Cần cơ chế quản lý liên vùng để ngăn chặn hoạt động của “cát tặc”

- PV: Thưa ông, Báo An ninh Thủ đô vừa có loạt bài phản ánh tình trạng khai thác cát trái phép gần đây diễn ra phức tạp ở nhiều địa phương, Bộ TN-MT có nắm được thực tế này?

- Ông Lại Hồng Thanh: Vài năm trở lại đây, UBND các tỉnh, thành phố đã thực hiện nhiều giải pháp để ngăn chặn hoạt động khai thác khoáng sản trái phép, trong đó có cát, sỏi lòng sông; giải tỏa nhiều bến bãi khai thác trái phép, xử lý hành chính đối với người bao che, dung túng cho hoạt động khai thác trái phép; thậm chí đã truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một số cá nhân khai thác trái phép, kể cả lãnh đạo chính quyền cấp huyện.

Sau khi Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo thực hiện các biện pháp ngăn chặn tình trạng vi phạm pháp luật trong khai thác cát, sỏi lòng sông, tình trạng vi phạm trong năm 2015 đã giảm. Dù vậy, trong năm 2015, hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép còn diễn ra tại hơn 30 tỉnh, thành phố, trong đó có Hà Nội.

- Trước tình hình vẫn “nóng” như vậy, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có biện pháp gì để chấn chỉnh?

- Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ TN-MT đã giao Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam chủ trì, xây dựng kế hoạch kiểm tra công tác lập quy hoạch, cấp phép thăm dò, khai thác cát sỏi lòng sông tại một số địa phương có tài nguyên cát dồi dào và việc thu hồi cát từ các Dự án nạo vét, khơi thông luồng lạch. Dự kiến, việc kiểm tra sẽ được triển khai vào cuối quý II-2016 và sẽ tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác này trong quý III-2016.

- Vì sao nạn “cát tặc” cứ tồn tại dai dẳng, thưa ông? 

- Có nhiều khó khăn trong việc kiểm soát, ngăn chặn hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép. Thứ nhất, cát, sỏi lòng sông thường tồn tại ở khu vực giáp ranh. Khi có hoạt động khai thác cát trái phép, việc kiểm tra, xử lý gặp khó khăn nếu không có sự phối hợp nhịp nhàng, đồng bộ giữa các địa phương liên quan.

Thứ hai, việc khai thác cát sỏi lòng sông khá đơn giản, không đòi hỏi đầu tư lớn. Cát sau khi hút lên có thể bán được ngay, thậm chí bán ngay trên sông mà không cần bãi chứa nên đem lại lợi nhuận hấp dẫn. Mặt khác, phương tiện khai thác có thể nhỏ lẻ hoặc ở quy mô lớn nhưng di chuyển linh hoạt, có thể hoạt động cả ngày lẫn đêm. Do đó, việc duy trì một lực lượng chức năng ứng trực thường xuyên để theo dõi, phát hiện, xử lý gặp khó khăn. Chúng ta thiếu cả nhân lực, phương tiện và kinh phí. Thêm nữa, các đối tượng vi phạm rất manh động, hay chống đối. Thậm chí, khi bị phát hiện, đối tượng có thể đánh chìm phương tiện và tẩu thoát nhanh chóng.

Thứ ba, tại một số địa phương, có tình trạng xử lý chưa nghiêm đối với cán bộ, công chức, nhất là lãnh đạo chính quyền địa phương cấp cơ sở có hành vi bao che, dung túng để hoạt động khai thác cát trái phép, xây dựng bến bãi tập kết cát trái phép diễn ra mà không xử lý hoặc để diễn ra kéo dài.

- Vậy theo ông đâu là giải pháp trước mắt?

- Sự phối hợp hiệu quả trong quản lý cát, sỏi lòng sông giữa các địa phương thông qua cơ chế quản lý liên vùng, liên ngành là đặc biệt quan trọng, góp phần tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước về khoáng sản nói chung và ngăn chặn tình trạng khai thác cát, sỏi lòng sông trái phép nói riêng.

Cơ chế quản lý liên vùng cần được triển khai ngay trong giai đoạn lập quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng cát, sỏi lòng sông cũng như trong khâu thẩm định, cấp phép thăm dò, khai thác cát, sỏi. Bên cạnh đó, các địa phương cần phối hợp chặt chẽ trong công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với các tổ chức, cá nhân, kiểm soát phương tiện vận chuyển, trong việc xây dựng các bến bãi tập kết cát, sỏi…