Theo Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) Lê Thanh Dũng, nhóm đối tượng đang ghi nhận mức giảm sinh mạnh nhất hiện nay tập trung ở các đô thị lớn, khu công nghiệp, nhóm trí thức, văn nghệ sỹ, cán bộ, công chức, viên chức và người lao động có trình độ.

Qua khảo sát cho thấy, phần lớn các cặp vợ chồng trong nhóm này vẫn có mong muốn sinh đủ hai con, thậm chí sinh hơn. Tuy nhiên, những băn khoăn về điều kiện kinh tế, môi trường làm việc, môi trường sống, nhà ở, chi phí nuôi dạy con và áp lực cân bằng giữa công việc với gia đình đã khiến mong muốn đó khó trở thành hiện thực.

Trước thực tế này, Bộ Y tế cho biết sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, vận động xã hội và nghiên cứu, đề xuất các chính sách cụ thể nhằm nâng mức sinh trong thời gian tới, đặc biệt tập trung vào các địa bàn có mức sinh thấp.

Một trong những đề xuất đáng chú ý là chính sách hỗ trợ nhà ở cho các gia đình sinh đủ hai con. Theo đó, Bộ Y tế kiến nghị bổ sung quy định phụ nữ sinh đủ hai con được mua nhà ở xã hội vào Luật Nhà ở. Việc xét điều kiện mua nhà ở xã hội vẫn căn cứ theo các tiêu chí do Bộ Xây dựng ban hành, đồng thời gắn với chính sách dân số nhằm khuyến khích sinh đủ hai con ở khu vực đô thị.

Bên cạnh các chính sách ở cấp Trung ương, nhiều địa phương đã chủ động ban hành nghị quyết của Hội đồng nhân dân về công tác dân số trong tình hình mới.

Các địa phương đang triển khai đồng thời các giải pháp hỗ trợ dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, khuyến khích sinh đủ hai con ở vùng mức sinh thấp, đồng thời tiếp tục kiểm soát, giảm sinh con thứ ba ở những vùng có mức sinh cao.

Tại các địa bàn có mức sinh thấp, nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực đã và đang được triển khai, như hỗ trợ tiền mặt, hiện vật hoặc chi phí y tế một lần cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi. Các chính sách này được kết hợp với việc triển khai các mô hình tư vấn tiền hôn nhân, khám sức khỏe trước hôn nhân, hỗ trợ điều trị vô sinh, hiếm muộn và chăm sóc sức khỏe sinh sản cho nam giới.

Sau quá trình sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính, một số tỉnh, thành phố đang tiếp tục rà soát, tham mưu ban hành nghị quyết mới của hội đồng nhân dân nhằm thống nhất chính sách, bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tiễn và khả năng cân đối ngân sách địa phương.

Theo Cục trưởng Cục Dân số Lê Thanh Dũng, để nâng mức sinh trong tương lai, điều quan trọng là phải xây dựng được một hệ thống chính sách đồng bộ, lâu dài, gắn chặt giữa phát triển kinh tế - xã hội với công tác dân số. Trong đó, sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp và sự đồng thuận, tham gia của toàn xã hội giữ vai trò then chốt.

Cùng với việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, Bộ Y tế sẽ tăng cường truyền thông, định hướng xã hội về giá trị của gia đình và sinh đủ hai con.

Dự kiến trong thời gian tới, ngành dân số sẽ triển khai các hoạt động vận động xã hội với thông điệp “Yêu nước là sinh đủ hai con”, nhằm góp phần lấp khoảng trống mức sinh thấp đang ở mức báo động hiện nay, hướng tới một cơ cấu dân số hợp lý, bền vững cho tương lai.

Được biết, Luật Dân số 2025 vừa được Quốc hội thông qua có nhiều nội dung quan trọng, trong đó có nội dung chuyển từ tư duy kế hoạch hóa gia đình sang bảo đảm quyền sinh sản.

Theo đó, thay vì khuyến nghị mỗi cặp vợ chồng chỉ nên sinh một đến hai con như trước đây, Luật trao quyền cho mỗi cá nhân, cặp vợ chồng tự quyết định thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh trên cơ sở phù hợp với sức khỏe, điều kiện kinh tế và khả năng nuôi dạy con.

Cách tiếp cận này không chỉ bảo đảm quyền con người mà còn nhằm tháo gỡ rào cản tâm lý trong bối cảnh mức sinh tại nhiều địa phương đang giảm sâu và có nguy cơ tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội trong dài hạn.

Song song với việc trao quyền sinh con, Luật Dân số 2025 đưa ra các chính sách khuyến khích sinh đủ hai con bằng những hỗ trợ cụ thể, thiết thực.

Nổi bật là quy định tăng thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ sinh con thứ hai lên 7 tháng, tăng thêm một tháng so với hiện hành; đồng thời, người chồng được nghỉ 10 ngày làm việc khi vợ sinh con thứ hai để cùng chia sẻ trách nhiệm chăm sóc gia đình.

Đây được xem là bước tiến trong chính sách an sinh, góp phần giảm áp lực cho phụ nữ và tạo điều kiện để các gia đình yên tâm sinh con.

Không dừng lại ở đó, Luật còn mở rộng hỗ trợ kinh tế - xã hội cho các gia đình sinh đủ hai con. Theo quy định mới, phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, phụ nữ sinh con tại các địa phương có mức sinh thấp hoặc thuộc dân tộc thiểu số rất ít người sẽ được hỗ trợ tài chính.

Đặc biệt, các gia đình có từ hai con trở lên được ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội, qua đó giúp các cặp vợ chồng trẻ sớm ổn định cuộc sống, giảm bớt gánh nặng chi phí nhà ở.

Một điểm mới khác của Luật Dân số 2025 là siết chặt các biện pháp nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Luật nghiêm cấm mọi hành vi lựa chọn giới tính thai nhi và quy định rõ chế tài đối với người hành nghề khám, chữa bệnh thông báo hoặc tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai, với hình thức đình chỉ hành nghề theo quy định pháp luật.

Đồng thời, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ được cơ quan thống kê trung ương công bố định kỳ hằng năm, tạo cơ sở để Chính phủ và chính quyền địa phương xây dựng các biện pháp can thiệp phù hợp, hiệu quả hơn.

Đáng chú ý, Luật Dân số 2025 lần đầu tiên đặt già hóa dân số là một nội dung trọng tâm trong chính sách dân số quốc gia. Luật quy định nhiều giải pháp mang tính dài hạn như phát triển mạng lưới bệnh viện lão khoa, chuyên khoa lão trong các bệnh viện đa khoa; mở rộng các mô hình chăm sóc người cao tuổi tại cộng đồng; phát triển bảo hiểm chăm sóc dài hạn; đồng thời xây dựng chính sách thu hút, đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu trong lĩnh vực lão khoa.

Cùng với đó, Nhà nước khuyến khích doanh nghiệp tham gia cung cấp hàng hóa, dịch vụ dành cho người cao tuổi và hỗ trợ người cao tuổi tiếp tục tham gia lao động, phát triển kinh tế, thích ứng với chuyển đổi số.