Tranh luận vấn đề thu sai BHXH bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể không thuộc đối tượng theo quy định trong phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH sáng 6/6, ĐB Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, cơ quan BHXH đã thực hiện không đúng quy định pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích của người liên quan.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH Đào Ngọc Dung thừa nhận: "Việc thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh cá thể là sai về chủ trương, đây là trách nhiệm của BHXH Việt Nam và BHXH các địa phương. Bộ đã làm việc, có văn bản chấn chỉnh".

Thời gian qua, phần lớn các địa phương cũng đã xử lý linh hoạt với chủ hộ kinh doanh. Nhiều trường hợp đã đồng ý là tiếp tục chuyển sang đóng bảo hiểm tự nguyện. Nhiều trường hợp thì cũng đề nghị thoái thu. Có những trường hợp thì xin tiếp tục cho thực hiện, nếu được chuyển sang bảo hiểm bắt buộc là tốt nhất. 

Đã tổ chức kiểm tra, thanh tra tại một số địa phương; Phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương khảo sát các địa phương sơ kết 5 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW và lấy ý kiến góp ý hồ sơ dự án Luật BHXH (sửa đổi), trong đó có nội dung cơ quan BHXH thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh.

Số liệu báo cáo cho thấy, từ tháng 1/2003 tới tháng 12/2021, cơ quan BHXH nhiều địa phương đã thu BHXH bắt buộc đối với những trường hợp này. Tại thời điểm tháng 9/2016 đã có 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể tại 54 địa phương đóng BHXH bắt buộc.

Với các trường hợp chưa giải quyết được, theo ông Dung là do đang vướng mắc, còn phần đa các địa phương đã xử lý linh hoạt. Trong đó, nhiều trường hợp chuyển sang đóng BHXH tự nguyện, nhiều trường hợp đề nghị thoái thu, xin tiếp tục thực hiện nếu bắt buộc.

Như vậy, ngành BHXH đã thu BHXH bắt buộc đối với số lượng lớn chủ hộ kinh doanh cá thể trên hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước.

Do việc thực hiện BHXH bắt buộc không đúng quy định của pháp luật nên các chủ hộ kinh doanh cá thể chưa được tính thời gian đã đóng BHXH bắt buộc để hưởng chế độ BHXH, đặc biệt có nhiều trường hợp đã đóng BHXH được gần 20 năm

Liên quan đến câu hỏi có tiêu cực trong thu BHXH không đúng quy định, như Đại biểu Huỳnh Thị Phúc nêu, Bộ trưởng nói chưa phát hiện tiêu cực vì trục lợi, nhưng "sai là có", chắc chắn phải xử lý nhưng cần theo quy định pháp luật. 

Nếu được Quốc hội cho phép, Chính phủ sẽ thực hiện biện pháp cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho người lao động, trong đó có cộng nối thời gian đóng bảo hiểm nếu người dân có nhu cầu chuyển sang bảo hiểm bắt buộc hoặc tự nguyện.

Bộ trưởng Dung cho biết, đã đưa trường hợp này vào đối tượng đóng BHXH bắt buộc tại dự án Luật BHXH sửa đổi. Ông kiến nghị Quốc hội xem xét trong kết luận chất vấn, có thể bổ sung cho phép Chính phủ thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho những trường hợp này như cộng nối thời gian đóng BHXH nếu họ có nhu cầu chuyển sang bắt buộc hoặc tự nguyện.

Theo tinh thần này khi giải quyết căn cơ chắc chắn sẽ không có khiếu kiện xảy ra.

Cũng trong phiên chất vấn sáng nay, trả lời câu hỏi của ĐB Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) về quan điểm của Bộ về việc thu sai bảo hiểm xã hội đối với chủ hộ kinh doanh cá thể khiến dư luận rất bức xúc, Bộ trưởng nhấn mạnh: "Quan điểm của cá nhân tôi phải đặt quyền lợi, lợi ích của người lao động lên hàng đầu và thứ hai là nên khuyến khích và điều chỉnh chính sách để chuyển sang bảo hiểm bắt buộc là tốt nhất cho người lao động để đảm bảo về già có lương hưu và có cuộc sống ổn định".

Làm rõ thêm nội dung này, gần cuối phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, thực hiện Nghị định 01/2003 lúc đó chủ trương mở rộng bao phủ BHXH nên BHXH Việt Nam có hướng dẫn một số tỉnh đóng BHXH, trong đó 54 tỉnh đã thu 4.240 đối tượng đến 2016 dừng lại. Nhưng có 1.332 cá nhân vẫn đóng tiếp đến 2020 thì dừng hẳn.

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh: "Về mặt bản chất và đạo lý thì không có gì sai, nhưng về quy định của pháp luật thì vẫn bị vướng ở chỗ, quy định của pháp luật bảo hiểm xã hội thì phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm. Nhưng ở đây các chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng giao kết mà chỉ có hợp đồng với những nhân viên, những nhân viên này được nộp bảo hiểm xã hội bắt buộc nhưng đối với các chủ hộ thì không có hợp đồng với ai, cho nên lại không được nộp bảo hiểm".

Họ đều là người lao động, vừa là chủ hộ nhưng vừa người lao động và vừa có thu nhập. Cho nên, việc được tham gia bảo hiểm về mặt bản chất thì có thể chấp nhận được, nhưng quy định của pháp luật thì không quy định cho nên vẫn là sai đối tượng

Bộ Tài chính đã trao đổi với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội làm thế nào đến sửa Luật Bảo hiểm xã hội tới đây thì cho phép đối với những chủ hộ kinh doanh thì được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc vì chủ hộ cũng vừa là người lao động và vừa là người có thu nhập.