Theo thông tin của Báo điện tử Đầu tư - Baodautu.vn, Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam – ACV đang khẩn trương triển khai tổ chức đấu thầu lại Gói thầu số 5.10 “Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình Nhà ga hành khách” thuộc Dự án thành phần 3 – Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 với mục tiêu cao nhất là lựa chọn được nhà thầu có năng lực theo đúng các quy định của Nhà nước về đấu thầu.

Vì sao hủy thầu?

Gói thầu số 5.10 “Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình Nhà ga hành khách”, có giá gói thầu 35.233 tỷ đồng bao gồm việc thiết kế bản vẽ thi công và Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình Nhà ga hành khách của Dự án thành phần 3- Các công trình thiết yếu trong cảng hàng không thuộc Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1. Đây là một trong những gói thầu xây lắp và cung cấp thiết bị lớn nhất trong lĩnh vực hàng không cũng như xây dựng hạ tầng kỹ thuật cao từng được triển khai tại Việt Nam.

Theo hồ sơ mời thầu, thời gian thực hiện hợp đồng là 990 ngày (tương đương 33 tháng), bao gồm cả ngày nghỉ cuối tuần, nghỉ lễ, nghỉ Tết theo quy định của pháp luật Việt Nam kể từ ngày hợp đồng có hiệu lực.

Mốc thời gian 33 tháng được bên mời thầu xây dựng nhằm đảm bảo Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 có thể hoàn thành vào cuối năm 2025 theo yêu cầu của Quốc hội và Chính phủ.

Hình thức đấu thầu Gói thầu 5.10 là đấu thầu rộng rãi quốc tế, không qua mạng, không sơ tuyển. Phương thức lựa chọn nhà thầu là một giai đoạn hai túi hồ sơ.

Do đây là gói thầu quy mô lớn, tính chất phức tạp, gồm nhiều hạng mục công trình nên ACV đã rất thận trọng trong quá trình xây dựng hồ sơ mời thầu, tổ chức rà soát, nghiên cứu kỹ về phạm vi, quy mô, tính chất kỹ thuật (mức độ phức tạp), đồng thời thu thập thông tin, nghiên cứu năng lực, kinh nghiệm của các tập đoàn, công ty có uy tín trong nước (quan tâm tới dự án) và đã tham gia xây dựng cảng hàng không lớn trong khu vực và thế giới.

Với tư cách là đơn vị chủ đầu tư Dự án thành phần 3 bằng nguồn vốn do doanh nghiệp tự cân đối và huy động, ACV chắc chắn là người mong tuyển chọn được nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm để có thể hoàn thành Gói thầu 5.10 đúng tiến độ, chất lượng trên cơ sở tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về đấu thầu.

Thực hiện kế hoạch mời thầu Gói thầu 5.10, ACV đã đăng tải thông báo mời thầu vào ngày 20/9/2022, đến thời điểm đóng thầu (9h30 ngày 8/11/2022) chỉ có 1 nhà thầu liên danh nộp hồ sơ dự thầu. Do vậy, ACV đã xử lý tình huống theo Điều 117 Nghị định số 63/2014/NĐ – CP để gia hạn thời điểm đóng thầu thêm 15 ngày (đến ngày 23/11/2022). Tuy nhiên, đến thời điểm đóng thầu vẫn chỉ có 1 nhà thầu liên danh nộp hồ sơ dự thầu nên ACV tiếp tục gia hạn thời điểm đóng thầu (lần 2) thêm 7 ngày (đến ngày 30/11/2022).

Đến thời điểm đóng thầu, vẫn chỉ có 1 nhà thầu liên danh nộp hồ sơ dự thầu là Conteccons – Vinaconex – Centra – Phục Hưng Holdings – REE – Hòa Bình – HAWEE. ACV đã tổ chức mở thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu của nhà thầu liên danh nói trên và có Quyết định số 4902/QĐ – TCTCHKVN ngày 16/12/2022 hủy thầu Gói thầu 5.10 do hồ sơ dự thầu của nhà thầu không đáp ứng yêu cầu về kinh nghiệm thực hiện hợp đồng tương tự theo yêu cầu của HSMT.

Được biết, theo quy định tại hồ sơ mời thầu Gói thầu số 5.10, về tiêu chí kinh nghiệm thực hiện hợp đồng xây lắp tương tự, nhà thầu cần chứng minh đã hoàn thành 1 hợp đồng xây lắp công trình nhà ga hành khách tại cảng hàng không hoặc công trình kết cấu dạng nhà cấp đặc biệt giá trị không dưới 14.093 tỷ đồng. Trường hợp nhà thầu là nhà thầu liên danh thì giá trị yêu cầu đối với mỗi thành viên tỷ lệ thuận với tỷ lệ % nhà thầu đăng ký trong thỏa thuận liên danh.

Theo nguồn tin của baodautu.vn, chỉ có duy nhất 1/8 thành viên của liên danh đáp ứng yêu cầu về công trình tương tự nhưng giá trị tham gia trong thỏa thuận liên danh của thành viên nói trên chỉ chiếm chưa tới 5% (giá trị hợp đồng tương tự của nhà thầu này chỉ khoảng 600 tỷ đồng).

Vì sao nhà thầu ngoại thờ ơ?

Mặc dù ACV đã thông báo rộng rãi, công khai nhưng các nhà thầu Nhật Bản từng tham gia xây dựng Nhà ga T2 Nội Bài, T2 Tân Sơn Nhất như Taisei, Kajima đã không mua hồ sơ dự thầu. Một số số nhà thầu lớn khác của Hàn Quốc, Trung Quốc đã mua hồ sơ dự thầu, thậm chí tham gia hội nghị tiền đấu thầu nhưng cuối cùng cũng không nộp hồ sơ dự thầu.

