Đón thời cơ

Vero - đơn vị Tư vấn Truyền thông Thương hiệu có văn phòng tại nhiều nước thuộc khu vực ASEAN vừa công bố báo cáo “Di chuyển xanh”: Cơ hội và thách thức của thị trường xe điện tại Việt Nam, phân tích một số khía cạnh của thị trường xe điện (EV) sau khảo sát với sự tham gia của 91 người từ 18-54 tuổi tại thị trường này.

Theo báo cáo, xe máy điện đã dẫn lối cho sự phát triển của ô tô điện. Cụ thể, tỷ lệ người dùng tìm kiếm về xe máy điện tăng trưởng hàng năm là 71% (số liệu thống kê từ tháng 1/2019 đến tháng 3/2023).

Điều này cho thấy người tiêu dùng Việt Nam đang dần xem xe điện là phương tiện di chuyển thân thiện với môi trường.  

Cũng chính bởi vậy mà gần đây nhất, tháng 1/2023, hãng xe máy điện Yadea (Trung Quốc) đã đầu tư 100 triệu USD vào nhà máy lắp ráp đặt tại Bắc Giang với năng suất dự kiến đạt 2 triệu xe máy điện mỗi năm.  

Thị trường xe điện tại Việt Nam cũng ngày càng sôi động khi có sự góp mặt của nhiều nhà sản xuất ô tô lớn với các chính sách thúc đẩy bán hàng từ phân khúc xe phổ thông đến phân khúc xe sang cao cấp.

Đó là VinFast - nhà sản xuất ô tô điện lớn trong nước tại Việt Nam, đã lắp đặt các trạm sạc trong 63 tỉnh thành đồng thời thúc đẩy phát triển dịch vụ xe ôm công nghệ và taxi thuần điện. Bên cạnh dãy sản phẩm ô tô điện hiện có, VinFast sẽ ra mắt mẫu xe điện nhỏ gọn cạnh tranh với mẫu Wuling Hongguang Mini EV từ TMT của Trung Quốc, dự kiến sẽ có mặt tại Việt Nam vào cuối năm 2023. 

Đó còn là Mercedes-Benz Việt Nam với dòng xe sedan thuần điện EQS ra mắt cuối năm 2022 và đã bổ sung thêm 3 mẫu SUV gồm EQB SUV, EQE SUV và EQS SUV ở 3 phân khúc SUV nhỏ, trung và lớn ngay trong năm 2023 này.

Các thương hiệu lớn như BMW, Porsche, Audi, Volvo cũng lần lượt giới thiệu những mẫu xe điện cũng như chiến lược hoàn thiện danh mục xe điện của họ tại thị trường Việt Nam trong tương lai gần.  

Startup xe điện Selex Smart Electric Vehicle JSC (Selex Motors) có trụ sở tại Hà Nội đã huy động vốn thành công 3 triệu USD bằng trái phiếu chuyển đổi từ các nhà đầu tư hiện tại là Công ty đầu tư mạo hiểm ADB Ventures của Ngân hàng Phát triển châu Á, Schneider Electric Energy Access Asia, Touchstone Partners và Sopoong Ventures. 

Nhiều rào cản cần gỡ

Hiệp hội Nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) dự báo rằng, Việt Nam sẽ đạt mốc 1 triệu xe điện vào khoảng năm 2028 và khoảng 3,5 triệu xe điện vào năm 2040. 

Các dự báo này cũng tạo ra một thách thức lớn khi doanh số tiêu thụ xe điện tại Việt Nam chỉ chiếm 0,7% so với toàn khu vực Đông Nam Á.  

Để khuyến khích tiêu thụ xe điện, Chính phủ cũng đã có những chính sách cụ thể như cho phép mức nộp lệ phí trước bạ của ô tô điện chạy pin là 0% trong 3 năm, kể từ ngày 1/3/2022. Sau 3 năm, mức lệ phí này sẽ chỉ còn 50% so với xe xăng truyền thống. 

Ngoài ra, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô điện cũng xuống chỉ còn 1%-3%, áp dụng đến hết tháng 2/2027.  Đây được xem là những tín hiệu tích cực, tạo đà phát triển cho thị trường ô tô điện trong nước. 

Tuy nhiên, việc phát triển mạnh xe điện cũng không dễ dàng.

Khảo sát được Vero thực hiện vào đầu năm 2023 cho thấy, người tiêu dùng đồng ý quan điểm xe điện là phương tiện thân thiện với môi trường khi không có khí thải, góp phần giảm thiểu lượng khí thải nhà kính và các chất gây ô nhiễm so với các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong (ICE) truyền thống. 

Có đến 2/3 trong số 91 người tham gia khảo sát (bao gồm nam và nữ có độ tuổi từ 18-54) cho biết lý do họ tìm hiểu và cân nhắc mua xe, phần lớn cho rằng bảo vệ môi trường là động lực mua hàng chính của họ.

Trong khi đó, 69% người tham gia khảo sát cho rằng chi phí vận hành xe điện thấp hơn so với phương tiện chạy bằng nhiên liệu.   

Tuy nhiên có 3 yếu tố chính khiến người dùng e ngại việc chuyển sang sử dụng xe điện ở thời điểm này. Đó là thiếu trạm sạc gây ra lo ngại về khoảng cách di chuyển; quá ít người hiểu về công nghệ xe điện và đặc biệt là giới trẻ ít quan tâm nhất đến xe điện.

