Ngày 5/6, Diễn đàn “Đổi mới sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển bền vững” do Tạp chí Kinh tế và Dự báo tổ chức đã diễn ra tại Hà Nội.

Chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo còn dàn trải

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, bà Đỗ Thị Phương Lan, Tổng Biên tập Tạp chí Kinh tế và Dự báo cho biết, thực hiện chủ trương, định hướng của Đảng, ngày 11/5/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 569/QĐ-TTg về “Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030”. Trong đó, đặt ra mục tiêu nâng cao đóng góp của khoa học và công nghệ và ĐMST vào tăng trưởng kinh tế thông qua các hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của các viện nghiên cứu và trường đại học, hoạt động đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực quản trị, tổ chức trong doanh nghiệp. 

Để có thể hiện thực hóa các mục tiêu đặt ra, thời gian qua, nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, đổi mới công nghệ đã được ban hành và có những tác động tích cực giúp các doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng, cũng như năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ…, hình thành các kênh tài chính hỗ trợ viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp thông qua hệ thống các quỹ quốc gia về khoa học và công nghệ.

Những thay đổi trong chính sách đã mang tới những “quả ngọt”. Năm 2023, Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII (Global Innovation Index) của Việt Nam được xếp hạng 46/132 quốc gia, nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2022. Việt Nam là 1 trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua. Ngoài ra, Việt Nam là một trong 3 quốc gia có kết quả đổi mới sáng tạo vượt trội hơn so với mức độ phát triển trong 13 năm liên tiếp. Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã tăng từ vị trí thứ 5 lên vị trí thứ 3 trong số 6 nền kinh tế hàng đầu Đông Nam Á.

Tuy nhiên, theo Tổng Biên tập Tạp chí Kinh tế và Dự báo, dù Việt Nam đã nỗ lực xây dựng khung pháp lý khuyến khích đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư phát triển khoa học và công nghệ, song vẫn cần có sự hoàn thiện trong thời gian tới.

Thực tế cho thấy, các chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo còn dàn trải, chưa tập trung sâu vào từng ngành, nghề, lĩnh vực; còn hạn chế trong việc xây dựng tổ chức ươm tạo, huấn luyện, tư vấn khởi nghiệp; thiếu kết nối giữa các viện, trường đại học với ý tưởng khởi nghiệp. Khoa học và công nghệ chưa thực sự trở thành động lực then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Các doanh nghiệp, nhà đầu tư hiện vẫn gặp không ít khó khăn khi thực hiện các dự án đầu tư phát triển, ứng dụng khoa học và công nghệ, khi đưa các sản phẩm khoa học và công nghệ ra thị trường. Vấn đề cần lưu tâm là một bộ phận lớn doanh nghiệp đầu tư cho khoa học và công nghệ còn hạn chế, kết quả chưa cao. 

Đã có kênh vay vốn, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo

Theo TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh là những xu hướng tất yếu hiện nay. Nếu Việt Nam không nắm bắt cơ hội này thì khó có những cơ hội khác.

Cho rằng nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động bắt nhịp xu thế và thành công trong chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, tiêu biểu như FPT…, nhưng TS. Võ Trí Thành lưu ý, đây là cuộc cách mạng về thể chế, chính sách, nên cần “vừa làm, vừa chạy”, không thể ngồi chờ thể chế hoàn thiện.

Để thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo trong thời gian tới, ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) đề xuất, cần kết hợp giữa các xu thế quốc tế và trong nước, bao gồm các công nghệ mới, kinh tế số, kinh tế chia sẻ, quản lý hiệu quả nguồn lực khan hiếm và thế mạnh của Việt Nam hoặc từng địa phương, từng doanh nghiệp (hạ tầng công nghiệp, nguồn nhân lực…) để lựa chọn con đường thực hiện đổi mới sáng tạo.

Về các giải pháp cụ thể, ông Thịnh cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách đang có những tác động tốt; Tận dụng các cơ hội xây dựng Quy hoạch phát triển để xây dựng các khu vực, trung tâm ĐMST; Chọn những điểm nghẽn dễ làm, dễ sửa nhưng có tác động lớn trước; Không bỏ quên các cơ chế, chính sách đổi mới sáng tạo khu vực công.

Bên cạnh đó, cần tháo gỡ nhanh các nút thắt về điều kiện kinh doanh; Thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong một số lĩnh vực quan trọng, mới nổi…

Để thúc đẩy doanh nghiệp nói chung, doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) nói riêng thực hiện đổi mới sáng tạo, Ông Phan Thanh Hà, Giám đốc Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, Quỹ đang hỗ trợ các nhóm đối tượng gồm: DNNVV khởi nghiệp sáng tạo; DNNVV tham gia cụm liên kết ngành; DNNVV tham gia chuỗi giá trị, thông qua các hình thức cho vay trực tiếp, cho vay gián tiếp, tài trợ vốn,hỗ trợ tăng cường năng lực.

Đáng chú ý, thời hạn cho vay được xác định phù hợp với khả năng thu hồi vốn, khả năng trả nợ của doanh nghiệp và điều kiện cụ thể của từng dự án, phương án sản xuất, kinh doanh nhưng tối đa không quá 7 năm. Đặc biệt, doanh nghiệp được miễn phí trả nợ trước hạn.

Đề cập vấn đề chuyển đổi số và phát triển bền vững, bà Trịnh Thị Hương, Phó cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, thuật ngữ “Chuyển đổi Kép” - xu hướng chuyển đổi số kết hợp chuyển đổi xanh trở nên ngày càng quan trọng với các sáng kiến xoay quanh 3 trụ cột chính: Tăng năng suất và hiệu quả kinh tế một cách bền vững; Tăng cường khả năng chống chịu và thích ứng với biến đổi khí hậu; Giảm thiểu hoặc loại bỏ tối đa lượng khí thải nhà kính.

“Tương tự các quốc gia khác, tại Việt Nam, công nghệ số và chuyển đổi số cũng được kỳ vọng là động lực thúc đẩy sự thành công của việc chuyển đổi mô hình kinh tế xanh, hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược về tăng trưởng xanh”, bà Hương nói.

Bà Hương cũng đã đưa ra 3 định hướng giải pháp nhằm thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi số trong thời gian tới, đó là đào tạo chuyên sâu nâng cao năng lực chuyển đổi số cho doanh nghiệp, tư vấn lộ trình và tư vấn triển khai cho doanh nghiệp, hỗ trợ giải pháp chuyển đổi số…