Không có “giá như”

N.T.Y.N là học sinh lớp 10A15, Trường THPT chuyên Đại học Vinh (Nghệ An). Em được đánh giá là một học sinh học giỏi, ngoan, là niềm tự hào của gia đình, nhà trường nhưng đã tìm đến cái chết đầy ẩn ức, nghi do bạo lực học đường kéo dài khi vừa tròn 17 tuổi.

Nguyên nhân ban đầu nhận định em là nạn nhân của nạn bạo lực học đường. Dù đã cố gắng tìm cách giải quyết song không nhận được sự hỗ trợ của những người xung quanh. 

Sự việc khiến dư luận đau xót, bàng hoàng. Vấn đề bạo lực học đường một lần nữa được xới lên. Hiện các cơ quan chức năng đang vào cuộc để làm rõ.

Theo một số chuyên gia xã hội học, lâu nay những vụ việc bắt nạt học đường thường được tường thuật và nhìn nhận như vài hiện tượng đơn lẻ của những đứa trẻ hư. Phần lớn các trường xảy ra vấn nạn này thường lên tiếng theo kiểu phủi trách nhiệm hoặc giải quyết lấy lệ, hời hợt, phiến diện.

Cũng theo ý kiến của nhiều phụ huynh, bạo lực học đường tồn tại ở bất cứ môi trường giáo dục nào, không ngoại trừ trường chuyên lớp chọn, thành thị hay nông thôn. 

Không chỉ đơn giản là hành vi ngược đãi, đánh đập, bạo hành, làm tổn hại đến sức khỏe, thân thể mà bạo lực học đường còn thể hiện ở việc nạn nhân bị sỉ nhục, lăng mạ đến danh dự và nhân phẩm; bị tẩy chay, cô lập, ruồng rẫy dẫn đến việc sức khỏe tinh thần bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trong đó, rất nhiều trường hợp các em bị kỳ thị, bị cô lập với những lý do hết sức vô lý. Không ít con vì nhiều lý do mà không nói ra, không nói hết với bố mẹ, tự chịu đựng ngầm và không tự xử lý được hoặc có nói ra nhưng bố mẹ, nhà trường không có giải pháp xử lý triệt để nên đã rơi vào bế tắc, dẫn đến hành động bột phát dại dột, đau xót và đáng tiếc.

Bạo lực học đường giờ không chỉ nói về những đứa trẻ hư nữa. Trẻ ngoan cũng có thể trở thành nạn nhân của bạo lực học đường. Vấn nạn đó đang trở nên báo động hơn bao giờ hết.

Nêu ý kiến về vụ việc nữ sinh tử vong ở Nghệ An, Chủ tịch Hội Tâm lý Giáo dục Hà Nội Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, giáo viên chủ nhiệm, biết rõ học sinh của mình gặp vấn đề với bạn bè, nghỉ học nhiều, sợ đi học và đã có lần hỏi mẫu đơn xin chuyển lớp nhưng cô cũng chủ quan khi chỉ hỏi và can thiệp qua loa, không dành thời gian quan tâm giải quyết, thấu hiểu nỗi u uẩn, lo sợ của cô học trò.

Còn thầy hiệu trưởng, khi học sinh đến gặp xin chuyển lớp và không nói lý do, thầy chỉ từ chối mà không kết nối với học sinh, với giáo viên chủ nhiệm để trao đổi và cũng không quan tâm đến lý do học sinh chuyển lớp là gì. “Thái độ thờ ơ, không sát sao của thầy cô và nhà trường là nỗi đau xót nhất trong vụ việc", TS. Nguyễn Tùng Lâm cho biết.

Theo số liệu thống kê tại Hội nghị đánh giá về công tác phòng, chống bạo lực học đường tổ chức năm 2022, năm 2021 - 2022 có tổng số 386 vụ/1.161 đối tượng liên quan tới bạo lực học đường. Số học sinh có nguy cơ liên quan đến bạo lực học đường là 935 học sinh.

