Nhân lực trở thành nhân tố quyết định sức bật công nghiệp

Hơn một thập kỷ qua, Thái Nguyên liên tục ghi dấu trên bản đồ thu hút FDI. Đến cuối năm 2025, địa phương sở hữu 244 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 11,38 tỷ USD, trong đó khoảng 70% thuộc lĩnh vực công nghệ cao và sản xuất thiết bị điện tử. Sự hiện diện của Samsung, RQ Technology, You Sung Vina cùng nhiều doanh nghiệp phụ trợ đã tạo ra những chuỗi sản xuất hiện đại, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, sự mở rộng liên tục của ngành công nghiệp công nghệ cao kéo theo áp lực về nguồn nhân lực chất lượng cao. Riêng năm 2025, các doanh nghiệp FDI trên địa bàn cần tuyển hơn 5.000 kỹ sư và cử nhân trong các ngành điện tử, công nghệ thông tin, tự động hóa, logistics, cơ khí chính xác. Con số này phản ánh nhu cầu tăng trưởng mạnh nhưng cũng phơi bày những thách thức về cung ứng lao động.

Nhiều doanh nghiệp cho biết họ buộc phải đào tạo lại phần lớn nhân sự địa phương. Ông Liu Jiang Feng, Giám đốc nhân sự RQ Technology Electronics Việt Nam, nhận định kỹ năng kỹ thuật cơ bản của ứng viên Thái Nguyên đáp ứng được yêu cầu nhưng năng lực ngoại ngữ, tư duy đổi mới và khả năng thích ứng quy trình công nghệ mới còn hạn chế, khiến thời gian hòa nhập kéo dài. Trong khi đó, các địa phương lân cận đang cạnh tranh lao động chất lượng cao bằng chính sách đãi ngộ hấp dẫn, tạo thêm áp lực dịch chuyển nhân lực.

Điểm nghẽn nhân lực vì vậy trở thành yếu tố có thể kìm hãm đà thu hút đầu tư của tỉnh trong giai đoạn FDI dịch chuyển mạnh vào bán dẫn, AI và tự động hóa. Không giải quyết được bài toán đào tạo, cung ứng, giữ chân, Thái Nguyên khó duy trì được lợi thế cạnh tranh trước các tỉnh công nghiệp mới nổi.

Nhìn nhận nhân lực là động cơ tăng trưởng, hệ thống giáo dục - đào tạo, năm học 2024 - 2025, Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) lần đầu tiên mở ngành vi mạch bán dẫn, tuyển gần 50 sinh viên khóa đầu. 

Theo kế hoạch của tỉnh, đến năm 2030 Thái Nguyên đặt mục tiêu đào tạo khoảng 4.500 nhân lực cho các lĩnh vực bán dẫn, công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo, trong đó 2.000 người trình độ đại học và sau đại học. 

Hệ sinh thái đại học của địa phương gồm Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp, Đại học Khoa học, Đại học Kinh tế & Quản trị Kinh doanh đã và đang tiếp tục gia tăng phối hợp với doanh nghiệp, mở rộng thực tập, dự án nghề nghiệp, đào tạo theo đặt hàng.

GS.TS Phùng Trung Nghĩa, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông cho rằng, hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp FDI chính là điểm bắt buộc để đào tạo sát thực tế. Các chương trình mới được thiết kế theo tiêu chuẩn quốc tế, chú trọng thực hành, bổ sung kỹ năng mềm, ngoại ngữ, tư duy công nghệ. Đây vốn là những yếu tố sinh viên Việt Nam còn yếu khi bước vào môi trường toàn cầu hóa.

Khi lực trở thành động lực phát triển mới

Một trong những dấu ấn rõ nét của Thái Nguyên là cách tỉnh xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp. Mô hình này đang phát huy vai trò như một “cầu nối” hiệu quả, giúp thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Đánh giá cao mô hình này, ông Đoàn Như Hải, Tổng giám đốc KD Heat Technology Thái Nguyên cho biết sinh viên được đào tạo trong môi trường có yếu tố công nghiệp thực tế có thể làm việc ngay, giảm chi phí và thời gian đào tạo lại. 

