Bộ Công thương lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức, cá nhân về dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 14/2018/NĐ-CP, quy định chi tiết về hoạt động thương mại biên giới.

Thương mại biên giới có tác động tích cực trong việc mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong nước, tạo điều kiện cho cư dân biên giới. Đặc biệt, tuyến biên giới Việt-Trung, xuất khẩu tiểu ngạch diễn ra sôi động.

Theo quy định của Trung Quốc, hàng hóa nhập khẩu theo hình thức tiểu ngạch sẽ được hưởng một số ưu đãi như: miễn kiểm dịch, không cần hợp đồng, không cần thanh toán qua ngân hàng và được miễn thuế nếu giá trị trao đổi của hàng hóa trao đổi dưới 8.000 NDT/người/ngày.

Ngoài ra, một số nông sản của Việt Nam chưa được nhập khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, như thịt lợn, trâu bò và nhiều loại trái cây, nhưng vẫn có thể bán vào Trung Quốc theo hình thức trao đổi cư dân.

Do những ưu đãi này, các doanh nghiệp Trung Quốc đã tận dụng để buôn bán tiểu ngạch, hàng hóa xuất khẩu theo hình thức trao đổi cư dân biên giới sau khi qua biên giới sẽ được thu gom để tiêu thụ tại các chợ biên giới phía Trung Quốc.

Thậm chí, để tận dụng ưu đãi thuế, một số mặt hàng tuy đã được xuất khẩu chính thức, như quả vải, quả dưa hấu, sản phẩm sắn... vẫn chủ động chuyển sang tiểu ngạch để xuất vào Trung Quốc.

Bộ Công thương cho rằng, một số quy định để thúc đẩy trao đổi thương mại hàng hóa nêu trên hiện không còn phù hợp, không theo kịp phát triển của thương mại biên giới và chính sách phát triển thương mại, quản lý biên giới.

Chưa kể, gần đây, Trung Quốc đã tăng cường quản lý, kiểm soát nhập khẩu tại khu vực biên giới, siết chặt công tác kiểm dịch, truy suất nguồn gốc nông sản, yêu cầu đăng ký vùng trồng. Vì thế, phương thức xuất khẩu tiểu ngạch ngày càng bấp bênh, không bền vững, nông thủy sản của Việt Nam sẽ không có nhiều cơ hội, nhất là hàng hóa chưa đăng ký truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng.

Để siết lại các hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch, tại dự thảo sửa đổi Nghị định 14/2018 về hoạt động thương mại biên giới, Bộ Công thương đề xuất, từ 1/1/2029, hàng xuất theo phương thức trao đổi cư dân biên giới sẽ bị giảm dần số lần, số tiền được miễn thuế. Phương án cụ thể sẽ do Bộ Tài chính đề xuất vào năm 2029.

Đồng thời, hàng xuất khẩu tiểu ngạch sẽ phải đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng, quy định về truy xuất nguồn gốc. Từ đầu 2029, chỉ cư dân khu vực biên giới mới được phép xuất khẩu theo hình thức trao đổi cư dân. Khi thực hiện hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa qua biên giới, cư dân biên giới phải có mặt để làm thủ tục xuất nhập khẩu.

Từ đầu 2030, hàng hóa chỉ được làm thủ tục xuất nhập khẩu tại cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính (cửa khẩu song phương) và các cửa khẩu phụ, lối mở đạt thỏa thuận song phương về xuất nhập khẩu, trao đổi hàng hóa.

"Cần thiết phải đưa hoạt động trao đổi, mua bán của cư dân biên giới về đúng bản chất của trao đổi cư dân, không cho phép lợi dụng hình thức này để buôn bán lớn, đồng thời hàng hóa nông sản xuất khẩu dưới bất kỳ hình thức nào, qua cửa khẩu nào đều phải đáp ứng được các điều kiện như xuất khẩu qua cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính (xuất chính ngạch", Bộ Công thương nêu quan điểm.

Cùng đó, sẽ không tiến hành thay đổi đột ngột, mà từng bước triển khai theo lộ trình đủ dài để hoạt động xuất khẩu dần thích nghi.

Ngoài ra, để thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch, Bộ Công thương cho biết, đã xây dựng lộ trình thực hiện với các mốc thời gian được đề xuất dựa trên tình hình thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới, và tình hình theo dõi, công tác quản lý nhà nước trong thực tế đối với việc nước nhập khẩu ngày càng yêu cầu về kiểm dịch, an toàn thực phẩm, truy suất nguồn gốc, dùng các tiêu chí kỹ thuật để dựng lên "hàng rào" đối với hàng hóa nhập khẩu.