TS.Trần Văn Đạt, quyền Vụ trưởng Vụ Giáo dục Chính trị và Công tác học sinh, sinh viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho hay, thực tế con số này sẽ lớn hơn rất nhiều, do người đã từng gây ra bạo lực hoặc bị bạo lực là một trong những biểu hiện để xác định người có nguy cơ liên quan đến bạo lực thì con số nhỏ nhất cũng phải là 7.075 người, chưa tính tới những biểu hiện khác.

Điều này cho thấy, công tác tư vấn, can thiệp, hỗ trợ học sinh là rất quan trọng để tránh xảy ra bạo lực học đường nói riêng và bạo lực nói chung.

Một điều đáng buồn là trong thời gian qua, cả nước có đến 26 cán bộ, giáo viên, nhân viên trong trường bị xử lý kỷ luật do liên quan đến bạo lực học đường hoặc xâm hại tình dục trẻ em.

Tình trạng bạo lực học đường không chỉ diễn ra trong nhà trường, mà có thể xảy ra ở bất cứ đâu, với nhiều hình thức khác nhau, nhưng đều có điểm chung là để lại những tổn thương nghiêm trọng về cả sức khỏe, tinh thần, thậm chí là tính mạng cho nạn nhân.

Trách nhiệm rất nặng nếu nhà trường thờ ơ

Trong vụ việc nữ sinh tử vong ở Nghệ An, đã là quá muộn để nói hai từ “giá như” tuy nhiên, để hạn chế những trường hợp tương tự, việc nhìn nhận để thay đổi thái độ, hành vi, nhận thức bên trong mỗi con người có vai trò quan trọng.

Các chuyên gia chỉ ra rằng, để phòng tránh bạo lực học đường, công tác giáo dục tư tưởng, tình cảm của học sinh (tư vấn tâm lý học đường) cần được đẩy mạnh và nâng cao hơn nữa. Các nhà trường cần đưa ra các giải pháp phù hợp với biến động tâm lý rất nhanh của học sinh lứa tuổi cấp 2, cấp 3.

Trên quy mô lớn, một số chuyên gia giáo dục cho rằng cần phải cải cách triệt để giáo dục để trường học trước hết phải là nơi trẻ cảm thấy an toàn, được bảo vệ và hạnh phúc.

Nhiệm vụ cung cấp tri thức cho trẻ chỉ là một trong những nhiệm vụ của nhà trường bên cạnh việc dạy cho trẻ những giá trị chân, thiện, mỹ một cách gần gũi, cụ thể, sinh động chứ không phải theo kiểu kinh viện, phiến diện. 

Trẻ phải được trang bị kỹ năng sống và rèn luyện bản lĩnh để đối mặt và vượt qua khó khăn, thách thức trong cuộc đời.

Ngoài ra, người lớn cũng đừng dạy trẻ theo kiểu xã hội này toàn là màu hồng, hãy nói với trẻ về những vấn đề xã hội tiêu cực nhưng trên tinh thần xây dựng. Về điều này thì gia đình cũng phải đóng vai trò quan trọng. 

Cha mẹ nhất định phải là tấm gương cho con cái, phải là tấm gương sáng nhất, tốt đẹp nhất để chúng noi theo. Đối với một đứa trẻ, dù chúng có như thế nào cũng không ai có quyền bạo lực, xúc phạm nhân phẩm, thân thể. 

Trẻ có hành vi sai ở đâu thì các bạn cũng có thể báo thầy cô giải quyết chứ không có quyền chọc ghẹo, tấn công bạn bằng lời nói hành vi không đúng chuẩn mực. 

Tất cả mọi trẻ em đều phải hiểu quyền cơ bản bất khả xâm phạm thân thể và nhân phẩm của mình, học sự tôn trọng người khác để tránh lấy cớ bắt nạt. 

Người lớn, thầy cô giáo cũng cần hiểu điều này để không vô tình dung dưỡng bạo lực theo kiểu đổ lỗi cho nạn nhân "nó có sao thì đứa khác mới làm thế" theo kiểu bao che, phủ nhận vấn đề.