Khi Nhà nước đóng vai trò điều phối, nhà trường đào tạo theo nhu cầu thị trường và doanh nghiệp tham gia trực tiếp vào quá trình đào tạo, chuỗi nhân lực trở nên liền mạch và chủ động.

Khảo sát PCI những năm gần đây cũng cho thấy Thái Nguyên được đánh giá cao ở các chỉ số “Đào tạo lao động”, “Tính năng động của chính quyền”, “Tiếp cận đất đai”, ba yếu tố quan trọng để thu hút dòng vốn FDI có chọn lọc vào bán dẫn, phần mềm, tự động hóa và AI.

Cùng với đó, hệ sinh thái khoa học - công nghệ của tỉnh cũng đang phát triển mạnh. Điều tra năm 2024 của Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia ghi nhận Thái Nguyên có 5.779 nhân lực R&D. Riêng Đại học Thái Nguyên có hơn 3.100 cán bộ nghiên cứu, trong đó hơn 1.000 tiến sỹ.

Thái Nguyên hiện có hơn 1 triệu lao động, cùng hơn 100.000 người được đào tạo mỗi năm từ 9 trường đại học và 37 cơ sở nghề. Đây là lợi thế đặc biệt mà không nhiều địa phương công nghiệp sở hữu. Tuy nhiên, để biến lợi thế thành sức mạnh, tỉnh cần đảm bảo hai điều kiện: nhân lực phải được chuẩn hóa và có khả năng thích ứng nhanh với chuỗi sản xuất công nghệ cao.

Samsung Electronics Việt Nam Thái Nguyên, doanh nghiệp trụ cột của kinh tế địa phương đang bước vào giai đoạn sản xuất các dòng tablet và smartphone thế hệ mới với hàm lượng công nghệ cao hơn. Điều đó kéo theo những đòi hỏi khắt khe về kỹ năng kỹ thuật, tư duy số, ngoại ngữ và tác phong kỷ luật của lực lượng lao động. Khoảng cách giữa tốc độ đầu tư của doanh nghiệp và tốc độ nâng cấp nhân lực vì thế trở thành yếu tố mang tính quyết định.

Từ thực tế tuyển dụng, năng lực đào tạo và định hướng phát triển công nghiệp, có thể thấy bài toán nhân lực chất lượng cao không còn là nhiệm vụ riêng của nhà trường hay doanh nghiệp, mà là chiến lược phát triển tổng thể của tỉnh. 

Nguồn nhân lực bán dẫn - AI được xem là lĩnh vực ưu tiên. Theo Kế hoạch 210/KH-UBND ngày 15/11/2024, đến năm 2030 Thái Nguyên đặt mục tiêu đào tạo 2.000 người trình độ đại học, 500 cao đẳng và hơn 2.000 trung cấp cho hai lĩnh vực này, một nửa trong số đó dành riêng cho ngành bán dẫn.

Khi dòng vốn đầu tư chuyển hướng vào bán dẫn, AI và công nghiệp 4.0, lợi thế của địa phương không còn nằm ở hạ tầng hay quỹ đất, mà nằm ở con người. Chiến lược đào tạo dựa trên liên kết “ba nhà”, gắn đào tạo với nhu cầu thị trường, chuẩn hóa kỹ năng theo tiêu chuẩn quốc tế và mở rộng hệ sinh thái công nghệ đang giúp Thái Nguyên xây dựng nền tảng nhân lực mới.

Nếu được triển khai đồng bộ và bền bỉ, chiến lược này vừa giúp tỉnh đáp ứng nhu cầu của các tập đoàn FDI, vừa tạo ra thế hệ lao động có khả năng sáng tạo, thích ứng công nghệ và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.