Năm 2023, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chọn thông điệp “Chúng ta cần thực phẩm, không cần thuốc lá” làm chủ đề cho Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5. 

Thông qua chủ đề này, Tổ chức Y tế thế giới kêu gọi các quốc gia thúc đẩy các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của thuốc lá tới sức khỏe, kinh tế, môi trường, an ninh lương thực và dinh dưỡng;

Khuyến khích người nông dân chuyển đổi, thay thế cây thuốc lá bằng cây trồng phù hợp; đề cập đến mối liên hệ giữa thuốc lá và đói nghèo; bên cạnh đó kêu gọi người hút bỏ thuốc lá để dành tiền chi cho thực phẩm. 

Phát biểu về việc triển khai chiến dịch truyền thông tại Lễ Mít tinh, PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, sau 10 năm thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, được sự quan tâm của Quốc hội, Chính phủ, Bộ Y tế đã nỗ lực phối hợp với các Bộ, ngành, các tổ chức đoàn thể, các tỉnh thành phố triển khai công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Với những nỗ lực không ngừng của Chương trình Phòng chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam, giới trẻ Việt Nam đã có những nhận thức tốt hơn về tác hại của thuốc lá và thay đổi hành vi, tích cực tham gia hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá. 

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên từ 13-15 tuổi giảm từ 2,5% (năm 2014) xuống 1,9% (năm 2022). 

Tuy vậy, những năm gần đây, xuất hiện nhiều sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Mặc dù chưa được phép, việc mua bán, quảng cáo đang diễn ra phổ biến. 

Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử năm 2020 ở cả nam và nữ tăng 18 lần so với năm 2015 (từ 0,2% lên 3,6%). Đặc biệt, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử tập trung cao ở nhóm tuổi 15 - 24 tuổi. 

Vì vậy, các chương trình truyền thông năm 2023 của Quỹ sẽ đẩy mạnh tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đẩy mạnh truyền thông trên các trang mạng xã hội (Tik Tok, Youtube, facebook) để cung cấp thông tin kịp thời và huy động sự tham gia của đông đảo thanh niên, sinh viên”.

TS. Tom Carroll, Cố vấn cấp cao về Truyền thông và Vận động chính sách của Vital Strategies- Tổ chức đã có nhiều năm kinh nghiệm hỗ trợ hoạt động truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam chia sẻ một số thông điệp được sử dụng trong Chiến dịch truyền thông “Nói Không với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để bảo vệ thế hệ trẻ”.

Chiến dịch này bao gồm các nội dung sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có thể gây tổn thương phổi, tim và não, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi; 

Giống như hút thuốc lá thường, thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử cũng tỏa ra các hóa chất độc hại như nitrosamines và hydrocacbon có trong khói xe ô tô và thuốc trừ sâu gây ung thư; 

Sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng nhanh chóng gây nghiện nicotine và khó cai nghiện. Với những thực tế và bằng chứng cụ thể về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, TS. Tom Carroll cũng kêu gọi “Hãy nói Không với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng để bảo vệ thế hệ trẻ”.

Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Tổ chức Vital Strategies và các đơn vị đồng hành hy vọng thông qua Chiến dịch, những hiểu biết về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ tiếp cận trên diện rộng với toàn thể người dân Việt Nam;

Đặc biệt, tác động trực tiếp đến nhận thức của thanh thiếu niên cũng như cha mẹ có con ở độ tuổi thanh thiếu niên góp phần ngăn ngừa việc lưu hành và sử dụng các sản phẩm này tại Việt Nam.

Tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn thông tin, với sự quan tâm, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, thời gian qua, Bộ Y tế đã phối hợp với các Bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, UBND các tỉnh, thành phố tăng cường nâng cao nhận thức trong cộng đồng về tác hại của việc hút thuốc, xây dựng môi trường không khói thuốc, tổ chức công tác tư vấn cai nghiện thuốc lá, tổ chức giáo dục về phòng chống tác hại thuốc lá trong các cấp học, công tác kiểm tra giám sát...

Theo đó, công tác phòng chống tác hại thuốc lá đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Theo đó, so với năm 2015, tỷ lệ nam giới hút thuốc năm 2020 giảm từ 45,3% xuống 42,3%. 

Đặc biệt, tỷ lệ hút thuốc thụ động cũng giảm đáng kể tại các địa điểm như nơi làm việc, cơ sở giáo dục, trên phương tiện giao thông công cộng và khu vực trong nhà. 

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong thanh niên độ tuổi 15-24 giảm từ 26% (năm 2015) xuống 13% (năm 2020). Ở lứa tuổi học sinh 13-15 tuổi, tỷ lệ hút thuốc lá cũng giảm từ 2,5% năm 2014 xuống 1,9% năm 2022. 

Đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong việc ngăn ngừa hút thuốc lá trong giới trẻ, bảo đảm thành công bền vững của chương trình phòng chống tác hại của thuốc lá. 

Bên cạnh những thành công bước đầu, công tác phòng chống tác hại của thuốc lá tại nước ta vẫn đang gặp phải những khó khăn, thách thức. 

Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới. Những năm gần đây xuất hiện các sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisa. 

Các sản phẩm này hiện nay chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh và lưu hành tại thị trường trong nước, tuy nhiên việc mua bán, quảng cáo đang diễn ra phổ biến, đặc biệt trên môi trường mạng internet. 

Các sản phẩm này được thiết kế đa đạng với nhiều kiểu dáng và nhiều hương vị rất hấp dẫn với giới trẻ, điều này dẫn đến việc sử dụng thuốc lá điện tử đang có xu hướng gia tăng nhanh tại nước ta, đặc biệt trong lứa tuổi học sinh. 

Nếu chúng ta không tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá mạnh mẽ và kịp thời ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá sẽ gia tăng trở lại.

Các tổn thất về sức khỏe và kinh tế do việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới gây ra cũng nghiêm trọng không kém các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, đặc biệt là các hậu quả về sức khỏe đối với thế hệ trẻ, gây khó khăn trong việc đạt được mục tiêu của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá là giảm tỷ lệ hút thuốc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. 

Bên cạnh đó, thực trạng thuốc lá được bán tràn lan ở khắp mọi nơi, giá thuốc lá rẻ, thuế thuốc lá thấp cũng là nguyên nhân làm cho khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá dễ dàng hơn và làm giảm hiệu quả của các nỗ lực cai nghiện thuốc lá. 

Để tiếp tục tăng cường hơn nữa công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá trong thời gian tới, tại Lễ mít tinh Thứ trưởng Bộ Y tế đã thông báo tin vui đó là ngày 24/5 vừa qua, Phó thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã thay mặt Chính phủ ký Quyết định số 568/QĐ-TTg ban hành Chiến lược Quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, với các mục tiêu và giải pháp mạnh mẽ, đồng bộ để tăng cường hiệu quả của công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá thuốc lá đến năm 2030 sẽ là định hướng quan trọng cho công tác phòng chống tác hại thuốc lá trong thời gian tới.

Nhân dịp Lễ mít tinh hôm nay, Bộ Y tế kêu gọi các Bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục chỉ đạo tăng cường thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và tổ chức các hoạt động thiết thực hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá.

Bộ Y tế muốn gửi đến những người hút thuốc thông điệp “Hãy bỏ thuốc lá ngay hôm nay, cùng chung tay xây dựng môi trường sống và làm việc không khói thuốc” để bảo vệ sức khoẻ cho chính bản thân mình, cho gia đình và cho cộng đồng.