc tế Forest Trend tại Việt Nam (một tổ chức phi lợi nhuận quốc tế được thành lập năm 1996 với mục tiêu thúc đẩy bảo tồn và quản lý rừng bền vững) cho biết, trong chính sách mua sắm công cấp TW (2014) tại các nước Anh, Đan Mạch, Hà Lan, Đức cũng ưu tiên hai tiêu chí về mặt hợp pháp và về mặt bền vững. Chính sách mua sắm công ở các nước khác có nhiều nét tương đồng với Việt Nam có thể kể đến là Trung Quốc, Ghana, Indonesia...

Ông Tô Xuân Phúc nhấn mạnh, Chính phủ thực hiện mua sắm công có trách nhiệm sẽ lan tỏa thông điệp quan trọng tới các nhóm tiêu dùng khác trong xã hội về hành vi mua sắm của mình, từ đó thay đổi nhận thức và thói quen tiêu dùng gỗ theo hướng hợp pháp và bền vững; khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất gỗ tuân thủ yêu cầu pháp luật và áp dụng công nghệ, môi trường sản xuất an toàn và thân thiện với môi trường.