Bộ Công thương cho biết, trên cả nước, hiện có 19 doanh nghiệp có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp đang hoạt động, giảm 48 doanh nghiệp so với năm 2016.

Tính riêng năm 2023, tổng số ượng người tham gia bán hàng đa cấp là hơn 768.000 người, tăng gần 61.000 người so với năm 2017.

Tổng doanh thu bán hàng đa cấp năm qua đạt hơn 16.866 tỷ đồng, giảm 20% so với năm 2022 là 21.110 tỷ đồng. Khoảng 90% doanh thu bán hàng đa cấp đến từ việc kinh doanh thực phẩm chức năng.

Với doanh thu này, tổng số thuế các doanh nghiệp đa cấp nộp ngân sách khoảng 2.255 tỷ đồng.

Mặc dù thị trường đa cấp đã có thời điểm đạt đến số lượng hàng trăm doanh nghiệp, nhưng cho đến nay, chỉ có một số nhãn hiệu được nhiều người tiêu dùng biết đến như: Amway, Oriflame hay Herbalife. 

Nhìn từ góc độ cách thức tổ chức tiêu thụ, từ kế hoạch trả thưởng của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp cho thấy, nhiều doanh nghiệp chưa có cơ chế khuyến khích người tham gia bán lẻ hàng hóa ra thị trường. Tại một số doanh nghiệp, chế độ hoa hồng chủ yếu tập trung vào hoa hồng đội nhóm, hoa hồng hệ thống chứ không dành cho nỗ lực bán hàng của từng cá nhân.

Chính vì vậy, người tham gia bán hàng đa cấp của các doanh nghiệp này chỉ tập trung xây dựng hệ thống nhằm tăng doanh số hệ thống, từ đó mang lại thu nhập cho mình.

Hàng hóa của doanh nghiệp được mua chủ yếu bởi chính người tham gia trong hệ thống của doanh nghiệp nhằm các mục đích như duy trì năng động, đạt chỉ tiêu xét cấp bậc, đạt điều kiện được chi trả hoa hồng.

Cụ thể, để người tham gia nhanh chóng đạt được cấp bậc, các doanh nghiệp thiết kế những gói sản phẩm gộp nhiều sản phẩm, có giá lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng để người tham gia mua trong 1 lần mua, trong 1 đơn hàng hay trong một kỳ tính thưởng mà không quan tâm đến việc người mua có nhu cầu sử dụng hay không, có thể bán được hàng hay không.

"Với cách thiết kế này, mỗi người tham gia cũng có xu hướng kêu gọi tuyến dưới của mình, hay những người mới tham gia chưa thực sự hiểu biết, mua hàng với số lượng lớn để đạt cấp bậc, mang lại hoa hồng cho chính người mua và tuyến trên”,  Uỷ ban Cạnh tranh Quốc gia cho hay.

Cứ như vậy, hoạt động bán hàng không còn được chú trọng, mà hoạt động đầu tư, đầu cơ có xu hướng phát triển. Xét trên tổng thể hoạt động của doanh nghiệp, có thể thấy hoạt động bán hàng đang không được đề cao, mà chủ yếu là hoạt động xây dựng hệ thống, người tham gia tự mua hàng để tạo ra hoa hồng cho nhau, tuyến dưới mua hàng để nuôi tuyến trên.

Việc hàng hóa không được bán ra thị trường mà chỉ được mua chủ yếu bởi chính những người tham gia trong hệ thống sẽ làm nảy sinh nhiều hệ lụy không mong muốn cho chính doanh nghiệp bán hàng đa cấp và người tham gia bán hàng đa cấp.

Bộ Công thương đánh giá, bán hàng đa cấp là ngành nghề kinh doanh được pháp luật cho phép. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực kinh doanh nhạy cảm, dễ bị biến tướng thành các hoạt động lừa đảo, huy động tài chính bất hợp pháp, gây hệ lụy xấu trên quy mô lớn cho xã hội.

Do đó, thời gian qua, Bộ Công thương đã triển khai đồng bộ hàng loạt giải pháp nhằm chấn chỉnh, đảm bảo hoạt động bán hàng đa cấp diễn ra trong khuôn khổ pháp luật.

Đặc biệt, qua kiểm tra, thanh tra, cơ quan này phát hiện và xử phạt nhiều trường hợp vi phạm, thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp của hơn 20 doanh nghiệp.

Chỉ tính riêng năm 2023, Bộ này đã kiểm tra đối với 6 doanh nghiệp, xử phạt vi phạm hành chính đối với 5 doanh nghiệp và một người tham gia bán hàng đa cấp với tổng số tiền 1,1 tỷ đồng.