Rào cản lớn cho việc chuyển đổi sang xe điện chính là phải có hạ tầng tương ứng, bao gồm nguồn cung cấp điện, các trạm sạc, pin và quy trình xử lý pin.

VinFast đã lắp đặt 150.000 cổng sạc với khoảng 3.000 trạm sạc tại các vị trí như chung cư bãi đỗ xe, trạm dừng chân và cả trạm xăng dầu. Các trạm sạc của VinFast được xây dựng với nhiều mức công suất khác nhau, bao gồm trạm sạc thông thường 11 kW, trạm sạc nhanh 30 kW và 60 kW, trạm sạc siêu nhanh 250 kW và trạm sạc cho xe máy điện 1,2kW. 

Trong khi đó, các đơn vị phát triển hệ thống sạc xe điện thông minh như EBOOST và Charge+ cũng triển khai lắp đặt các trạm sạc trên khắp Việt Nam nhằm thúc đẩy việc sử dụng xe điện rộng rãi hơn.  

Tuy nhiên, đằng sau lý do 90% người dùng không chọn mua xe điện là vì cho rằng, thiếu hụt hệ thống trạm sạc sẽ ảnh hưởng quá trình sử dụng xe điện, nhất là khi đi xe đường dài.  

Như vậy, việc lắp đặt đều đặn các trạm sạc với nguồn điện ổn định trên các tuyến đường phổ biến để đáp ứng nhu cầu di chuyển của người dùng xe điện là vấn đề mà các nhà sản xuất xe điện cần “bắt tay” thực hiện.  

Nhiều người được hỏi trong cuộc khảo sát thừa nhận rằng, họ vẫn còn thiếu kiến thức tổng thể về xe điện, các tính năng công nghệ lẫn tính năng an toàn. Thực tế, có đến 63% người tham gia khảo sát cho biết họ chưa từng đi hoặc lái một chiếc ô tô điện. 

Một cuộc khảo sát được thực hiện với 30 người về ý định mua ô tô điện, hơn một nửa cho biết, không mua ô tô điện vì không cảm thấy quen thuộc, trong khi 72% người tham gia khảo sát chọn thang điểm 1 (điểm thấp nhất) khi đánh giá khả năng phân biệt các loại xe điện. 

Điều bất ngờ của khảo sát là, Gen Z và Millennials (độ tuổi từ 18-34) dù nhận định xe điện là phương tiện thân thiện với môi trường hơn nhưng lại ít có xu hướng sở hữu một chiếc xe điện cho riêng mình.  

Hiện nay, thế hệ Millennials và Gen Z chiếm hơn 1/2 dân số Việt Nam. Dự kiến đến năm 2030, nhóm người tiêu dùng ở độ tuổi này sẽ đóng góp khoảng 40% vào tổng lượng tiêu thụ của Việt Nam. Như vậy thật mâu thuẫn khi Gen Z và Millennials ít quan tâm đến việc chuyển đổi sang xe điện bởi đây là thế hệ tiếp xúc với công nghệ rất sớm và có nhận thức xã hội cao.

Vì vậy, Vero đã nghiên cứu và xác định được 2 hành vi ảnh hưởng đến việc Gen Z và Millennials do dự khi sở hữu xe điện.

Đó là các dịch vụ taxi công nghệ tại Việt Nam ngày càng phổ biến đã bắt đầu thay thế xe xăng sang sử dụng xe điện. Với sự đa dạng của các dịch vụ taxi, người dùng dễ dàng di chuyển trong và ngoài thành phố, khiến Gen Z và Millennials ít ưu tiên việc sở hữu ô tô điện.   

Trong bối cảnh tình hình kinh tế hiện nay, chi phí sở hữu và bảo dưỡng một chiếc ô tô (cả xe điện lẫn xe xăng) cao hơn rất nhiều thu nhập của Gen Z và Millennials. Theo kết quả khảo sát từ Vero, những người trong độ tuổi từ 18-34 có thu nhập trung bình từ 10-25 triệu VNĐ.

Hơn hết, nhóm người tiêu dùng trong độ tuổi này thích trải nghiệm hơn là sở hữu. Đây cũng là lí do vì sao họ thích thuê một chiếc ô tô, chọn dùng ứng dụng đặt xe taxi hơn là sở hữu một chiếc xe riêng.  

Dẫu vậy Báo cáo cũng cho rằng, khi Gen Z và Millennials xây dựng gia đình, sẽ ưu tiên hơn các yếu tố tạo nên sự tiện lợi, vì vậy, các thương hiệu xe điện cần liên tục tương tác và giao tiếp để thiết lập các mối quan hệ lâu dài và khuyến khích việc chuyển sang sử dụng xe điện trong tương lai. 

Việc hiểu rõ nhu cầu và sở thích của người tiêu dùng Việt Nam, bao gồm các yếu tố như giá cả, thiết kế và tiện ích cũng được đặt ra.

Cụ thể, khi đi du lịch bằng ô tô, người Việt thường có thói quen đi cùng gia đình hoặc bạn bè. Vì vậy, các nhà sản xuất xe điện nên ưu tiên giới thiệu các dòng có nhiều ghế hơn, điển hình là các dòng SUV. 

Ngược lại, những mẫu xe phù hợp với nhu cầu di chuyển hàng ngày ở nội đô nên là những mẫu xe có thiết kế nhỏ gọn để có thể dễ dàng di chuyển trên các tuyến đường chật hẹp, nhiều ngõ hẻm và thường xuyên gặp phải những xe báng hàng rong.