Tiếp tục kỳ họp thứ hai, chiều 27/10, Quốc hội thảo luận trực tuyến về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội, quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm xã hội năm 2020.

Lo người hưởng bảo hiểm xã hội một lần tăng cao

Quan tâm vấn đề phát triển bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp một cách bền vững, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (Hải Dương) nêu số liệu năm 2020 có 860.741 người hưởng bảo hiểm xã hội một lần tăng 53.652 người (tăng 6,65%) so với năm 2019. Trong đó, số tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện hưởng bảo hiểm xã hội một lần là 11.868 người tăng 51,55% so với năm 2019 và bằng 2,09% so với số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tăng thêm của năm 2020 so với năm 2019 (567.237 người).

Nhưng, theo đại biểu, số liệu thống kê cho thấy, những người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần tập trung ở độ tuổi từ trên 20 tuổi đến đủ 40 tuổi chiếm 80,9% tổng số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần giai đoạn 2016-2020; trong đó tập trung đông nhất ở nhóm tuổi từ trên 20 đến đủ 30 tuổi (chiếm 42,7%), nhóm tuổi từ trên 30 đến đủ 40 tuổi đứng thứ hai chiếm 38,2%; thấp nhất là nhóm từ đủ 20 tuổi trở xuống (chiếm 0,25%).

Qua phân tích số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần, đa số là người lao động trẻ, nhu cầu về chi tiêu tài chính lớn mà không tính đến việc cần tích lũy thời gian đóng bảo hiểm xã hội  để đủ 20 năm và đủ tuổi nghỉ hưu (thời gian đó quá dài khó tích lũy đủ thời gian đóng để hưởng lương hưu), nên khi nghỉ việc họ sẽ nghĩ ngay đến việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần để giải quyết nhu cầu về tài chính trước mắt, ông Sơn phát biểu.

Chia sẻ và đồng cảm với người lao động khi việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần là nhu cầu thực tế của người lao động, đời sống, thu nhập khó khăn như hiện nay, nhưng ông Sơn dự báo có thể số người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần sẽ tăng cao vào các năm tiếp theo.  Mà bảo hiểm xã hội là chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, bảo hiểm xã hội như “của để dành”, được Nhà nước bảo hộ nhằm bảo đảm quyền lợi tốt hơn cho họ khi hết tuổi lao động.

Việc nhận bảo hiểm xã hội một lần đồng nghĩa với việc người lao động rời khỏi hệ thống an sinh xã hội và hầu hết những trường hợp sẽ không tích lũy đủ thời gian đóng bảo hiểm xã hội để được hưởng lương hưu hoặc nếu đủ thì mức lương hưu cũng rất thấp vì thời gian đóng bảo hiểm xã hội ngắn nên khi về già sẽ gặp rất nhiều khó khăn và tạo áp lực lên xã hội và gia đình.

Người lao động lựa chọn hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước nhằm thực hiện quyền được đảm bảo an sinh xã hội của người dân như Hiến pháp đã quy định, ông Sơn nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, đạ biểu cho rằng việc nhận bảo hiểm xã hội một lần được coi là “lợi trước mắt, hại lâu dài”, bởi khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu,

Vì vậy, để phát triển bảo hiểm xã hội một cách bền vững, đại biểu Sơn cho rằng khi chưa sửa Luật Bảo hiểm xã hội, cần tiếp tục tuyên truyền, vận động để người dân hiểu về lợi ích thiết thực của bảo hiểm xã hội và có ý thức chuẩn bị cho tuổi già một cách chủ động từ khi còn trẻ và từ đó tham gia BHXH.

Từ thực trạng quy định hiện hành của pháp luật về chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần, các hệ lụy, bất cập về mục tiêu an sinh xã hội, về tổ chức thực hiện, đề xuất sớm nghiên cứu sửa đổi quy định về hưởng bảo hiểm xã hội một lần, ông Sơn đề nghị.

Ông Sơn cũng cùng quan điểm với một số vị đại biểu khác, là cần sớm sửa Luật Bảo hiểm xã hội, thực hiện các nội dung cải cách về xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng, hướng đến bao phủ toàn dân, sửa đổi điều kiện về thời gian tham gia bảo hiểm xã hội tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt nhằm giảm số lượng người hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Đại biểu cũng đề nghị điều chỉnh cách tính lương hưu bảo đảm kết hợp hài hòa các nguyên tắc đóng-hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững, tăng sức hấp dẫn và tính liên kết giữa các chế độ bảo hiểm xã hội để đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ; sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng bảo hiểm xã hội đảm bảo đúng quy định tại Nghị quyết số 28 (quy định về căn cứ đóng BHXH của doanh nghiệp ít nhất bằng khoảng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác).

Giảm mức đóng quỹ bảo hiểm thất nghiệp

Dẫn báo cáo của Chính phủ, đại biểu - doanh nhân Trần Thị Hiền nêu rõ, các quỹ có tính chất ngắn hạn đều có kết dư và bảo đảm về cân đối. Cụ thể quỹ ốm đau và thai sản năm 2019 kết dư 12.970 tỷ đồng, năm 2020 kết dư 13.470 tỷ đồng; Quỹ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp kết dư năm 2019 là 47.870 tỷ đồng và năm 2020 là 54.000 tỷ đồng; tương tự, Quỹ bảo hiểm thất nghiệp kết dư 2 năm tương ứng là 85.500 tỷ đồng và 90.590 tỷ đồng.

Đại biểu Hiền đề nghị cần sửa đổi để quy định linh hoạt hơn nhằm giảm mức đóng vào Quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Quỹ ốm đau và thai sản cho cả người sử dụng lao động và người lao động, ít nhất cũng theo hướng tương tự như quy định về Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nhằm giúp Chính phủ linh hoạt trong quá trình điều hành, thuận lợi điều chỉnh mức đóng cho cả doanh nghiệp và người lao động, vẫn bảo đảm thực hiện các chế độ, bảo đảm cân bằng quỹ.

Điều này, theo đại biểu, sẽ hỗ trợ thiết thực cho các bên giảm chi phí, tạo thêm điều kiện cho doanh nghiệp hồi phục và sức cạnh tranh doanh nghiệp, và càng có ý nghĩa trong bối cảnh tác động nặng nề của đại dịch Covid-19 hiện nay.

Một vấn đề nữa được đại biểu Hiền đề cập là  hiện nay Luật Bảo hiểm xã hội; Luật An toàn, vệ sinh lao động; Bộ luật Lao động đã có những quy định nhằm bảo vệ tốt hơn đối với người lao động không có quan hệ lao động, người làm việc ở khu vực phi chính thức, khuyến khích tham gia bảo hiểm hưu trí bổ sung, song theo báo cáo của Chỉnh phủ cho thấy việc tổ chức thực hiện vẫn còn rất hạn chế.

Chính vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ và các cơ quan liên quan quan tâm để thúc đẩy, có giải pháp cụ thể hơn nữa, nhất là khẩn trương trình Quốc hội dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) để kịp thời thể chế hóa Nghị quyết của Đảng về cải cách bảo hiểm xã hội, đáp ứng với tình hình mới, phát huy hơn nữa vai trò của bảo hiểm xã hội là trụ cột của an sinh xã hội.