Lần đầu tiên trong lịch sử từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến nay, nước ta mới có cuộc tổng rà soát, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện trên quy mô toàn quốc như giai đoạn 2019 - 2021 vừa qua.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng, Phó trưởng Đoàn giám sát “Việc thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021” đã nhấn mạnh như trên tại báo cáo kết quả giám sát.

Báo cáo này được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp sáng 12/9.

Ông Tùng cho biết, qua giám sát, Đoàn giám sát xác định việc thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021 đạt được một số kết quả nổi bật.

Chính phủ, chính quyền địa phương đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành 48 nghị quyết về việc sắp xếp 21 đơn vị hành chính cấp huyện và 1.056 đơn vị hành chính cấp xã tại 45 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Qua đó, cả nước đã giảm được 8 đơn vị hành chính cấp huyện và 561 đơn vị hành chính cấp xã.

Vẫn nằm trong kết quả, ông Tùng cho biết, cả nước đã giảm được 3.437 cơ quan ở cấp xã và 429 cơ quan ở cấp huyện. Trong đó, khối hành chính giảm 752 cơ quan; khối đoàn thể giảm 2.856 cơ quan; khối cơ quan thuộc hệ thống ngành dọc của Trung ương đóng tại địa phương giảm 73 cơ quan; khối đơn vị sự nghiệp giảm 185 đơn vị. 

Đoàn giám sát nhấn mạnh, Chính phủ và các địa phương đều xây dựng phương án, lộ trình và cam kết, quyết tâm hoàn thành việc sắp xếp, bố trí đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức dôi dư do thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính trong thời hạn quy định.

Theo đó, tổng số cán bộ, công chức cấp huyện của 21 đơn vị hành chính cấp huyện thực hiện sắp xếp có mặt tại thời điểm sắp xếp là 2.411 người; số được bố trí theo đúng quy định là 1.705 người; số dôi dư là 706 người.

Tổng số cán bộ, công chức cấp xã của 1.056 đơn vị hành chính cấp xã thực hiện sắp xếp có mặt tại thời điểm sắp xếp là 20.417 người; số được bố trí theo đúng quy định là 10.712 người; số dôi dư là 9.705 người.

Việc giải quyết chế độ, chính sách cho cán bộ, công chức dôi dư và việc chấm dứt hợp đồng đối với viên chức, người lao động, người hoạt động không chuyên trách dôi dư do sắp xếp đã được quan tâm thực hiện theo đúng quy định, bảo đảm kịp thời, dân chủ, công khai, minh bạch, góp phần hỗ trợ các đối tượng dôi dư bước đầu ổn định cuộc sống.

Kết quả sắp xếp không chỉ góp phần tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách như chủ trương của Đảng đã đề ra, mà hơn thế nữa, còn mở rộng không gian phát triển, tập trung được nguồn lực, phát huy tiềm năng, lợi thế sẵn có của các địa phương để phát triển bền vững, Đoàn giám sát nhận định.

Nêu một số khó khăn, vướng mắc, báo cáo giám sát nhận định, công tác bố trí, sắp xếp, giải quyết chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức và người hoạt động không chuyên trách dôi dư do sắp xếp đơn vị hành chính còn lúng túng, số lượng người dôi dư cần tiếp tục giải quyết còn nhiều.

Vẫn còn nhiều trụ sở làm việc của cơ quan, tổ chức ở các đơn vị hành chính thực hiện sắp xếp chưa được bố trí, sử dụng hiệu quả; việc tổ chức thanh lý, bán đấu giá các trụ sở, tài sản công dôi dư sau sắp xếp còn chậm và gặp nhiều khó khăn.

Công tác hướng dẫn việc thực hiện chế độ, chính sách đặc thù đối với các đơn vị hành chính mới được thành lập chưa kịp thời, đồng bộ, chưa có sự kết nối đầy đủ với các chính sách, pháp luật khác có liên quan.

Chất lượng đô thị, mật độ dân số đô thị ở một số đơn vị hành chính đô thị được hình thành trên cơ sở sáp nhập với đơn vị hành chính nông thôn chưa được bảo đảm; sau khi sắp xếp, nhu cầu đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở hạ tầng đô thị rất lớn trong khi nguồn ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, việc xã hội hóa, huy động các nguồn lực trong xã hội còn hạn chế.

Phát biểu sau khi nghe kết quả giám sát, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà bày tỏ sự thống nhất với báo cáo của Đoàn giám sát. Cách thức tổ chức giám sát bài bản, khoa học, trực tiếp làm việc, khảo sát, lắng nghe, đối thoại nhiều chiều với địa phương, đơn vị và đối tượng chịu tác động, làm việc nhiều lần với các bộ ngành liên quan, Bộ trưởng nói.

"Phải thừa nhận việc sắp xếp đơn vị hành chính là mới, khó, rất vất vả vì trong lịch sử suốt một giai đoạn trước đó, trong 30 năm từ 1986-2015, hầu hết địa phương chỉ thực hiện chia tách".

Sau nhấn mạnh trên, Bộ trưởng nêu, giai đoạn 1986-2015, cả nước chỉ có 38 tỉnh rồi lên tới 63 tỉnh (tăng 25 tỉnh), cấp huyện có 530 huyện mà lên tới 713 đơn vị (tăng 183 đơn vị), ở cấp xã từ 9.657 tăng tới 11.162 đơn vị (tăng 1.505 đơn vị).

"Chỉ có chặng đường 30 năm mà đơn vị hành chính các cấp tăng như vậy. Khi đang trong xu thế tăng mà phải quay ngược xu thế, sắp xếp lại để giảm thì đây thực sự là vấn đề lớn về tư tưởng. Không giải phóng được tư tưởng thì rất khó thực hiện", bà Trà nói.

Rất nhiều khó khăn, nhưng theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, với quyết tâm của cả hệ thống chính trị thì mục tiêu tinh gọn đã đạt được.

"Sau sắp xếp giảm được 8 đơn vị hành chính cấp huyện và 561 đơn vị hành chính cấp xã. Đây cũng là những con số có thể nói mang tính lịch sử", Bộ trưởng  nhấn mạnh.

Với việc giảm gần 450 cơ quan tổ chức hành chính cấp huyện, 3.437 cơ quan tổ chức ở cấp xã, giảm 12% biên chế công chức cấp huyện, 32,6% biên chế công chức cấp xã; giảm 56,4% số người hoạt động không chuyên trách cấp xã, bà Trà nêu rõ đã giảm chi ngân sách Nhà nước trên 2.000 tỷ đồng.

"Bài toán lớn nhất là giải quyết chế độ chính sách với số cán bộ dôi dư. Chúng tôi sẽ tập trung rất cao vào nhóm giải pháp này. Sắp xếp tốt chỗ này sẽ tạo động lực cho việc sắp xếp giai đoạn tới", Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà phát biểu.