Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cho biết, năm 2023, xuất khẩu tôm Việt phải đối mặt với lạm phát cao ở nhiều thị trường xuất khẩu, sức mua và giá tôm giảm, cạnh tranh gay gắt từ Ecuador, Ấn Độ. Xuất khẩu tôm Việt Nam năm 2023 đạt 3,4 tỷ USD, giảm 22% so với năm 2022.

Theo xu hướng này, xuất khẩu tôm sang Trung Quốc năm qua cũng sụt giảm. Tuy nhiên, bước sang năm 2024, thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản được nhận định có nhiều điểm sáng.

"Nhu cầu nhập khẩu tôm của Trung Quốc vẫn tăng mạnh nhưng do có quá nhiều nguồn cung (đơn cử từ Ấn Độ, Ecuador) đổ vào thị trường này nên tôm Việt khó cạnh tranh về giá. Dù vậy, nhờ vị trí địa lý gần, năm 2024, các doanh nghiệp Việt sang Trung Quốc lại có lợi thế về chi phí vận tải", Vasep nhận định.

Xung đột Biển Đỏ khiến cước vận tải biển tăng, có thể khiến Ecuador giảm xuất khẩu sang Trung Quốc do phải chịu áp lực chi phí vận tải biển gia tăng. Đây có thể là cơ hội cho tôm Việt Nam tại thị trường Trung Quốc.

Năm 2024, triển vọng tươi sáng hơn. Thứ nhất, Ecuador đang bạo loạn bất ổn khiến cho sản xuất bị đình trệ và việc xuất khẩu khó hơn. Thứ hai, căng thẳng tại Biển Đỏ khiến cho vận chuyển đường biển ách tắc.

Đó là trở ngại của Ecuador sang thị trường Trung Quốc. Do vậy, năm 2024, tại thị trường Trung Quốc, chắc chắn thị phần sẽ giành cho Việt Nam. Nhập khẩu của Trung Quốc tăng rất mạnh với tôm sú, tôm chân trắng của Việt Nam. Các tháng đầu năm 2024, xuất khẩu tôm sang thị trường này có thể phục hồi nhẹ.

Tương tự Trung Quốc, xuất khẩu tôm cũng dự kiến thuận lợi tại Mỹ, Nhật Bản. Thị trường Mỹ được dự báo tăng nhẹ khi nhu cầu ăn uống cải thiện, lạm phát hạ nhiệt và doanh số bán lẻ tại nước này phục hồi.

Vasep phân tích,  Nhật Bản được đánh giá còn nhiều tiềm năng và sẽ phục hồi sớm hơn so với các thị trường lớn khác như Mỹ, EU trong năm 2024.

Xuất khẩu tôm sang thị trường Nhật trong năm 2023 liên tục sụt giảm do lạm phát tại thị trường này tăng cao, đồng yên giảm giá mạnh, ảnh hưởng tới quyết định mua hàng của các nhà nhập khẩu Nhật Bản. Năm 2023, xuất khẩu tôm sang thị trường này đạt 511 triệu USD, giảm 24% so với năm 2022.

Tuy nhiên, trong tháng cuối cùng của năm 2023, xuất khẩu tôm sang thị trường Nhật Bản đã ghi nhận tăng 6% so với cùng kỳ năm 2022.

Thị trường Nhật Bản  được đánh giá còn nhiều tiềm năng và sẽ phục hồi sớm hơn so với các thị trường lớn khác như Mỹ, EU trong năm 2024.

Tại Mỹ và EU tôm sơ chế đơn giản từ Ấn Độ, Ecuador với giá rẻ đang có lợi thế hơn so với Việt Nam. Người tiêu dùng Nhật Bản yêu cầu sản phẩm phải ngon, bổ, đẹp mắt, chế biến cầu kỳ, tỉ mỉ, phù hợp với trình độ, năng lực chế biến của Việt Nam. Các sản phẩm tôm phổ biến từ Việt Nam xuất sang Nhật như tôm bao bột, tôm duỗi, tôm chiên, tôm sushi…Tôm Việt Nam vẫn giữ được lợi thế cạnh tranh tốt trên thị trường này.

Thị trường dự báo khó khăn nhiều hơn cả trong năm nay là Mỹ và EU. 

Năm 2023, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Mỹ  đạt 682 triệu USD, giảm 15% so với năm 2022. Số liệu nhập khẩu tôm của Mỹ trong tháng 12/2023 cũng ghi nhận tháng thứ 6 tăng trưởng liên tiếp. Tồn kho giảm, các chỉ số của nền kinh tế Mỹ đang tốt dần, nhu cầu cao hơn phục vụ đợt cuối năm.

Lạm phát tại Mỹ đã giảm khá mạnh trong năm 2023, Cục Dữ trữ Liên bang Hoa Kỳ (FED) đã đưa ra những thông điệp ngừng tăng lãi suất và tiến tới xem xét giảm lãi suất trong năm 2024. Với những tín hiệu tích cực này, dự báo xuất khẩu tôm Việt Nam sang Mỹ sẽ tăng nhẹ trong năm 2024 khi nhu cầu ăn uống cải thiện, lạm phát hạ nhiệt, doanh số bán lẻ tại Mỹ phục hồi.

Mặc dù có các chỉ số tích cực trên nhưng Mỹ vẫn cảnh giác với những rủi ro địa chính trị, trong đó có xung đột ở Ukraine, có khả năng làm gián đoạn thị trường ngũ cốc và đẩy lạm phát tăng trở lại. Tại Trung Đông, Israel dự đoán xung đột với lực lượng Hamas sẽ kéo dài nhiều tháng, làm tăng nguy cơ leo thang trong khu vực.

Mới đây Hiệp hội Chế biến tôm Mỹ (ASPA) nộp đơn đề nghị điều tra thuế chống trợ cấp đối với tôm nhập khẩu trong đó có Việt Nam. Chưa rõ kết quả thế nào, nhưng XK tôm Việt Nam sang Mỹ sẽ bị ảnh hưởng trong năm nửa đầu năm 2024. Bên cạnh đó, căng thẳng Biển Đỏ đầu năm 2024, khiến giá cước vận tải biển đi Mỹ tăng cũng là một chướng ngại cho doanh nghiệp xuất khẩu sang Mỹ trong năm 2024.

Tại EU, năm  2023, xuất khẩu tôm sang EU đạt 421 triệu USD, giảm 39% so với năm 2022. Các đối thủ cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường EU gồm Ecuador và Ấn Độ. Trên thị trường này, tôm Việt Nam vẫn giữ được ưu thế ở phân khúc cao cấp.

Vasep cho rằng, với những bất ổn về kinh tế và chính trị hiện tại, thị trường EU sẽ chưa thể phục hồi trong phần lớn năm 2024. Tuy nhiên, dự kiến nhu cầu sẽ giữ ở mức ổn định, không giảm thêm nữa.