Ngày 23/7/2018, anh Thiện Toàn (Tân Bình, TP HCM) nhận được email xưng là Sở giao dịch chứng khoán Chicago (Chicago Stock Exchange) của Mỹ, với nội dung xác nhận thân nhân để thừa kế tài sản từ cha ruột.

Cụ thể, email thông báo cha của anh là ông Thiện Thắng có gửi tại Sở một Bitcoin (giá ngày 23/7 là khoảng 7.600 USD) cách đây 4 năm. Hiện khối tài sản đã có lãi lên tổng cộng 6,2 Bitcoin (khoảng 47.000 USD, tức hơn 1 tỷ đồng).

Quan trọng hơn, tất cả thông tin nhân thân của ông Thiện Thắng được đề cập trong email đều chính xác, kể cả thời gian qua đời. Điều này bước đầu lấy được lòng tin của anh Toàn để anh phản hồi lại.

Không chỉ gửi email với địa chỉ rất chuyên nghiệp, nhóm lừa đảo còn gọi điện thoại trực tiếp bằng tiếng Anh để xác nhận lại thông tin với anh Toàn. Tiếp theo, chúng yêu cầu anh cung cấp thông tin CMND, số hộ chiếu và các thông tin khác để khởi tạo một ví với mục đích nhận Bitcoin về. Sau đó, anh Toàn nhận được thông tin đăng nhập vào ví gồm tên ID chính anh và cả mật khẩu.

"Gần cuối tháng trước, phía mạo danh nói sắp hết hạn hợp đồng nên cần nạp 0,5 Bitcoin vào ví, tức khoảng 100 triệu đồng để gia hạn", anh Toàn kể lại.

Tuy nhiên, do số tiền lớn, anh Toàn bắt đầu nghi ngờ và đã gọi cho hai người quen để xin ý kiến. Một người đang làm việc trong ngành tài chính ở Singapore và một người là chuyên gia về bảo mật công nghệ thông tin. Cả hai đều khẳng định đây là hình thức lừa đảo nên anh quyết định không nạp tiền vào ví.

Về mặt cá nhân anh Toàn, dù bị thuyết phục bởi các thông tin cơ bản chính xác và trình tự làm việc có vẻ chuyên nghiệp nhưng anh cho biết cha anh không rành công nghệ. Bốn năm trước, Bitcoin không phổ biến ở Việt Nam nên việc ông Thắng âm thầm ký gửi đồng tiền ảo này ở nước ngoài khó xảy ra.

Về phía Sở giao dịch chứng khoán Chicago, dù mọi thông tin trong thư thông báo, từ địa chỉ trụ sở đến tên và chữ ký Phó chủ tịch Richard S. Schultz là chính xác, nhưng việc cơ quan này nhận ký gửi đồng Bitcoin từ 4 năm trước cũng kém thuyết phục vì không có thông tin nào đề cập.

Gần đây nhất vào cuối năm ngoái, chỉ có thông tin Ủy ban giao dịch hàng hóa tương lai Mỹ (CFTC) thông báo sẽ cho phép hai sàn giao dịch lớn tại Chicago là CME Group và CBOE Futures Exchange (CFE) tiến hành giao dịch các hợp đồng tương lai của đồng Bitcoin.

Nhận định về trường hợp này, chuyên gia Võ Đỗ Thắng - Giám đốc Trung tâm Đào tạo An ninh mạng Athena (TP HCM) cho biết, với công nghệ hiện nay, các nhóm lừa đảo hoàn toàn có thể giả tạo các đầu số điện thoại gọi từ Mỹ và địa chỉ email như thật của tổ chức bất kỳ để lấy lòng tin.

"Tôi nghĩ rằng đây là một nhóm lừa đảo xuyên quốc gia, có nhân sự tại Việt Nam. Nhóm này kiểm tra khá kỹ năng lực tài chính của 'con mồi' trước khi ra tay chứ không phát tán email đại trà như trước. Thông tin về thân nhân qua đời của 'con mồi' có thể lấy từ phía ngân hàng mà nạn nhân mở tài khoản, bằng cách đánh cắp hoặc bị tuồn ra ngoài", ông Thắng nhận định.

Theo chuyên gia này, để cảnh giác trước các trường hợp kêu gọi thừa kế, người nhận thông tin phải yêu cầu tổ chức tài chính cung cấp các sao kê quá trình ký gửi tài sản, tiền bạc của người thân quá cố. Ngoài ra, ông lưu ý rằng, các ngân hàng hay tổ chức tài chính không tự tiện chuyển nhượng quyền thừa kế của chủ tài sản mà cần có quyết định từ phía tòa án.

Hình thức lừa đảo bằng cách đánh vào niềm tin về những câu chuyện "cổ tích" kiểu bà con xa, thân nhân kết nghĩa, người thân ruột thịt... âm thầm gửi tiết kiệm số tiền lớn và để lại di chúc cho nạn nhân không hề mới tại Việt Nam lẫn trên thế giới.

Năm ngoái, Forbes cũng từng đề cập một số vụ lừa đảo thừa kế tại Mỹ. Còn ở Việt Nam, hình thức phổ biến là email thông báo người nhận là thân nhân của vua ở châu Phi hay tỷ phú ở nước ngoài. Phía gửi email cho biết sẽ cho người nhận hưởng 5 - 10 triệu USD nhằm giúp đỡ làm ăn. Tuy nhiên, để nhận số tiền thì cần chuyển trước 5.000 - 10.000 USD phí thủ tục chuyển tiền về Việt Nam.

Ông Thắng cho rằng, trường hợp của anh Toàn là bước cập nhật mới, ăn theo xu hướng tiền ảo của các nhóm lừa đảo dùng chiêu nhận thừa kế. Ông dự đoán, chiêu thức này sẽ tiếp tục lan rộng ở Việt Nam thời gian tới.