Trao đổi với baodautu.vn, một nhà thầu nước ngoài cho biết, yêu cầu hoàn thành Gói thầu 5.10 trong vòng 33 tháng thực sự là một thách thức quá lớn. Theo tham khảo các công trình có quy mô tương tự trên thế giới thì các nhà ga hành khách công suất tầm 15 triệu hành khách/năm thì thời gian thi công cũng không thể dưới 3,5 năm.

Ngoài yêu cầu về thời gian, giá Gói thầu 5.10 được xây dựng theo hệ thống đơn giá định mức của Việt Nam mà ACV bắt buộc phải tuân thủ cũng không tương xứng với yêu cầu rất cao về kỹ thuật, chất lượng và tiến độ công trình.

Trong văn bản số 80 – 2022/CV – VACC gửi Thủ tướng Chính phủ vào tháng 12/2022, ông Nguyễn Quốc Hiệp – Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam cho biết là sân bay Long Thành là một dự án lớn đòi hỏi chất lượng, tiến độ cao để xứng đáng là bộ mặt tiêu biểu của Việt Nam với quốc tế.

Tuy nhiên do là doanh nghiệp Nhà nước nên đơn vị chủ đầu tư đang tổ chức đấu thầu theo quy định của Luật Đấu thầu hiện hành vì vậy cả về tiêu chí dự thầu, phương thức tổ chức, đơn giá dự toán theo các đơn giá nhà nước hiện hành và đặc biệt là tiến độ thực hiện chỉ có 33 tháng đối với Gói thầu 5.10 (thi công xây dựng nhà ga hành khách và lắp đặt thiết bị).

Vì những yếu tố đầu bài đưa ra chưa phù hợp nên các nhà thầu nước ngoài chỉ mua hồ sơ đăng ký nhưng đều không nộp thầu.

Theo tìm hiểu của Hiệp hội thì một số nhà thầu nước ngoài từng có kinh nghiệm làm ở Việt Nam (kể cả đã tham gia sân bay Nội Bài) cũng chia sẻ thẳng thắn: “Nội Bài khối lượng mở rộng chỉ bằng 1/3 khối lượng của sân bay Long Thành mà tiến độ phải 36 tháng mới xong nên sân bay Long Thành đưa ra tiến độ 33 tháng là hoàn toàn bất khả thi. Hơn nữa đơn giá dự toán lại quá thấp trong bối cảnh hiện nay nên chúng tôi không tham gia mặc dù rất muốn! Vì vậy một số điểm trong đầu bài của gói thầu cần cân nhắc lại”.

Về lựa chọn nhà thầu, Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam cho biết, do các tiêu chí dự thầu về kinh nghiệm, năng lực tài chính của các nhà thầu Việt Nam còn hạn chế nên vừa qua ở Gói thầu 5.10 một số các nhà thầu Việt Nam đã liên danh với nhau thành một tổ hợp.

Tuy nhiên, Hiệp hội, việc liên kết lỏng lẻo không có một cơ chế cụ thể về phân chia trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền hạn giữa các nhà thầu có thể phát sinh nhiều phức tạp trong việc đảm bảo chất lượng của công trình sau này.

“Vì vậy nên có cơ chế ưu tiên việc liên doanh giữa các nhà thầu mạnh trong nước với nhà thầu nước ngoài có kinh nghiệm để tận dụng kinh nghiệm thi công các công trình tương tự của nhà thầu nước ngoài cũng như sử dụng được năng lực thi công của các nhà thầu trong nước để tạo công ăn việc làm và giảm thiểu chi phí”, lãnh đạo Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam kiến nghị.

Được biết, hiện ACV đang cân nhắc xem xét điều chỉnh một số nội dung trong hồ sơ mời thầu để tăng tính hấp dẫn đối với các nhà thầu nước ngoài. Tuy nhiên, vấn đề nan giải nhất hiện nay chính là việc xử lý mốc tiến độ 33 tháng được ấn định trong Gói thầu 5.10.

Cần phải nói thêm rằng, chủ trương hoàn thành và đưa vào khai thác Dự án thành phần 3 – Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 vào năm 2025 đã được quy định trong Nghị quyết số 94/2015/QH14 ngày 25/6/2015 của Quốc hội về việc phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án cũng như tại Quyết định số 1777/QĐ – TTg ngày 11/11/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt dự án đầu tư.

Do vậy bất cứ điều chỉnh nào theo hướng giãn thêm tiến độ 33 tháng cũng sẽ phải được sự phê chuẩn của Chính phủ, Quốc hội với thời gian hoàn thành các thủ tục lên tới từ 6 – 9 tháng. Trong trường hợp không lùi tiến độ, chủ đầu tư sẽ phải bù đắp một lượng kinh phí rất lớn để các nhà thầu có thể huy động bổ sung nhân lực thiết bị. Trong cả 2 trường hợp này, khả năng mời thầu thành công Gói thầu 5.10 vẫn là một ẩn số lớn, dù chủ đầu tư rất quyết tâm và nỗ lực cao độ.

Áp lực đối với ACV đang rất lớn bởi tại Chỉ thị số 03/TTg ngày 27/1/2023 về việc đôn đốc thực hiện nhiệm vụ sau kỳ nghỉ Tết nguyên đán Quý Mão 2023, Thủ tướng yêu cầu đơn vị chủ đầu tư khẩn trương lựa chọn nhà thầu xây lắp để khởi công công trình nhà ga hành khách thuộc Dự án thành phần 3 - Cảng hàng không quốc tế Long Thành trong quý I/2023.