Fintech đẩy thanh toán online tăng chóng mặt

Báo cáo của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho thấy, hiện nay, có khoảng trên 100 doanh nghiệp công nghệ tài chính (fintech) đang hoạt động, chủ yếu trong lĩnh vực thanh toán, tiếp đến là trong tài chính cá nhân, cho vay ngang hàng... Ngân hàng Nhà nước đã cấp giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán cho 43 tổ chức không phải là ngân hàng.

Kết quả giao dịch qua các dịch vụ trung gian thanh toán 6 tháng đầu năm 2021 đều tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2020:  Dịch vụ cổng thanh toán điện tử tăng 46,77% về số lượng, 42.60% về giá trị; dịch vụ Ví điện tử tăng 85,38% về số lượng, 91,57% về giá trị; dịch vụ Hỗ trợ thu hộ, chi hộ tăng 47,10% về số lượng, 78,09% về giá trị; dịch vụ Hỗ trợ chuyển tiền tăng 95,66% về số lượng, 16,94% về giá trị.

Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, trong 5 năm qua, tổng số lượng thanh toán qua kênh Internet tăng 262,5%, giá trị thanh toán tăng 353%; thanh toán di động tăng 1.000% về số lượng nhưng tăng tới 3.000% về giá trị. Tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2021, số lượng giao dịch tài chính qua kênh Internet Banking tăng 62,50% về số lượng và 32,03% về giá trị giao dịch so với cùng kỳ năm 2020; tương tự số lượng giao dịch tài chính qua kênh Mobile Banking tăng 82,71% về số lượng và 115,11% về giá trị giao dịch.

Mặc dù đạt được nhiều thành quả song hoạt động trung gian thanh toán vẫn gặp phải các khó khăn vướng mắc.

Thứ nhất, việc quy định khách hàng phải có tài khoản tại ngân hàng và liên kết ví với thẻ ngân hàng gây khó khăn cho một số khách hàng không có tài khoản tại ngân hàng, nhất là với những người ở khu vực nông thôn hay vùng sâu, vùng xa.

Thứ hai, khung khổ pháp lý về dịch vụ trung gian thanh toán và fintech còn thiếu và chưa đồng bộ. Đối với khuôn khổ pháp lý thử nghiệm fintech: Ngân hàng Nhà nước đã dự thảo và lấy ý kiến các bộ, ngành dự thảo Nghị định quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động fintech trong lĩnh vực ngân hàng (sandbox) tuy nhiên một số quy định tại dự thảo chưa phù hợp với thực tế.

Mặt khác cơ chế thí điểm sanbox là một cơ chế mới, phức tạp chưa từng có tiền lệ trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, Đây là một trong những cơ chế rất quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển các sản phẩm dịch vụ tiên tiến của ngân hàng.   

Một số quy định pháp luật hiện hành (quản lý rủi ro, phòng chống rửa tiền) đang được thiết kế phù hợp cho hệ thống ngân hàng và có yêu cầu áp dụng tại các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán với mức độ tương đương ngân hàng. Trong khi đối tượng, phạm vi hoạt động và cách thức tổ chức của ngân hàng và tổ chức trung gian thanh toán có nhiều điểm khác biệt, do đó, tổ chức trung gian thanh toán còn gặp một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.

Lượng người dùng ví điện tử và các hình thức thanh toán trực tuyến ngày một gia tăng, song mức độ bao phủ còn thấp và tập trung phần lớn ở khu vực thành thị. Về hệ thống cơ sở hạ tầng, điểm chấp nhận thanh toán không tiền mặt tại vùng nông thôn còn ít. Nhiều hệ sinh thái được phát triển một cách tự phát và chưa có sự liên thông. 

Bên cạnh đó, cơ chế hợp tác, chia sẻ dữ liệu giữa các ngân hàng, các tổ chức tín dụng và các tổ chức trung gian thanh toán, Fintech… chưa rõ ràng, còn đang trong tình trạng khép kín, chưa thực sự mở. 

Sắp ban hành Nghị định về sandbox và Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt

Tại Hội nghị sơ kết hoạt động của các trung gian thanh toàn và fintech 9 tháng đầu năm nay tại Hiệp hội Ngân hàng, các trung gian thanh toán đề nghị Nhà nước sớm ban hành Nghị định về sandbox, nghị định thay thế Nghị định 101/2012/NĐ-CP ngày 12/09/2012 về thanh toán không dùng tiền mặt để tạo hành lang pháp lý cho các ngân hàng được giao đại lý dịch vụ thanh toán đối với các tổ chức khác, giúp thực hiện Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện và thanh toán không dùng tiền mặt theo chỉ đạo của Chính phủ đạt hiệu quả

Đồng thời, đề nghị Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành các hướng dẫn cụ thể, để các các trung gian thanh toán triển khai dịch vụ hỗ trợ thanh toán cho các hàng hóa dịch vụ ở nước ngoài vừa đảm bảo quy định về quản lý ngoại hối của Nhà nước vừa giúp hoạt động của trung gian thanh toán phát triển, phù hợp thông lệ quốc tế.    

Nhiều ví điện tử cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước bổ sung quy định nhằm nâng cao trách nhiệm của các ngân hàng liên kết trong việc phối hợp với ví điện tử, chia sẻ các thông tin nhận biết khách hàng của ngân hàng để ví điện tử có thể tinh giản được các quy trình thủ tục và thông tin khi mở ví điện tử

Trong đó, nhiều lãnh đạo các trung gian thanh toán kiến nghị Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành, hoàn thiện khung khổ pháp lý liên quan đến trung gian thanh toán như Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng (sandbox), khung thể chế thử nghiệm cho vay ngang hàng (P2P Lending), Nghị định thay thế Nghị định 101/2012/NĐ-CP ngày 12/09/2012 về thanh toán không dùng tiền mặt, Thông tư hướng dẫn về dịch vụ trung gian thanh toán, Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, Nghị định về định danh và xác thực điện tử, Luật Giao dịch điện tử…

Liên quan đến đề xuất của các trung gian thanh toán, Ngân hàng Nhà nước đang khẩn trương hoàn thiện khung khổ pháp lý trên cơ sở tạo thuận lợi cho các trung gian thanh toán, đồng thời đảm bảo được rủi ro, an toàn hệ thống.

Dự kiến, tháng 12/2021, Ngân hàng Nhà nước sẽ trình Chính phủ nghị định về sandbox.