Chuyên gia mong các phụ huynh cùng nhà trường hợp tác để giúp chấm dứt sớm chuyện bắt nạt, bạo lực học đường để bảo vệ, dạy dỗ cả con mình và bảo vệ, dạy dỗ các bạn khác trong trường. 

Cần giải quyết vấn đề bạo lực từ gốc trên tinh thần giáo dục nhân văn vì quyền lợi của tất cả các đứa trẻ. Không phải chỉ là bảo vệ trẻ bị bắt nạt mà còn vì sự trưởng thành của mọi đứa trẻ!

PGS.TS Trần Thành Nam, Chủ nhiệm Khoa Các khoa học giáo dục, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho hay, quy trình hỗ trợ đúng sẽ phải bao gồm việc tin tưởng vào những tiết lộ và ngay lập tức có hành động bảo vệ nạn nhân. 

Ví dụ cách ly nạn nhân khỏi mối nguy bị bắt nạt cho đến khi chắc chắn về việc hành vi bắt nạt sẽ không tái diễn; Lắng nghe và cung cấp các giải pháp bảo vệ cụ thể để trấn an học sinh về sự an toàn của họ.

Bên cạnh đó khi trẻ gặp vấn đề các phụ huynh có thể khuyến khích các em đến gặp nhà tâm lý để được tư vấn và hỗ trợ quản lý hành vi cảm xúc, sàng lọc nguy cơ tự sát;

Đồng thời báo cáo sự việc cho các nhà trường, gia đình thủ phạm, các cơ quan chức năng (nếu cần thiết) để yêu cầu sự hỗ trợ và cùng nhau thống nhất về các biện pháp hành động để đảm bảo các hành vi bạo lực không leo thang và phải được chấm dứt.

Chủ tịch Hội đồng Trường THPT Đinh Tiên Hoàng thì đề xuất giáo dục phải tạo ra học sinh có động lực sống, giá trị sống, sống có văn hóa, động viên học sinh giác ngộ, hướng tới chân- thiện- mỹ.

Qua các hoạt động giáo dục, học sinh biết yêu thương, tôn trọng mọi người, tôn trọng bản thân, có lòng bao dung, vị tha, có kỹ năng sống tốt, biết hóa giải, đối đầu, thương lượng và giải quyết vấn đề…

Để không xảy ra bạo lực học đường, các cơ sở đào tạo phải có kế hoạch giáo dục học sinh đến nơi đến chốn. Bên cạnh đó, công tác quản lý của nhà trường cũng là vấn đề cần bàn luận, đặc biệt là vai trò quan trọng của giáo viên chủ nhiệm. 

Các thầy cô phải sát sao học sinh, biết nhận diện những khác thường của các em. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với gia đình, các đoàn thể trong trường học và các học sinh trong lớp của mình.

Về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, ông Đạt cho hay, trường hợp giáo viên, nhà trường phát hiện học sinh có những biểu hiện bị bắt nạt, có những dấu hiệu của bạo lực học đường nhưng không xử lý, can thiệp thậm chí học sinh có báo cáo nhưng lại thờ ơ không giải quyết thì trách nhiệm của nhà trường là rất nặng.

Ngay khi phát hiện có những mâu thuẫn trong học sinh có thể dẫn đến tình trạng bạo lực học đường, trước hết giáo viên cần có có hành động cụ thể như khuyên răn, chia sẻ với học sinh để các em hiểu nhau hơn, giảng hòa, trường hợp khó hơn cần báo cáo Hiệu trưởng nhà trường thậm chí nhờ đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý.

Bạo lực học đường không chỉ diễn ra trong khuôn khổ nhà trường mà có thể xảy ra ở bất cứ đâu. Đa số các vụ bạo lực diễn ra ngoài nhà trường, việc kiểm soát không hề dễ dàng.

Do đó, để ngăn ngừa tình trạng này cần sự vào cuộc, gắn kết chặt chẽ giữa cả nhà trường, gia đình và sự giám sát các cơ quan khác như công an, đoàn thanh niên và toàn xã hội.